ویژگی ها و طبقه بندی محصولات منسوج پزشکی

منسوجات پزشکی یکی از بخش های بازار منسوجات فنی به حساب می آید که به سرعت در حال رشد است. این حوزه به عنوان منسوجات بهداشتی درمانی نیز شناخته می شوند. منسوجات پزشکی جز حوزه هایی از منسوجات فنی محسوب می شوند که مستعد رشد زیادی هستند؛ از مواد منسوج برای ساخت محصولات پزشکی و مراقبت های بهداشتی در رنج وسیعی استفاده می شود؛ در واقع از گاز ساده یا مواد بانداژ گرفته تا داربست برای کشت بافت های زنده و انواع پروتزهای مختلفی که به منظور کارگزاری دائمی در بدن انسان ساخته می شوند می توان ردپای منسوجات پزشکی را مشاهده کرد. غالباً محصولات منسوج پزشکی به صورت های بافته شده، کشباف، به هم تابیده و بی بافت هستند. ضمناً آنها به شکل لیفی یا نخی نیز مورد استفاده قرار می گیرند، زیرا می توان خصوصیات پزشکی را در آنها گنجانید و یا بر روی آنها اسپری کرد؛ مثلا منسوجات حاوی نخ کشسان در ساخت کمربندهای بارداری، حلقه گردن، سینه بندهای جراحی و سایر وسایلی که معمولاً خارج از بدن پوشیده می شوند مورد استفاده قرار می گیرند.

ویژگی های اصلی منسوجات پزشکی

سترونی (Sterility) عنصر اصلی تشکیل دهنده منسوجات پزشکی است، بنابراین پلیمرهای مورد استفاده در ساخت منسوجات پزشکی باید بتوانند در برابر شرایط فیزیکی و شیمیایی که معمولاً در یک فرآیند سترون سازی رخ می دهد، مقاومت کنند.
منسوجات پزشکی بسته به نوع کاربرد باید ویژگی های مختلفی داشته باشند، اما از مهمترین الزامات منسوجات پزشکی می توان به مقاومت در برابر نفوذ یا جذب مایعات، استحکام، سبکی، کشش و نرمی اشاره کرد. محصولات منسوج پزشکی، ماهیتی زیست تخریب پذیر و زیست سازگار دارند؛ آنها برای راحتی بدن و محافظت از آن طراحی شده اند. علاوه بر این، محصولات منسوج که در زمینه پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند باید غیر آلرژیک، غیر سمی، غیر سرطان زا، غیر محرک و با دوام باشند. این الزامات باید با استفاده از پلیمرهای مناسبی که به صورت الیاف و منسوجات مناسبی فرآوری می شوند و دارای ساختار مناسب برای پاسخگویی به این نیازها هستند، برآورده شوند.

طبقه بندی محصولات منسوج پزشکی

منسوجات بهداشتی درمانی شامل الیاف، فیلامنت ها، نخ ها، پارچه های بافته شده، پارچه های کشباف، مواد بی بافت، محصولات ساخته شده از مواد طبیعی، و تولیدی و محصولاتی است که از این مواد خام ساخته می شوند. محصولات عمده صنعت نساجی پزشکی در چهار بخش طبقه بندی می شوند که عبارتند از مواد قابل کاشت، مواد غیر قابل کاشت، دستگاه های مورد استفاده در خارج از بدن و محصولات بهداشتی و درمانی.

طبقه بندی منسوجات پزشکی

مواد قابل کاشت

مواد قابل کاشت شامل جایگزین های رگ های خونی آسیب دیده و بخش هایی از شریان های بزرگ بدن هستند. ساخت پروتزهای عروقی با قطر 2 تا 3 میلیمتر امکان پذیر است. از مواد قابل کاشت برای ترمیم قسمت های آسیب دیده بدن انسان استفاده می شود. از آنها می توان به عنوان بخیه زخم نیز استفاده کرد و یا از آنها در جراحی های جایگزینی مانند پیوند عروق و رباط های مصنوعی بهره برد. اگر قرار است این مواد توسط بدن پذیرفته شوند باید زیست سازگار باشند. سازمان بین المللی استاندارد (ISO)، استانداردهای زیادی را برای ارزیابی زیست سازگاری دستگاه های پزشکی تدوین کرده است. استاندارد ISO 10993- 1:2009 خاصتاً در مورد محافظت از بدن انسان در برابر خطرات بیولوژیکی ناشی از وسایل پزشکی است.
از نمونه هایی مواد قابل کاشت می توان به بخیه، تاندون های مصنوعی، رباط های مصنوعی، پوست مصنوعی، لومینای مصنوعی، لنزهای تماسی چشمی، ایمپلنت های ارتوپدی، مفاصل مصنوعی، استخوان های مصنوعی، ایمپلنت های قلب و عروق، پیوندهای عروقی و دریچه های قلب اشاره نمود.

