روند صمغ زدایی الیاف ابریشم

صمغ زدایی ابریشم

صمغ زدایی (Degumming) فرآیند حذف سریسین یا صمغ ابریشم است. هدف اصلی از صمغ زدایی ابریشم، آشکار کردن ظاهر نرم و درخشان الیاف ابریشمی با حذف سریسین و هرگونه ناخالصی های جمع شده در الیاف در هنگام ابریشم تابی است. سریسین یکی از اجزای مهم ابریشم محسوب می شود. می توانید ترکیب شیمیایی ابریشم را در بخش زیر مشاهده کنید. فرآیند صمغ زدایی را بر روی نخ یا پارچه و به صورت دستی یا ماشینی نیز می توان انجام داد. البته بر روی مکانیسم های صمغ زدایی باید تحقیق شود.
ابریشم خام از درخشندگی و لطافتی که این الیاف به آن معروف هستند، برخوردار نیست. یک ماده صمغی به نام سریسین (حدود 20 تا 25% ابریشم توتی و حدود 15% ابریشم وحشی) که مواد لیفی فیبروئین را پوشانده است باعث می شود تا الیاف ابریشمی به صورت یک دسته الیاف زشت و زمخت دربیایند و برای آشکار کردن ظاهر نرم و براق الیاف باید سریسین را از آنها جدا کرد. هر چند که سریسین و فیبروئین هر دو جزء اجزای پروتئینی ابریشم خام به حساب می آیند، اما در ترکیبات نسبی اسید آمینه ها و قابلیت دسترسی تفاوت چشمگیری با هم دارند. ضمناً در خلال فرآیند صمغ زدایی، سایر مواد همراه الیاف ابریشم مانند چربی ها، روغن ها، رنگدانه های طبیعی و اجزای معدنی نیز حذف می شوند. حذف کامل و یکنواخت این ناخالصی ها نه تنها در زمینه رنگرزی یکنواخت الیاف ابریشمی اهمیت دارد، بلکه یکی از الزامات یک چاپ بی عیب و نقص هم محسوب می شود. معمولاً به فرآیند حذف سریسین، صمغ زدایی، جوشاندن روباز و تمیز کاری (البته مورد آخر کمتر رایج است) نیز گفته می شود.

ترکیب شیمیایی الیاف ابریشم

ترکیب ابریشم خام عبارتست از:

• فیبروئین – 70 تا 80%
• سریسین – 20 تا 305
• مواد مومی شکل – 0.4 تا 0.8%
• کربوهیدرات ها – 1.2 تا 1.65%
• مواد معدنی – 0.7%
• رنگدانه ها – 0.2%

روش های صمغ زدایی

روش های متنوعی برای صمغ زدایی ابریشم وجود دارد. برخی از مهمترین روش ها در این زمینه عبارتند از:

• استخراج با آب
• جوشاندن روباز در صابون
• صمغ زدایی با مواد قلیایی
• صمغ زدایی با مواد اسیدی
• صمغ زدایی با آنزیم ها
• صمغ زدایی با آمین های آلی

روش کاری متداول برای صمغ زدایی یا جوشاندن روباز ابریشم توتی به شرح زیر است:

1. خیساندن ابریشم در طول شب و یا به مدت 6 ساعت در حمام حاوی 3 تا 5 g/L صابون مارسی و 1 تا 2 g/L ماده مرطوب کننده.
2. جوشاندن روباز ابریشم به مدت 2 تا 6 ساعت در حمامی با دمای 90 تا 95 درجه سانتیگراد که حاوی 8 تا 10 g/L صابون مارسی (با پی هاش 9.5) و خاکستر سودا می باشد.
3. در صورت لزوم در مرحله دوم، فرآیند عمل آوری در حمامی با شرایط مرحله اول به مدت 2 ساعت تکرار شود.
4. در مرحله آخر ابتدا ابریشم در دمای 50 درجه سانتیگراد با آمونیاک آبکشی می شود، سپس آبکشی دو بار دیگر یکی در دمای 40 درجه سانتیگراد و دیگری در دمای اتاق تکرار می شود.

یک روش سریع برای صمغ زدایی ابریشم، عمل آوری آن با صابون به مدت 1 تا 2 ساعت در حمامی با دمای 90 تا 95 درجه سانتیگراد (در پی هاش 9.5 تا 10) است. مواد مورد نیاز و مقدار آنها برای این روش صمغ زدایی عبارتند از:

• 8 تا 10 g/L صابون مارسی
• 1 تا 2 g/L مواد مرطوب کننده
• 1 g/L خاکستر سودا
• 1 g/L تری پلی فسفات سدیم.

ابریشم وحشی (مثل ابریشم توسا یا توسار) باید ابتدا با محلولی با نسبت حداقلی 1:30 و معادل 10% (وزن ابریشم) خاکستر سودا شسته شود.