نحوه ارزیابی ثبات رنگ پارچه در صنعت نساجی و پوشاک

ثبات رنگ (Color Fastness) در منسوجات به چه معناست؟

ثبات رنگ به عنوان دوام لباس در برابر کمرنگ یا بی رنگ شدن تعریف می شود و یک عامل بسیار مهم در ارزیابی کیفیت لباس هاست. لباس هایی که رنگ پس می دهند، همیشه مورد پسند مصرف کنندگان نیستند.

انواع ثبات رنگ در بخش پوشاک و منسوجات

1. ثبات رنگ در شستشو
2. ثبات رنگ در برابر گرما
3. ثبات رنگ در برابر آب 
4. ثبات رنگ در برابر اصطکاک / مالش
5. ثبات رنگ در برابر سرما
6. ثبات رنگ در برابر سوختگی

ارزیابی میزان ثبات رنگ لباس ها یک عامل بسیار مهم در صنعت نساجی به حساب می آید؛ زیرا این دوام لباس ها در برابر رنگ پریدگی است که باعث برجسته شدن آنها می شود.

عوامل موثر در ثبات رنگ

عوامل زیادی بر ثبات رنگ لباس ها تاثیر دارند. برخی از این عوامل عبارتند از: 

1. ماهیت شیمیایی لباس ها
2. ساختار مولکولی رنگینه ها
3. حالت مولکولی رنگینه ها
4. مقدار رنگینه مورد استفاده
5. شرایط مختلفی که لباس در معرض آنها قرار می گیرد

روش های آزمایش ثبات رنگ در صنعت نساجی و پوشاک

ثبات رنگ را می توان با روش های مختلفی ارزیابی کرد. این روش ها در زیر مورد بحث قرار گرفته اند:

1- اودومتر شستشوی دما پایین (Low-Temperature Launder-Odometer)

فرآیندی است که در قالب آن ثبات رنگ پارچه در برابر شستشو یا مالش به روشی سریع مورد بررسی قرار می گیرد. از این دستگاه در صنعت نساجی برای شبیه سازی فرآیندهای صنعتی استفاده می شود. در طی این فرآیند، لباس ها به همراه مواد شوینده / مواد تمیز کننده و گلوله های فلزی (برای ارزیابی اثر اصطکاک) در یک محفظه قرار داده شده و سپس از نظر کیفیت ثبات رنگ ارزیابی می گردند.

تستر Perspirometer

دستگاهی است که از آن برای آزمایش ثبات رنگ لباس ها در برابر آب و تعریق استفاده می شود. در این آزمایش از محلول های شبیه عرق بدن برای خیس کردن لباس ها استفاده می شود؛ سپس لباس ها تحت فشار قرار می گیرند. به این ترتیب می توان ثبات رنگ را به واسطه ابزارهای بصری یا ابزاری ارزیابی کرد.

چرک سنج الکتریکی (Electronic Crock Meter)

این دستگاه ثبات رنگ را در برابر سایش خشک یا رطوبت ارزیابی می کند. امروزه در صنعت نساجی به جای استفاده از چرک سنج مکانیکی از چرک سنج الکتریکی استفاده می شود.

کابین تطبیق رنگ (Color Matching Cabinet)

این دستگاه برای ارزیابی بصری ثبات رنگ کاربرد دارد. اگر پارچه ای که در معرض این نیروهای تحریک کننده قرار می گیرد به میزان بسیار کمی دچار تغییر رنگ شود، دارای ثبات رنگ بالایی است؛ اما پارچه ای که در طی این آزمایشات دچار تغییر رنگ زیادی می شود، از نظر دوام رنگ یا ثبات رنگ ضعیف است.

2- آوو متر هوایی (Weather-o-meter)

این دستگاهی است که از آن برای آزمایش ثبات رنگ در برابر نور خورشید استفاده می شود. در این آزمایش لامپ های مصنوعی مورد استفاده برای این منظور و تعداد ساعاتی که لباس در معرض نور قرار می گیرد، ارزیابی می شوند.

3- آوو متر شستشو (Launder-o-Meter)

این دستگاه برای آزمایش ثبات رنگ در برابر شستشو لباس ها مورد استفاده قرار می گیرد.

4- ساینده سطحی (Surface Abrader)

از این دستگاه برای تعیین ثبات رنگ در مقابل کدرشدگی استفاده می شود. این امر معمولاً به نفوذ رنگینه در لباس بستگی دارد.

محفظه رنگ زدائی گازی (Gas Fume Chamber)

اکسید نیتروژن همیشه در جو اطراف ما وجود دارد و گازی است که در نتیجه سوزاندن بخارات حاصل می شود. ثبات رنگ لباس ها ممکن است تحت تاثیر این ماده شیمیایی قرار بگیرد. لباس ها در این محفظه در معرض اکسید نیتروژن قرار می گیرند و سپس از نظر ثبات رنگ ارزیابی می شوند.
در ضمن یک مقیاس استاندارد برای اندازه گیری درست ثبات رنگ وجود دارد که از 5 تا 1 درجه بندی می شود. در این مقیاس، امتیاز 5 به معنی عدم تغییر رنگ لباس پس از قرار گرفتن در معرض انواع مختلف عوامل تحریک کننده است؛ در حالیکه امتیاز 1 به این معنی است که رنگ لباس پس از قرار گرفتن در معرض محرک های مختلف به شدت تغییر می کند. مقیاس ثبات رنگ در مقابل نور اندکی با این مقیاس متفاوت است و از 9 تا 1 درجه بندی می شود؛ 9 بالاترین امتیاز و 1 پایین ترین امتیاز است.
با وجود اینکه از تمامی این روش ها برای آزمایش ثبات رنگ لباس ها در صنعت نساجی استفاده می شود؛ اما مصرف کننده موظف است تا از تمامی دستورالعمل های مراقبتی خریدار پیروی کند تا ثبات رنگ لباسش افزایش پیدا کند. لباس ها باید با مواد شیمیایی مناسب شسته شوند و دمای آب در هنگام شستشو باید همیشه مناسب باشد.