چگونگی انتخاب پارچه سازگار محیط زیست برای تولید لباس

انتخاب پارچه ای که سازگاری بالایی با محیط زیست داشته باشد یک روند پیچیده است که در برگیرنده مجموعه اطلاعات و ابزارهای مختلفی است. این راهنما به دنبال رمزگشایی از روند انتخاب پارچه است، بنابراین شما می توانید با کمک آن انتخاب مناسبی برای تجارت خود داشته باشید. ابتدا با بررسی این نکته که چرا انتخاب پارچه مناسب مهم است، کار خود را شروع می کنیم. سپس ابزارها و اطلاعاتی را که به آن نیاز خواهید داشت را معرفی خواهیم کرد تا به شما در پیدا کردن سازگارترین پارچه با محیط زیست جهت برآورده کردن اهداف پایداری تان کمک نماییم.
اکنون بیشتر از هر زمان دیگری، مسئله تغییرات آب و هوایی اضطراری است. این مقوله به جاه طلبی بیشتری نیاز دارد و هیچ یک از ما نمی توانیم بگوییم که به ما اخطار داده نشده است. این مسئله فقط به کشورها مربوط نمی شود، بلکه صنایع و کسب و کارها نیز باید کاری انجام دهند. چگونگی انتخاب پارچه ای برای طراحی که سازگاری بالایی با محیط زیست داشته باشد، بسیار دشوار است؛ اما قابل دستیابی است. هر چند که هیچ پاسخ قطعی برای آن وجود ندارد.
مد به عنوان یک مصرف کننده اصلی انرژی و انتشار دهنده عمده گازهای گلخانه ای، نقش مهمی در این زمینه بازی می کند. راه های زیادی وجود دارد و بسیاری از افراد خواهان ایجاد مد پایدارتر هستند. یکی از روش های ساده عملی استفاده از پارچه پایدارتر در تولید محصولات برای مصرف کنندگان است.
البته زمانی که سخن از طراحی پوشاک به میان می آید، انتخاب پارچه مناسب، مهمترین مسئله است (انتخاب پارچه مناسب، مهمترین ویژگی های اصلی فیزیکی و فنی لباس را تعیین می کند). انتخاب هر پارچه یک معامله بین تاثیرات زیست محیطی مربوط به استفاده نهایی از پارچه و ارزش های زیست محیطی مندرج در فرآیند طراحی است.

گام اول، شناسایی مراحل چرخه حیات

انتخاب پایدارترین پارچه که مناسب طراحی و کسب و کار شما باشد، از طریق ارزیابی اطلاعات موجود درباره پارچه های مختلف محقق خواهد شد. این مرحله می تواند بسیار پیچیده باشد، زیرا فاکتورهای زیادی در طول چرخه حیات یک پارچه در نظر گرفته می شوند (از کشت محصول و فرآوری آن گرفته تا گردآوری، حمل و نقل، استفاده و سپس دورانداختن لباس توسط مصرف کننده).
هر مرحله از چرخه حیات لباس، تاثیراتی بر محیط زیست می گذارد. روش های فعلی تولید مد از مدل کاملاً خطی «بگیر – بساز – دور بیانداز» پیروی می کنند. در نمودار زیر چرخه حیات استاندارد یک محصول را مشاهده می کنید.

بر اساس گزارش منتشر شده از سوی WRAP در سال 2016، مرحله استخراج یا کشت الیاف از نظر تاثیرات زیست محیطی مهمترین مراحل از نظر تولید کربن و مصرف آب محسوب می شود. شما در مرحله طراحی، سبب تعیین تزئین کننده ها، آستر، ظاهر و حس یک لباس خواهید شد. همه این موارد به ورودی نیاز دارند، بنابراین نتیجه مطالعاتی که نشان می دهد 80% از تاثیرات زیست محیطی یک محصول حاصل تصمیماتی است که در مرحله طراحی آن گرفته می شود، زیاد عجیب نیست.