مواد غیر قابل کاشت

مواد غیر قابل کاشت روی بدن انسان مورد استفاده قرار می گیرند و در بیشتر موارد با پوست انسان تماس مستقیم دارند. آنها شامل پانسمان زخم، پدهای جذب کننده، باندهای ساده و کششی، گاز، لباس های فشار، پنبه استریل و کمربندهای ارتوپدی هستند. پانسمان های جراحی یکی از انواع اصلی منسوجات پزشکی غیر قابل کاشت به شمار می آیند که برای پوشاندن، محافظت و نگهداری از قسمت های آسیب دیده بدن مورد استفاده قرار می گیرند. ضمناً این پانسمان ها به جذب مایعات خارج شده از زخم نیز کمک می کنند.

دستگاه های مورد استفاده در خارج از بدن

دستگاه های مورد استفاده در خارج از بدن برای حفظ عملکرد اندام های ضروری بدن مورد استفاده قرار می گیرند و شامل کلیه های مصنوعی (دیالیز کننده ها)، کبد مصنوعی و ریه های مکانیکی هستند. کلیه مصنوعی ابزار کوچکی است که تقریباً به اندازه یک چراغ قوه دو سلولی است و با پلی استر توخالی نازک یا الیاف سلولزی ساخته می شود؛ از آن برای حذف مواد زائد از خون بیماران استفاده می گردد. یک کبد مصنوعی متشکل از الیاف سلولزی توخالی است که برای جداسازی، تنظیم و تامین پلاسمای تازه بیماران به کار برده می شود. ریه مکانیکی با الیاف پلی پروپیلن توخالی یا غشای سیلیکونی توخالی ساخته می شود؛ از آن برای حذف دی اکسید کربن از خون بیمار و تامین اکسیژن تازه خون بیمار استفاده می گردد.

بهداشتی و درمانی

بخش بهداشت و درمان برای محصولات منسوج پزشکی بسیار مهم است. تعداد زیادی از محصولات مراقبتی و بهداشتی در اتاق های عمل و در بخش های بیمارستانی مورد استفاده قرار می گیرند. این محصولات یا قابل شستشو و یا یک بار مصرف هستند. از جمله محصولات مورد استفاده در اتاق های عمل می توان به روپوش جراحی، کلاه، ماسک، پارچه مخصوص بیمار و پارچه های پوششی اشاره کرد. روپوش ها و ماسک های جراحی به عنوان یک مانع عمل کرده و مانع انتشار ذرات آلاینده در هوا می شوند، زیرا این ذرات منبع احتمالی عفونت برای بیماران هستند.
روپوش های یکبار مصرف جراحی که بی بافت هستند نیز به همین منظور در بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرند. از این روپوش ها، ماسک های جراحی و کلاه ها نیز به منظور جلوگیری از انتشار آلودگی استفاده می شود. آنها باید علاوه بر نفوذپذیری بالا در مقابل هوا، ظرفیت بالایی نیز داشته باشند، همچنین باید سبک و غیر آلرژیک باشند. از پارچه های پوششی و جراحی برای پوشاندن بیمار و نواحی اطراف عمل استفاده می شود. آنها باید کاملاً در برابر باکتری ها مقاوم بوده، و در برابر تعریق بدن و زخم ها نفوذ پذیر باشند. از جمله محصولات منسوج پزشکی مورد استفاده در بخش های بیمارستانی می توان به لوازم خواب، لباس بیمارستان، روکش تشک، محصولات بی اختیاری، رخت و دستمال مرطوب اشاره کرد.