زیپ
Zipper
زیپ چیست؟
زیپ، وسیله محبوبی است که به‌عنوان متصل‌کننده برای به هم وصل کردن موقت دو لبه از پارچه عمل می‌کند. زیپ بخشی از لباس روزمره است. همچنین به آن بست زیپی نیز گفته می‌شود. زیپ وسیله‌ای است که برای بستن لباس‌ها،کیف‌های دستی و موارد دیگر استفاده می‌شود و متشکل از دو شیار دندانه‌دار یا مارپیچ فلزی و یا فنر پلاستیکی است که هر یک از حاشیه‌های دو لبه زیپ را به‌هم متصل می‌کند و شامل قطعه‌ای است که هنگام کشیدن آنها را به‌هم وصل یا از هم جدا می‌کند.
زیپ یکی از عناصر مهم لباس به شمار می آید که نه تنها در لباس های بافته شده، بلکه در لباس های تریکو و بافتنی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. زیپ یک نوع بست است که از دو ردیف موازی از دندانه های فلزی یا پلاستیکی تشکیل گردیده، و توسط یک زبانه کشویی و لغزنده در هم قفل می گردد. دندانه ها بر روی دو نوار بست زیپ که طول آن را تشکیل می دهند، سوار هستند و معمولاً نوارهای حاوی این دندانه ها به لباس ها یا سایر محصولات منسوج دوخته می شوند.
زیپ، وسیله محبوبی است که به‌عنوان متصل‌کننده برای به هم وصل کردن موقت دو لبه از پارچه عمل می‌کند که از سه جزء اصلی به نام‌های نوار، قطعه لغزشی و المنت تشکیل شده است. در بسیاری از کاربردهای روزانه از زیپ استفاده می‌شود و در لباس، چمدان، کالاهای ورزشی، لوازم اردو و سایر استفاده‌های روزانه کاربرد دارند.
تاریخچه زیپ
ویتکامب ال. جادسون (Whitcomb L. Judson) یک مخترع آمریکایی اهل شیکاگو بود. وی اولین کسی است که زیپ های کاربردی را اختراع کرد و امروزه نیز از روش او که همانا در هم قفل شدن دندانه هاست، برای ساخت زیپ ها استفاده می شود. در ابتدا به زیپ ها، «بست های فاقد گیره» گفته می شد؛ این زیپ های اولیه، به منظور قابل اطمینان بودن دوباره طراحی شدند. برای جلوگیری از معیوب شدن زیپ لباس ها باید به برخی از عوامل توجه شود که در این مقاله قصد داریم به این گونه عوامل بپردازیم.
قطعات تشکیل دهنده زیپ
قطعه لغزشی (لغزنده‌ها)
هنگامی که زیپ باز یا بسته می‌شود، قطعه لغزشی باعث متصل یا باز شدن المنت‌ها به هم می‌شود. انواع مختلفی از لغزنده‌ها بسته به نوع استفاده در دسترس هستند.
المنت‌ها
دندانه که به‌عنوان المنت‌ها نیز شناخته می‌شوند، قطعاتی هستند که در هر دو طرف یک زیپ قرار دارند و در هنگام عبور قطعه لغزشی در هم گیر می‌کنند یا با هم درگیر می‌شوند. وقتی دندانه‌های چپ و راست درگیر هستند، به آنها زنجیره گفته می‌شود.
نوار زیپ
این نوارها منحصرا برای استفاده در زیپ تولید می‌شوند. معمولا از پلی‌استر ساخته می‌شوند، اما نوارهای الیاف مصنوعی، نوارهای وینیل و نوارهای پنبه نیز با توجه به نوع کاربرد در دسترس هستند.
مراقبت و اقدامات احتیاطی مربوط به زیپ
اتو کردن: در صورت استفاده از دمای مناسب اتو در هنگام اتو کردن زیپ، دوام آن حفظ خواهد شد. زیپ باید بسته باشد و قطعه لغزشی نیز باید در وضعیت مناسبی باشد و هنگام اتو زدن باید توسط یک تکه پارچه پوشانده شود.
تغییر رنگ (لکه‌گذاری): زیپ‌های آلیاژی مس، به‌دلیل اکسیداسیون آلیاژ پس از شستشوی صنعتی ممکن است، سیاه شوند و این مسئله می‌تواند پارچه لباس را لکه‌دار کند. برای جلوگیری از این امر، پوشاک پس از شستشوی صنعتی باید بلافاصله با آب شستشو و خشک شود.
تمیزکاری: زیپ‌ها باید هنگام بسته شدن تمیز شوند. شوینده‌های قلیایی قوی یا مواد سفید‌کننده کلر باید به‌درستی استفاده شوند. برای جلوگیری از تغییر رنگ باید قبل از کاربرد انبوه مورد آزمایش قرار گیرند.
ضد نیکل: زیپ‌های ساخته‌شده از آلیاژ نیکل ممکن است با توجه به حساسیت پوستی بعضی از افراد، باعث تحریک پوستی شوند.