گام دوم؛ وکاوی کردن دقیق داده ها

مطالعات علمی به صورت گسترده از دو نوع داده مختلف استفاده می کنند: داده های انتشار برای گروه های مجزا (مانند انتشار گاز دی اکسید کربن یا مقدار آب استفاده شده) یا یک رویکرد شاخص که این نتایج را با هم ترکیب کرده و آن را به یک امتیاز مقایسه ای ساده تبدیل می نماید.
گزارش ها و معیارهای زیادی وجود دارند. ما تصمیم گرفته ایم تا بر روی دو ابزار سنجش پایدار یعنی داده های تجزیه و تحلیل چرخه حیات (LCA) و شاخص پایداری مواد هیگ (MSI) تمرکز کنیم. این ابزارها به شما امکان می دهند که هر گونه ادعا از جانب تامین کنندگان در مورد پارچه ساخته شده را مورد ارزیابی قرار دهید و شما را به سوالات مناسبی مجهز می کنند که می توانید از آنها برای انتخاب پایدارترین پارچه ای که برای کار طراحی شما مناسب است، استفاده کنید.

تجزیه و تحلیل چرخه حیات؛ ابزاری برای سنجش پایداری

تجزیه و تحلیل چرخه حیات (LCA)، کلیه تاثیرات زیست محیطی یک پارچه از استحصال مواد خام گرفته تا کل چرخه حیات یک پارچه را ثبت می کند. در واقع LCA ابزاری است که معمولاً توسط دانشمندان برای تعیین اثرات زیست محیطی مورد استفاده قرار می گیرد.
تحلیلگران تمام مواد، انرژی ورودی، انتشار و گسیل مرتبط با آنها، و آلودگی ها و اثرات زیست محیطی را که مستقیماً به هر مرحله فرآوری پارچه نسبت داده می شوند را گرد آوری کرده و آنها را بر وزن معینی از پارچه اعمال می کنند.
بیشتر LCAها مراحل تولید پارچه از کشت مواد خام اولیه تا ساخت پارچه را پوشش می دهند، اما مراحل بعدی یعنی تولید و استفاده از پوشاک را بررسی نمی کنند. ما این نوع داده های اولیه را در جدول زیر نشان داده ایم. این نتایج سطح بالا که ناشی از مطالعات LCA برای تاثیرات مختلف است به شما کمک می کنند تا تاثیرات مثبت و منفی یک پارچه را بشناسید. انواع پارچه در ستون سمت چپ جدول آورده شده است. تأثیرات مختلف همراه با توضیحاتی در مورد اهمیت آنها، در ستون های بعدی قرار گرفته است.

به عنوان مثال، داده های این جدول نشان می دهد که 2.12 متر مکعب آب برای تولید 1 کیلوگرم پنبه استاندارد مصرف می شود. این رقم را با 0.75 متر مکعب مصرف آب برای تولید 1 کیلوگرم پنبه ارگانیک مقایسه کنید. تحلیل چرخه حیات از نظر فنی پیچیده و تفسیر داده های آن دشوار است. اما ارزش این را دارد که ادامه پیدا کند، زیرا این مطالعات می توانند برای شناخت کامل انواع پارچه و در نهایت مدیریت تاثیرات آنها بسیار کمک کننده باشند.

کانون توجهات داده های پایداری؛ تغییرات آب و هوایی

صنعت مد، مسئول حدود 10% کربن منتشر شده در جهان است، بنابراین ما نقش مهمی در کاهش این تاثیر داریم. داده های LCA کمک می کنند تا جنبه های خاص تاثیرات مد بر روی تغییرات آب و هوایی کاملاً مشخص شوند.
تفسیر نشانگرهای اصلی در مورد گرم شدن کره زمین آسان است. هر چه میزان یک نوع خاص از الیاف بیشتر باشد، میزان انتشار گاز کربن در مراحل رشد و فرآوری آن بیشتر است. مثلا جدول نشان می دهد که هر کیلوگرم ویسکوز لنزینگ آسیایی بیشترین میزان دی اکسید کربن را به ازای یک کیلوگرم پارچه منتشر می کند، یعنی 5.3 کیلوگرم (منظور میزان انتشار کربن از پارچه و الیاف تجزیه شده است)، در مقابل هر کیلوگرم پنبه ارگانیک تنها 0.98 کیلوگرم گاز دی اکسید کربن از خود ساطع می نماید.

