مد رترو

اصطلاح «رترو = retro» به سبک های فیلم، موسیقی و مد که در دهه 1990 میلادی باب بوده اند، اطلاق می شود؛ مشخصه این سبک ها به نمادین بودن یا استفاده سطحی آنها از هنرهای قدیمی مربوط می گردد. ریشه این واژه به مفهوم «retrochic» ارتباط پیدا می کند که از اواخر دهه 1960 میلادی توسط پیشگامان پاریسی عرصه هنر رواج پیدا کرد؛ مد رترو شامل استفاده از سبک های احیا شده یا سبک هایی است که در دوره های خاصی ضد فرهنگ محسوب شده اند، مانند فرهنگ مصرف گرایی. اگر چه سبک «retrochic» در ابتدا یک سبک فی البداهه ضد مد به حساب می آید، اما به زودی شکوفا شد و به سبکی سودآور و تجاری تبدیل گردید منتقدان به آن «صنعت نوستالژی» می گویند. مد رترو با نوستالژی های پست مدرن و سر زنده ای که در آنها گذشته به عنوان یک انبار مد مورد استفاده قرار می گیرد، در ارتباط است. اما چیزیکه مد رترو دهه 1990 را از شکل های قدیمی احیای مد متمایز می کند، بی توجهی به آداب و رسوم گذشته و انتخابی برخورد کردن با آنهاست. استفاده از طرح ها و سبک ها در این مد بدون توجه به احساسات مرتبط و بدون تمایز قائل شدن بین آنها صورت گرفته است؛ حس و حال سبک های گذشته بیشتر از اینکه محترمانه باشند، الهام بخش خوشگذرانی و شادی بوده اند. مد رترو نوعی از تقلیدنمایی بوده که کمتر به زمینه های تاریخی توجه داشته و بیشتر بر ویژگی های مد و به روز «گذشته» متمرکز بوده است. بنابراین می توان مد رترو را بدین گونه تعریف کرد: روند نوشتن تاریخ در قالب روایت های نوستالژیک شیک و مد روز.
بحث های انتقادی و رسانه ای در مورد اهمیت این پدیده توسط صنایع مختلفی که به دنبال روش های قدیمی بازاریابی در قالب سبک های جدید بوده اند، باعث ترویج بحث و جدال در این زمینه شده است. فردریک جیمسون (Frederic Jameson) در کتاب خود با عنوان پست مدرنیسم یا منطق فرهنگ سرمایه داری متاخر (The Cultural Logic of Late Capitalism) بیان می کند: «در جهانی که دیگر امکان نوآوری در سبک ها فراهم نباشد، تنها چیزی که باقی می ماند تقلید از سبک های مرده است». از نظر منتقدانی مانند جیسون، مد رترو فاقد یک نوآوری پر محتواست؛ از نظر دیگران این مد، بازگشتی کنایه آمیز به گذشته است که در قالب یک پوشش جدید و خلاقانه ارائه شده است.

توصیف لباس، موسیقی و فیلم به عنوان رترو، یعنی طبقه بندی کردن این سبک براساس دوره زمانی. سبک های خاصی به عنوان رترو توصیف شده اند، چون برخی از این توصیف ها تنها دربرگیرنده نمایشی از سطح فرهنگ عامه هستند، اما تعاریف دقیق تری برای سبک رترو وجود دارد. به عنوان مثال در بازار لباس های خاص یک دوره تاریخی، تفاوت بین سبک لباس وینتیج (vintage) و سبک رترو به اختلاف بین دوره های تاریخی مربوط می گردد و این تا حدودی یعنی تفاوت بین مد دوران قبل از جنگ و مد بعد از دهه 60 میلادی: معمولاً مد رترو با مدهای پر زرق و برق اما کم ارزش دهه های 1960، 1970 و 1980 در ارتباط است. اصطلاح رترو در صنعت موسیقی توسط ایستگاه های رادیویی، روزنامه نگاران و مدیران بازاریابی برای دسته بندی کردن موسیقی های مرتبط با یک لحظه خاص یا موسیقی های مختص حال و هوای یک برهه زمانی و یا بیشتر موسیقی های Disco و New Wave استفاده می شود. این در حالی است که صاحب نظران در بریتانیا و ایالات متحده از این اصطلاح برای توصیف شخصیت های خلاق موسیقی و جنبش مردمی Britpop استفاده می کنند (آلبوم the Kinks گروه Blur و آلبوم Oasis خواننده ای به نام Beatles در این سبک موسیقی کار شده اند). اصطلاح رترو به طور گسترده ای با نوستالژی محبوب موسیقی های پرزرق و برق و بی محتوای دهه های 1970 و 1980 از Abba گرفته تا Duran Duran همراه است. توصیف فیلم ها با عنوان رترو بیشتر ناشی از نوع موسیقی این فیلم ها بوده است. سریال آمریکایی Boogie Nights (1997) و فیلم کمدی آمریکایی The Wedding Singer (1998) هر دو نشان دهنده استفاده خود آگاهانه از سبک های نمادین و موسیقی های خاطره انگیز دهه های 1970 و 1980 هستند. هر دو فیلم نشان دهنده گرایش به فرهنگ پست مدرنیسم هستند که توسط جیمسون (Jameson) برای شناخت گذشته (دهه 1970 کمتر و دهه 1980 بیشتر) از طریق مفاهیم سبکی تعریف شده است.
شاید به جرات بتوان گفت که صنعت مد بیش از هر صنعت دیگری پذیرای سبک رترو بوده است. محبوبیت نوستالژی این سبک و فروش لباس های وینتیج و retrochic در دهه 1980 به اوج رسید، به گونه ای که طراحان مد مانند کالوین کلین (Calvin Klein) و رالف لوران (Ralph Lauren) در پاسخ به این موج عظیم با هم متحد شدند. فروشگاه لباس های وینتیج و رترو با عنوان London’s American Retro که در سال 1986 افتتاح شدند، امکانی برای ارائه بین المللی اتیکت های طراحان فراهم کردند. موفقیت این فروشگاه ها بر جریان اصلی عرصه مد تاثیر گذاشت؛ «نگاه» جامعه مد به لباس وینتیج و رترو در دهه 1990 در ایالات متحده و انگلستان کاملاً متمایز بود، و تفاوت بین آنها کاملاً شناخته شده گردید. پرتره های ماتیو رولستن (Mathew Rolsten) برای مجله های آمریکایی Vanity Fair و Rolling Stone، و مجله های انگلیسی GQ و Vogue تا حدی این تمایز دیدگاهی را نشان می دهد. امضای او یکی از نوستالژی های برجسته و براق است که اعتبار خود را مدیون درونمایه هنری عکس های پر زرق و برق دهه 1930 و سبک پوسترهای سینمایی استودیوی هالیوودی در دهه 1940 است.
حضور زیبایی شناسی خاص سبک رترو با بازگشت شراره های دهه 1990، یقه های پهن و کفش های لژدار به خوبی در جریان اصلی مد مشهود بود. برنامه های فرهنگی از جمله برنامه طنز کمدی تلویزیون فاکس نیوز در سال 1988 که با حضور هنرپیشه های برجسته برگزار می شد، برنامه تلویزیونی That ’70s Show و کمپین تبلیغاتی مک دونالد با عنوان «Get Back with Big Mac» که شامل اجرای رقص و موسیقی های دهه 1970 بود؛ همگی نشانه محبوبیت این روند هستند. در هر حالت، اقبال عمومی به سرزندگی و نشاط گذشته گرایش دارد.