فرآیندهای زیستی: در صورت تمیز کردن با استفاده از فرآیندهای زیستی، ممکن است بعضی از زیپ‌ها پوسیده شوند، بنابراین باید قبل از شستشوی انبوه مورد آزمایش قرار گیرند.
شستشوی صنعتی با استفاده از مواد شیمیایی و شوینده‌های مختلف، گاهی‌اوقات باعث تغییررنگ دندانه‌های زیپ می‌شود. بنابراین باید قبل از شستشوی انبوه مورد آزمایش قرار بگیرند.
تغییررنگ: بعضی اوقات اگر لباس‌ها به‌درستی در شرایط عادی نگهداری نشوند، تغییررنگ ممکن است از طریق نوار زیپ یا المنت‌ها به پارچه‌هایی مثل پارچه‌های PVC، پارچه‌های چرم مصنوعی یا پارچه‌های روکش‌دار منتقل شود. در هنگام بسته‌بندی یا انبارداری باید یک زرورق بین زیپ و پارچه قرار داده شود.
ساختار انواع زیپ‌ها
| نام | توضیحات |
| لغزنده قفل‌شونده خودکار | یک قطعه لغزشی که می‌تواند عمل قفل شدن روی زنجیره را انجام دهد. |
| لبه برجسته نوار | بخش حجیم قرارگرفته‌شده بر روی لبه داخلی نوار است که وظیفه آن قراردادن المنت‌ها بین قفل‌شونده است. |
| ضامن جمع‌کننده تحتانی | اجزای واقع در پایین‌ترین قسمت بست زیپی که امکان جدا شدن یا جدا نشدن بست زیپی را فراهم می‌کنند. |
| بست تحتانی | جزئی از زیپ است که بر روی هر دو نوار، دقیقا زیر یا بالای زنجیره قرار دارد و وظیفه آن جلوگیری از لغزیدن قطعه لغزشی و نگه داشتن نوارها در کنار هم در پایین است. |
| بست روی رابط | جزئی از زیپ است که دقیقا بالای زنجیره قرار دارد و وظیفه آن نگه داشتن نوارهای ردیفی در کنار یکدیگر و جلوگیری از لغزش قطعه لغزشی است. |
| قطعه لغزشی بادامکی | یک قطعه لغزشی است و زمانی که برآمدگی منحنی‌شکل روی کشنده از طریق روزنه‌ها امتداد می‌یابد و بر روی المنت‌ها فشار وارد می‌کنند، می‌تواند قفل شود. |
| ضخامت زنجیره | فاصله اندازه‌گیری‌شده از جلو به عقب زنجیره. |
| پهنای زنجیره | اگر لبه‌های برجسته نوار فراتر از المنت‌ها قرار گیرند، فاصله اندازه‌گیری شده بین شانه‌های المنت‌ها یا فاصله بین کناره خارجی لبه‌های برجسته نوار است. |
| المنت پیوسته | زنجیرهای از المنت‌ها و مونوفیلامنت‌ها (الیاف تک رشته‌ای) است که به‌صورت پیوسته تشکیل می‌شوند. |
| زیپ المنت پیوسته | این زیپ از دو المنت پیوسته تشکیل شده است که روی لبه‌های روبه‌روی نوارها قرار می‌گیرند و در طول آن المنت‌ها با حرکت لغزشی بالا و پایین درگیر می‌شوند یا از هم جدا می‌شوند. |
| رشته | چندین نخ که به شکل رشته‌ای برای تولید لبه نوار زیپ با هم ترکیب می‌شوند. |
| پهنای ظاهری نوار | فاصله نوار اندازه‌گیری‌شده از شانه‌های المنت‌ها به لبه بیرونی نوار است. |
| نگهدارنده ثابت | جزئی از زیپ که در پایین نوار روی پین نگهدارنده قرار می‌گیرد. |
| دهانه | بازکننده قطعه لغزشی است که المنت‌ها از طریق آن وارد قطعه لغزشی می‌شوند و یا از آن خارج می‌شوند. |
| عرض دهانه | فاصله اندازه‌گیری‌شده بین فلنج‌های لغزنده. |
| نگهدارنده متحرک | نگهدارنده‌ای که شبیه به یک نگهدارنده ثابت است، اما می‌تواند در طول نوار حرکت کند. بنابراین می‌توان نوار را با حرکت دادن نگهدارنده از پایین به سمت بالا و بدون حرکت قطعه لغزشی به سمت پایین، از بالا جدا کرد. |
| زیپ جدانشدنی | زیپی است که دو نوار ردیفی آن به‌دلیل اینکه در یک یا هر دو انتها به‌هم متصل هستند، نمی‌توانند از هم جدا شوند. |
| قطعه لغزشی پین‌لاک | قطعه لغزشی است که یک برآمدگی روی دسته کشنده دارد و وقتی لغزنده قفل می‌شود، بین دو المنت مجاور قرار می‌گیرد. |
| پین جداشدنی | پینی است که در انتهای نوار به لبه برجسته نوار متصل می‌شود. |