الیاف اصلی و میزان انتشار CO₂ آنها به ازای هر کیلوگرم از الیاف

• پنبه ارگانیک –98 کیلوگرم
• ویسکوز لنزینگ اتریش –2 کیلوگرم
• مودال لنزینگ –5 کیلوگرم
• تنسل اتریش –5 کیلوگرم
• پنبه –81 کیلوگرم
• PET بازیافتی –13 کیلوگرم
• Virgin PET –06 کیلوگرم
• ویسکوز لنزینگ آسیا –30 کیلوگرم

مطالبه انرژی انباشته (به ستون هشتم جدول LCA نگاه کنید) به مقدار کلی انرژی مصرف شده اعم از مستقیم و غیر مستقیم اشاره دارد. بنابراین به عنوان مثال این مقادیر شامل انرژی لازم برای تولید سموم دفع آفات مصرف شده در کشت پنبه نیز می شود.

کانون توجهات داده های پایداری؛ آلودگی و تاثیرات آب

مجموعه دیگری از نشانگرها، انواع آلودگی ها را اندازه گیری می کنند.

اسیدی شدن (Acidification) به جذب دی اکسید کربن در منابع آبی اشاره دارد که در مقادیر زیاد باعث تغییر سطح pH آب می شود. این تغییرات بر روی اکوسیستم ها تاثیر می گذارند و به زندگی آبزیان مانند ماهی ها و مرجان ها آسیب می زنند.
اتروفیکاسیون = Eutrophication (مردابی شدن) به مواردی اطلاق می شود که مواد شیمیایی در منابع آبی رها می شوند (مانند پخش سموم دفع آفات در مزارع پنبه). این پدیده به رشد جلبک ها دامن می زند. رشد جلبک ها میزان اکسیژن آب را پایین می آورد که این مسئله باعث از بین رفتن ماهی ها و آبزیان دریایی می شود. هر دوی این فرآیندها بر اکوسیستم های محلی، کیفیت آب، تامین مواد غذایی و امنیت معیشت مردم محلی تاثیر می گذارند.
آب آبی (Blue water) به تهیه آب برای تولید الیاف از منابع آبی موجود اشاره دارد و به آب باران ارتباطی پیدا نمی کند. استفاده از آب یک مسئله مهم است. طبق برآورد سازمان ملل تا سال 2050 حدود 4.8 تا 5.7 میلیارد نفر در مناطق کم آب زندگی خواهند کرد (بسیاری از این مناطق جز جاهایی هستند که محصولاتی مانند پنبه در آنها کشت می شود).

شاخص هیگ (Higg Index)

شاخص پایداری مواد هیگ، اثرات زیست محیطی پارچه را براساس منبع مواد اولیه، تشکیل نخ و پارچه (از جمله وزن آن) و همچنین روش های فرآوری پارچه محاسبه می کند. در شاخص هیگ مثل LCA علاوه بر این امتیاز باید تاثیرات بعد از چرخه حیات مانند استفاده از پارچه و دفع آن نیز در نظر گرفته شود. این شاخص بسیاری از نشانگرهای LCA را در نظر می گیرد، اما آنها را با هم ترکیب می کند تا یک نمره کلی را به هر پارچه اختصاص دهد. اگر می خواهید بدانید که چرا پارچه ها بر اساس کاری که انجام می دهند امتیاز می گیرند این مقیاس مقایسه را آسان تر می کند. در ضمن می توان اعداد مجزای زیر این نمرات را نیز مورد بررسی قرار داد.

آیا استفاده از یک ابزار برای شناسایی پارچه های پایدار کافی است؟

هر یک از این مجموعه داده ها، نکات مثبت و منفی دارند. زمانیکه به LCA نگاه می کنید، می توانید بده بستان های مختلفی را که انواع مختلف پارچه پشت سر گذاشته اند، درک کنید. با این وجود تصویر کلی مقداری مبهم است، زیرا هیچ عدد کلی برای رتبه بندی الیاف وجود ندارد. مقایسه پارچه ها با هم براساس شاخصی مانند Higg MSI بسیار آسان است. در ضمن امکان سفارشی سازی این اعداد نیز وجود دارد، در این صورت شما می توانید پارچه و سیستم فرآوری آن را به هر صورتی که دوست دارید، انتخاب نمایید.
اشکال شاخص Higg MSI این است که یک عدد تنها می تواند جزئیات دقیق و کامل عملکرد زیست محیطی را پنهان کند و به صورت بالقوه مانع شناخت بهتر نحوه پرداختن به این تاثیرات شود. هیچ یک از این جدول ها یک پارچه را به عنوان بهترین پارچه از نظر تاثیرات زیست محیطی معرفی نمی کنند.

