انواع دوخت

دوخت به مکانی گفته می‌شود که دو قطعه پارچه را با استفاده از یک سری دوخت یا انواع دوخت با هندسه تعریف‌شده به‌هم متصل می‌‌کند. با گذشت سال‌ها، چندین نوع مختلف دوخت به‌وجود آمده‌اند که به‌منظورهای متفاوت توسعه پیدا کرده‌اند. با توسعه دوخت های ماشینی و اورلاکر (یا چرخ‌های خیاطی در بعضی از نقاط جهان)، بسیاری از این دوخت ها کنار گذاشته شده‌اند، اما به هر حال شناخت بعضی از انواع دوخت های اولیه و پایه‌ای، مهم به‌نظر می‌رسد.
به‌منظور یادگیری تکنیک‌های خیاطی، الگوهای تجاری ساده‌ای برای ساخت انواع پوشاک وجود دارد. در ادامه برخی از تکنیک‌های خیاطی معرفی شده است.

انواع دوخت‌های متداول

دوخت منطبق‌شده (SS)

دوختی است که دو یا چند تکه جداگانه از پارچه را به‌هم متصل می‌کند. این نوع دوخت یکی از متداول‌ترین روش‌های دوخت است. ابتدایی‌ترین نوع این دوخت زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یک تکه پارچه به‌صورت کامل به تکه‌ای دیگر دوخته شود. انواع دوخت‌های ساده، دوخت‌های فرانسوی و دوخت‌های دوبل ماشینی جزء این نوع دوخت محسوب می‌شوند.

دوخت روی هم افتاده (LS)

در این نوع دوخت، دو یا چند تکه پارچه که با هم همپوشانی دارند، به‌هم دوخته می‌شوند. معمولا دوخت روی هم افتاده، برای دوخت لبه پارچه یک لا از خود پارچه زیرین استفاده می‌کند، اما این حالت همیشه روی نمی‌دهد. استفاده از این دوخت‌ها برای دوختن درزهای جانبی روی شلوار‌های جین و پیراهن‌ها متداول است. این نوع از دوخت نسبت به دوخت‌های دیگر تنوع بیشتری دارد.

دوخت‌های بسته (BS)

این دوخت جهت اتمام کار و دوخت لبه لباس‌ها ایجاد می‌شود. این دوخت در واقع قسمتی از پارچه است که دربرگیرنده لبه خام پارچه دیگری است. انواع مختلفی از این نوع دوخت نیز وجود دارد.

دوخت مسطح (FS)

این نوع دوخت، متداول‌ترین دوخت استفاده‌شده است. عملیات دوخت به‌صورت باز و مسطح انجام می‌شود و معمولا با استفاده از تکنیک‌های مختلف مرتب می‌گردد. اگر پارچه کشباف باشد، از دوخت کششی استفاده می‌شود که باعث می‌گردد که درز دوخته‌شده به اندازه نیاز پارچه کشیده شود.
دوخت مسطح، لبه‌های دو تکه پارچه را به‌هم متصل می‌کند. از کوک پوششی برای دوختن دو تکه پارچه به هم استفاده می‌شود. این دوخت شامل سوزن‌دوزی‌های چندگانه است و دوخت را عمود بر خط درز انجام می‌دهد.
دوخت مسطح، یک نوع دوخت پایه است که لبه‌های دو تکه پارچه را به‌هم متصل می‌کند. از این دوخت برای دوخت پارچه‌هایی با وزن معمولی استفاده می‌شود تا هیچ‌گونه فشار خاصی بر روی دوخت به وجود نیاید. در بیشتر موارد، از کوک مستقیم جهت دوخت درز استفاده می‌شود.

دوخت فرانسوی (French Seam)

دوخت فرانسوی به‌ویژه برای پارچه‌های ظریف و مستعد لکه‌دار شدن استفاده می‌شود. این دوخت مخصوصا برای انواع پارچه ابریشمی، بسیار مناسب است. لبه‌های خام پارچه بین یک دوخت دوجداره قرار می‌گیرند.
دوخت فرانسوی معمولا برای پارچه‌های ظریف یا پارچه‌هایی که استحکام کمی دارند و به‌راحتی از هم جدا می‌شوند، کاربرد دارد. این دوخت در واقع دوختی مابین دوختی دیگر است و پس از پایان کار باید 5 میلی‌متر یا کم‌تر عرض داشته باشد.