| زیپ جداشدنی | یک زیپ مجهز به پین جداکننده و نگهدارنده در قسمت پایین زنجیره است که می‌تواند دو نوار ردیفی زیپ را کاملا از هم باز کند و دوباره با هم درگیر نماید. |
| بست | جزئی از زیپ است که در قسمت بالا و پایین زنجیره قرار دارد و برای جلوگیری از لغزیدن لغزنده در زنجیره استفاده می‌شود. |
| نوار ردیفی | قسمتی از زنجیره است که از نوار، لبه برجسته نوار و المنت‌ها تشکیل شده است. |
| زنجیره | قطعه پیوسته‌ای است که زمان درگیر شدن دو نیمه مجزای زیپ تشکیل می‌شود. |
| اندازه زنجیره | به اندازه خاص زنجیره، یعنی اندازه دندانه‌ها اشاره دارد. |
| دندانه | المنت‌های جداگانه‌ای که زنجیره را تشکیل می‌دهند و در امتداد لبه نوار قرار می‌گیرند و برای قفل شدن در هم استفاده می‌شوند. |
| لغزنده | قطعه‌ای است که در داخل زنجیره به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند تا زیپ را باز و بسته کند. |
| دسته کشنده | قسمتی از لغزنده است که برای حرکت لغزشی بالا و پایین از آن استفاده می‌شود. |
| جنس ماده تشکیل‌دهنده زیپ | به جنس زنجیرهای که در ساخت زیپ از آن استفاده می‌شود، اشاره دارد، مثل زنجیره فلزی، زنجیره پلاستیکی قالبی یا زنجیره‌های برگرفته از نایلون |
| نوار زیپ | قسمت پارچه‌ای زیپ. |
| عرض نوار | به عرض پارچه فقط در یک طرف زنجیره زیپ اشاره دارد. |
| انتهای نوار | قسمت پارچه‌ای زیپ که خارج از دندانه‌ها، در قسمت بالا یا پایین زنجیره قرار دارد. |
| نوع | اشاره به نحوه مونتاژ زیپ برای یک کاربرد خاص دارد. |
| بست فوقانی | دو قطعه که در انتهای یک زیپ قرار دارند و برای جلوگیری از بیرون آمدن کشنده از زنجیره استفاده می‌شوند. |
| بست تحتانی | قطعه‌ای شبیه به بست تحتانی است که در انتهای بالای زیپ قرار دارد و از جدا شدن دو نیمه زیپ جلوگیری می‌کند. |
| پین | پین قطعه‌ای است که روی زیپ مکشی (نوعی کت) استفاده می‌شود و وظیفه آن اجازه اتصال دو نیمه زیپ است. |
| جعبه (تشتک) | قطعه‌ای که روی یک زیپ جداکننده (نوعی کت) استفاده می‌شود و وظیفه آن تنظیم درست پین است. |
| مهروموم حرارتی | روکش حرارتی نایلونی پنبه که در انتهای پایین یک زیپ جداکننده قرار دارد و برای استحکام آن استفاده می‌شود. |
| زیپ | یک بست لغزشی است که متشکل از دو نوار ردیفی با المنت‌های قفل‌شونده است که به آن متصل هستند. هنگام حرکت لغزشی در جهت المنت‌های قفل‌شونده نوارهای ردیفی در هم درگیر می‌شوند و هنگام حرکت لغزشی در جهت مخالف المنت‌های قفل‌شونده از هم جدا می‌شوند. |
عوامل در نظر گرفته شده به منظور جلوگیری از معیوب شدن زیپ
برای جلوگیری از معیوب شدن زیپ ها یا زنجیرهای لباس باید به عوامل زیر توجه شود:
- طول زنجیره زیپ و عرض نوار آن باید متناسب با اندازه قسمت مورد نظر لباس انتخاب شود تا در هنگام دوخت زیپ به لباس مشکلی به وجود نیاید و به اصطلاح زیپ کوتاه نباشد.
- لبه های بالا و پایین زنجیره زیپ باید به صورت محکم به لباس دوخته شوند تا زیپ ظاهر مناسبی پیدا کند.
- رنگ نوار زیپ و زنجیره آن باید یکدست باشد.
- بعد از اینکه زیپ یا زنجیره به لباس متصل شد؛ باید محل اتصال آنها به لباس، بدون چین خوردگی یا جمع شدگی باشد.
- شکل، ابعاد و رنگ زیپ، نباید به دلیل خشکشویی و اتوکشی تغییر کند.
- لغزنده زیپ باید به راحتی در داخل زنجیره حرکت کند؛ اما نباید شل باشد.
- باید بررسی شود که آیا لغزنده روی زنجیره زیپ قفل می شود یا خیر.
- زنجیره زیپ باید هم جهت با لغزنده زیپ به لباس متصل شود.