محدودیت در ابزارهای داده محور

مطمئناً داده ها برای ارزیابی عملکرد زیست محیطی یک پارچه بسیار به ما کمک می کنند و می توانند چیزهای زیادی به ما بگویند. تحلیل چرخه حیات هیچ یک از تاثیراتی را که کمتر ملموس هستند مانند حقوق بشر، دور باطل و حقوق حیوانات را در نظر نمی گیرد. همچنین تاثیرات غیر قابل اندازه گیری تولید پارچه مثل نحوه حفاظت و اصلاح خاک در سطح مزرعه یا چگونگی صرفه جویی کشاورزان در مصرف آب منطقه خودشان را لحاظ نمی کند.
داده های LCA و Higg MSI هر دو براساس مطالعاتی به دست می آیند که الیاف را برحسب مکان جغرافیایی خاص مورد بررسی قرار می دهند. پارچه ای که در آخر تهیه می کنید، می تواند از منطقه دیگری باشد و این مسئله شاید تاثیرات متفاوتی به دنبال داشته باشد. مثلا کشت پنبه در آفریقا عمدتاً دیم است، در حالیکه کشت پنبه در آسیای میانه عمدتاً به صورت آبی انجام می گیرد.
با ظهور فن آوری ها و مسائل جدید، این موارد نیز می توانند شناخت ما نسبت به مشخصات زیست محیطی یک پارچه را تغییر دهند. یک مسئله اساسی که هنوز در LCA یا Higg MSI به آن توجه نشده است، مربوط به میکروالیاف یا میکروپلاستیک هاست. اگر چه چیزهای زیادی درباره آنها می شنویم اما هنوز هم درک روشنی از چگونگی تاثیر آنها بر انسان ها نداریم. در ضمن هنوز روشی مناسب برای آزمایش پارچه ها جهت بررسی ریزش آنها وجود ندارد.

انتخاب پایدارترین پارچه ها با استفاده از داده ها

این جداول تنها نقطه شروعی برای انتخاب پارچه ها محسوب می شوند. شما باید در هنگام انتخاب یک پارچه و یا مقایسه پارچه ها با هم، موارد زیادی را سبک و سنگین کنید. مثلا ممکن است بخواهید پارچه ای را انتخاب کنید که مصرف آب آن حداقل باشد، در این صورت پلی استر بهتر از پنبه است (زیرا مصرف آب پلی استر کمتر از پنبه است)؛ بنابراین از نظر شما انتخاب پلی استر، انتخاب پایدارتری به حساب می آید. اما پنبه یک منبع تجدیدپذیر است، ولی پلی استر این گونه نیست. کدام یک از این موارد برای کسب و کار شما بیشتر اهمیت دارند؟
با توجه به وجود عوامل مختلفی که در این زمینه نقش بازی می کنند، یک روش موثرتر و آسان تر مقایسه الیاف مشابه با الیاف مشابه است. به جای اینکه سعی کنید سبزترین پارچه را در میان کل پارچه ها پیدا کنید، از مجموعه کل داده ها برای دستچین کردن پنبه استفاده نمایید. به این ترتیب شما می دانید که در حال به دست آوردن الیافی هستید که همان کار را برای شما انجام می دهند و مراحل بعدی چرخه حیات آنها نیز مشابه همدیگر است. رویکرد شما می تواند به صورت زیر باشد:

1- تصمیم بگیرید که لباس شما قرار است چه کاری انجام دهد و بیشتر درباره چه مسائلی نگرانی دارید

به عنوان مثال شما می خواهید کسب و کارتان به مقابله با آلودگی کمک کند و در راستای افزایش کیفیت آب قدم بردارد. بنابراین شما باید به الیاف مصنوعی مانند PET بکر و بازیافتی فکر کنید که نسبت به کشت پنبه معمولی و ارگانیک تاثیر بسیار کمتری بر روی کیفیت آب دارند.