دوخت Flat Fell

این دوخت استحکام و زیبایی را به یک محصول می‌دهد. شلوارهای جین مستحکم با استفاده از این تکنیک تولید می‌شوند. یک خط دو‌تایی از کوک‌ زدن، اغلب در تضاد با رنگ نخ استفاده می‌شود.
این دوخت، یک دوخت شسته‌رفته بسیار مستحکم است که در برابر پوشیدن زیاد و شستشوی مکرر مقاومت می‌کند و دوختی تمیز و مرتب را در هر دو طرف پارچه ایجاد می‌نماید. شما می‌توانید از هر طرف پارچه که می‌خواهید استفاده کنید، چون دوخت‌ها در هر دو طرف دقیقا مثل هم هستند.

دوخت لبه‌دوزی (EF)

از این دوخت برای جلوگیری از پیچش یا پیچ‌خوردگی کناره‌های پارچه استفاده می‌شود. در اصل برای پارچه‌های کشباف کاربرد دارد و برای درزهای مستقیم، خمیده و کناره‌های پارچه مناسب است.

دوخت تزئینی (OS)

این دوخت به‌وسیله ماشین‌هایی که قابلیت دوخت زیگزاگی را دارند، زده می‌شود. از آن برای دوخت ساده پارچه‌های بافتنی یا کشباف استفاده می‌شود. طول (میزان پوشش) دوخت زیگزاگ باید برای تطبیق با پارچه و جلوگیری از جمع شدن پارچه در هنگام دوخت تنظیم شود. هر چه پارچه بیشتر جمع شود، کوک‌های به‌هم نزدیک‌شده به سفت شدن یا طول کوک کوتاه‌تری نیاز خواهند داشت.

•  پارچه با استفاده از دوخت‌هایی که برای پارچه استفاده‌شده مناسب هستند، متصل می‌شوند.
•  دوخت‌ها با توجه به نوع پارچه و نیازهای بازار هدف، اصلاح و مرتب می‌شوند.
•  برای اضافه کردن شکل، سبک و تزئین یک محصول می‌توان حجم پارچه را دستکاری کرد.

دوخت‌های اصلاحی

 دالبر (Pinking)

قیچی‌های دالبر برای برش حاشیه زیگزاگ در امتداد کناره پارچه بافته‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کار از ریش‌ریش شدن نخ‌های بافته‌شده جلوگیری می‌کند و باعث ایجاد دوختی صاف و یکدست می‌گردد.

دوخت‌های اورلاکر و زیگزاگی (Overlocking and Zigzag Stitching)

یک اورلاکر همزمان از دو یا چند نخ برای زینت دادن، کوک کردن و مرتب نمودن دوخت استفاده می‌کند. این دوخت، روشی مقرون‌به‌صرفه برای مرتب کردن دوخت است.

دوخت‌های نواری مورب (Bias Binding)

هنگامی که کناره پارچه باید پوشش داده شود، دوخت نواری مورب به دو قسمت تقسیم شود و هر دو حاشیه پارچه باید دوخته شوند. لباس‌های گران‌قیمت اغلب دوخت کمی از سمت کناره دارند. این روش همچنین می‌تواند جایگزین ارزان‌تری برای دوخت لباس کاملا راه‌راه باشد.

در لباس‌هایی که ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد با کارایی بالا دارند، به‌عنوان مثال در لباس خواب، دوخت‌ها نوار دوزی می‌شوند. در نتیجه دوخت محکم‌تر می‌شود و نواردوزی مانع نفوذ آب به داخل دوخت می‌گردد.

تکنیک‌های شکل‌دهی

ساسون‌ها (Darts)

ساسون‌ها برای ایجاد شکل سه‌بعدی در پارچه مسطح به‌منظور متناسب شدن شکل لباس استفاده می‌شوند. ایجاد یک ساسون در نیم‌تنه یا کمر لباس باعث ایجاد یک برش برجسته می‌شود و به لباس فرم می‌دهد. ساسون در امتداد خط چین دوخته می‌شود و به‌سمت دوخت جانبی و به‌طرف پایین فشرده می‌گردد.

