تاثیرات زیست محیطی ماسک های جراحی یکبار مصرف و دستمال های مرطوب

ماسک ها و دستمال مرطوب ها، بیشتر از پارچه های بی ‌بافت ساخته می شوند که بر پایه الیاف پلاستیکی هستند. این ماسک ها از طریق پلی آمید (PA)، پلی اتیلن ترفتالات (PET)، پلی اتیلن (PE) و پلی پروپیلن (PP) تولید می گردند. اما در بیشتر موارد از پلی پروپیلن برای ساخت ماسک های جراحی استفاده می شود.

ماسک های بی بافت، بهتر از ماسک ‌های پنبه ‌ای و پلی استری هستند. زیرا دارای منافذ کوچکی در بین الیاف هستند که ذرات معلق هوا را می توانند به دام بیاندازند. به همین دلیل می توانند ذرات سرفه های فرد را جذب کنند، و امنیت و راحتی را برای او به ارمغان بیاورند.

هر چند راندمان فیلتراسیون ماسک های پنبه ای و پلی استری کمی پایین تر است؛ اما آنها نیز حداقل می توانند 80% ذرات هوا را به دام بیاندازند. به همین دلیل راندمان محافظتی ماسک های جراحی بی ‌‎بافت، دو برابر بیشتر از ماسک های بافته شده است. تولید کنندگان معمولاً ترجیح می دهند از پلاستیک های زیست تخریب پذیر مانند PBS برای ساخت ماسک های جراحی استفاده کنند. استفاده از این فناوری در مقیاس صنعتی بسیار آسان است.

دستمال مرطوب، یک نوع دستمال کاغذی یا حوله بهداشتی یکبار مصرف است که مرطوب می باشد. آنها از الیاف مصنوعی مانند پلی استر ساخته می شوند و اولین بار در سال 1958 در ایالات متحده اختراع شدند. روزانه میلیاردها عدد دستمال مرطوب در جهان مصرف می گردد. از آنجاییکه اکثر آنها با مواد پلاستیکی ساخته می شوند؛ لذا برای محیط زیست مضر هستند.

زمانیکه بیماری کووید – 19 انتشار پیدا کرد؛ استفاده از ماسک های جراحی یکبار مصرف و دستمال های مرطوب به یک باره افزایش یافت. هر ماه حدود 129 میلیارد عدد ماسک در جهان مصرف می شود. در ضمن استفاده از دستمال مرطوب آنتی باکتریال، به منظور تمیز کردن سطوح و دست ها نیز افزایش یافته است.

امروزه آلودگی محیط زیست، بزرگترین مشکل جهانی است. استفاده زیاد از منسوجات بی ‌بافت، باعث آلودگی محیط زیست می شود؛ چون آنها به راحتی در پهنه های آبی تجزیه نمی گردند. زمان بسیار زیادی طول می کشد تا آنها از بین روند. در طول بیماری های همه گیر، اولین اولویت جامعه جهانی محافظت از مردم در برابر ویروس است.

روزانه تعداد زیادی از ماسک های جراحی یکبار مصرف به طور تصادفی در معابر شهری دور ریخته می‌شوند که لوله های فاضلاب را مسدود می کنند و مشکلات عدیده دیگری را نیز به وجود می آورند. این آلاینده ها معمولاً با مواد رنگی مورد استفاده در تولید ماسک ها مرتبط هستند. آنها می توانند مواد شیمیایی مضر مانند بیسفنول ای (Bisphenol A)، رنگینه ها و فلزات سنگین را آزاد کنند.

در ضمن ماسک های جراحی یکبار مصرف و دستمال های مرطوب نیز می توانند بر انسان تاثیر بگذارند. ماسک ها و دستمال های دور ریخته شده حاوی ترشحات تنفسی هستند که مملوء از باکتری ها و پاتوژن های مضر می باشند. در حال حاضر رد میکروپلاستیک ها در مواد غذایی منجمله غذاهای دریایی، نمک دریا، آب آشامیدنی و غیره یافت شده است. این مواد باعث تنش اکسایشی در سلول های مغزی و مخاطی انسانی می شوند که در تحقیقات آزمایشگاهی، ارتباط آنها با میکروپلاستیک های پلی اتیلنی و پلی استایرنی مشاهده شده است.

در دوران پسا کووید، ماسک ها و دستمال های یکبار مصرف به منابع جدید آلودگی میکروپلاستیکی تبدیل شده اند. همه گیری یک شبه از بین نمی رود؛ لذا ماسک ها و دستمال های مرطوب تا مدت ها تبدیل به معضلی جهانی می شوند.

یک راهکار مناسب در این زمینه، جایگزینی پلاستیک با مواد سازگار با محیط زیست، غیرسمی، زیست تخریب پذیر و قابل بازیافت است. به جای ساخت ماسک های یکبار مصرف با پلاستیک، می توان از الیاف طبیعی مانند پوسته برنج، جوت و سایر الیاف پایدار استفاده کرد.

راهکار دیگر، تولید ماسک های چند بار مصرف است که باعث کاهش هزینه ها و ضایعات زیست محیطی می شود. اگر مردم به سمت استفاده از ماسک های N95 که با پراکسید هیدروژن یا اشعه ماوراء بنفش ضدعفونی شده اند روی بیاورند؛ هزینه ها طی 6 ماه به 1.4 تا 1.7 میلیارد دلار کاهش می یابد و ضایعات به 13 تا 18 میلیون کیلوگرم می رسد.

ماسک های N95 به تدریج در اثر رطوبت ضعیف می شوند. آنها از الیاف پلاستیکی مصنوعی، خصوصاً پلی پروپیلن (PP) ساخته می شوند. با این حال ماسک های N95 یکبار مصرف نیستند، و باعث کاهش استفاده از پلاستیک می شوند. معمولاً ماسک های جراحی بی ‌بافت پس از شستشو استحکام خود را از دست می دهند؛ اما ماسک های N95 همچنان پس از چندین بار شستشو قابل استفاده هستند. این ماسک حتی پس از غوطه ور شدن در آب نیز عملکرد خود را حفظ می کند و تا مدتی طولانی قابل استفاده است. این ماسک ها به گونه ای طراحی شده اند که می توان آنها را با گرما استریل کرد، و مجدداً بارها مورد استفاده قرار داد.

امروزه بازار دستمال های مرطوب، با برنامه های جدید و منحصر به فرد در حال گسترش است و تمرکز آن بیشتر بر تولید محصولات مبتنی بر مواد طبیعی یا پایدارتر است. بزرگترین تولید کننده منسوجات بی ‌بافت در بازار دستمال مرطوب، پارچه های فاقد پلاستیک زیست تخریب پذیر و سازگار با محیط زیست را عرضه می کند.

یک شرکت ژاپنی اولین درب های کاغذی جهان را برای بسته بندی های دستمال مرطوب ساخته است. همین امر باعث می شود تا ضایعات پلاستیکی بسته بندی های دستمال مرطوب، حدود 80% کاهش یابد. به همین دلیل توسعه محصولات پایدار می تواند خواسته های مصرف کنندگان را برآورده کند.