پلیسه کردن (Pleating)

پلیسه در واقع تا زدن پارچه است که یا برای محافظت از کناره پارچه آن را فشار می‌دهد و یا در امتداد بخشی از تا‌زدگی آن را می‌دوزد. دامن‌ها معمولا به‌دلیل سهولت حرکت زانوها، چین‌دار هستند. در بعضی از دامن‌ها در حاشیه جلوی آن، چین‌های کوچکی به نام پینتاک دوخته می‌شود تا جلوه تزئینی بیشتری داشته باشد.

چین زدن (Gathering)

عرض پارچه را می‌توان با چین زدن کاهش داد. با این کار همچنین می‌توان شکل موج‌داری به پرده‌ها یا کمر و آستین لباس‌ها داد. حجم پارچه توسط دو خط کوک ممتد در لبه بالای پارچه کنترل می‌شود. این دو نخ در یک طرف پارچه به‌آرامی و محکم کشیده می‌شوند و پارچه در امتداد نخ‌ها به‌راحتی جمع می‌گردد. این روش هنگام الحاق کردن آستین به لباس خیلی مناسب است. قسمت بالای آستین جمع می‌شود و چون اکثر چین‌هادر اطراف شانه قرار دارند، می‌توان آنها را در اطراف شانه لباس توزیع کرد تا شکل مناسبی داشته باشند.
برای سهولت ایجاد چین در قسمت بالای آستین، یک ردیف کوک ماشینی در امتداد خط درز و 6 میلی‌متر در داخل خط درز بین شکاف‌ها با استفاده از یک کوک بلند ماشینی ایجاد می‌شود.

بهترین روش‌های دوخت

•  دوخت باید ظاهری صاف و یکنواخت در داخل و خارج داشته باشد (کشش دستگاه را به‌درستی تنظیم کنید، طول کوک و فشار باید متناسب با پارچه و نخ باشد. جنس پارچه نباید کشی باشد).
•  رنگ منسوج رنگ‌شده در پهنای کلی پارچه باید یکنواخت باشد.
•  با توجه به نوع دوخت و نحوه استفاده از آن در فرآیند تولید، دهنه یا انتها باید فشرده گردد.
•  درهنگام دوختن با نخ، نخ باید متناسب با نوع پارچه و جنس الیاف آن باشد. رنگ نخ باید مطابق با رنگ پارچه یا تیره‌تر باشد.
•  دوخت از نظر ظاهری، مرتب، صاف و بدون‌برجستگی اضافی باید باشد.
•  دوخت باید عاری از هرگونه جمع‌شدگی، کشیدگی، پیچش و چروکیدگی باشد.
•  دوخت نباید از طرف راست لباس (روی لباس) قابل مشاهده باشد.

عوامل موثر بر ظاهر دوخت

تکنیک و مهارت اپراتورهای چرخ خیاطی بر ظاهر دوخت تأثیر می‌گذارد. برخی از عواملی که بر ظاهر دوخت تاثیر منفی دارند، در جدول پایین ذکر شده‌اند.

روش‌هایی برای تولید

معمولا برای دوختن قسمت‌هایی از لباس مانند جیب، حلقه، یقه، دکمه‌های سردست و چاک دامن و یا هنگام دوختن زیپ و اضافه کردن رویه از روش‌های مختلفی برای کار بهره گرفته می‌شود. طراح باید نوع و وزن پارچه را در نظر بگیرد و این را نیز مدنظر داشته باشد که آیا روش تولید تزئینی است یا خیر؟ هنگام دوخت یقه، جیب، شکافتن جیب و پارچه‌های کشباف برای استحکام پارچه، آسترلائی به پشت پارچه فیوز می‌شود.
انجام فرآیندهای پیچیده‌تر به زمان بیشتری نیاز دارد و چرخ‌کارها به افزایش مهارت احتیاج پیدا می‌کنند. همچنین اتصال آسترها و آسترلائی‌ها، مواردی که به پارچه بیشتر نیاز دارند (مثل چین‌خوردگی و تا زدن پارچه) یا یراق‌آلات پیچیده، همگی باعث افزایش هزینه می‌شوند.