2- تصمیم بگیرید که پارچه شما قرار است چه عملکردی داشته باشد.

شما باید نیاز به استفاده از پوشاک را مد نظر قرار دهید. پنبه و پنبه ارگانیک هنگام شستشو و خشک شدن عملکرد یکسانی دارند، اما با نگاهی به جدول فوق متوجه خواهید شد که انتخاب پنبه ارگانیک به جای پنبه معمولی میزان مشارکت شما در گرمایش زمین را به نصف کاهش خواهد داد.

3- الیاف سنتی را با گزینه هایی که عملکرد مشابهی دارند، مقایسه کنید

فرض کنید که شما یک برند لوکس هستید و به پارچه ای لطیف و ابریشمی نیاز دارید. تولید ابریشم معمولی نیازمند صرف حجم زیادی از آب است، اما شما می توانید با استفاده از این داده ها گزینه های دیگری مثل ابریشم های سازگارتر با محیط زیست، یا الیاف سلولزی مانند Cupro و یا یک پارچه فنی مثل ابریشم عنکبوتی را پیدا کنید.
در ضمن می توانید از داده های جدول فوق برای ارزیابی انواع مختلف الیاف در موارد خاص استفاده نمایید. مثلا رتبه بندی ترکیبی الیاف پنبه و پلی استر در مورد تغییرات آب و هوایی نشان می دهد که پنبه ارگانیک در صدر این فهرست قرار دارد، و PET بازیافتی، Virgin PET و پنبه معمولی در رده های بعدی این لیست قرار می گیرند. (در حقیقت در بیشتر این موارد، هر چه وزن پارچه بیشتر باشد، میزان تولید گازهای گلخانه ای به ازای هر کیلوگرم پارچه خام کمتر می شود). این نوع رتبه بندی به شما کمک کند تا روی ارزش هایی تمرکز نمایید که بیشترین اهمیت را برای تجارت شما دارند.
نمرات Higg MSI در حالت کلی نشان می دهد که الیاف طبیعی نمره تاثیر بالاتری نسبت به الیاف مصنوعی دارند، اما اگر الیاف ایده آل مانند پنبه ارگانیک یا الیاف مصنوعی بازیافت شده استفاده شوند، این تغییر چشمگیر خواهد بود. جالب این است که سلولزهای مصنوعی مانند تنسل (Tencel)، لیوسل (Lyocell) و ویسکوز (Viscose) از نظر تاثیر کمتر نسبت به سایر الیاف طبیعی، عملکرد بهتری دارند و از این نظر هم تراز الیاف مصنوعی هستند.
برای شناخت بیشتر تاثیرات زیست محیطی انتخاب پارچه از جمله تاثیر استفاده و دور انداختن آن می توانید به قسمت های دیگر سایت ما مراجعه کنید. در ضمن می توانید به بررسی دقیق تر Higg MSI بپردازید، چون این شاخص یک رابط کاربری آسان برای آزمایش پارچه ها و معیارهای مختلف فراهم کرده است.

دستورالعملی برای استفاده از داده ها به منظور انتخاب پارچه های پایدار

1- نحوه ارزیابی گزینه ها را انتخاب کنید. از LCAها یا Higg MSI و یا هر روش دیگری که در دسترستان است، می توانید استفاده نمایید.
2- در هر روشی که استفاده می کنید، باید محدودیت های آن روش را به خوبی بشناسید و بدانید که آیا این روش الیاف را با هم مقایسه می کند یا پارچه ها را.
3- آیا شما اطلاعات مشابه را هم مورد ارزیابی قرار می دهید؟ اگر تامین کننده شما از روش LCA استفاده می کند، بررسی نمایید که آیا این روش تمامی تاثیرات چرخه حیات یک پارچه از «مهد تا مدخل» را در نظر می گیرد و یا فقط قسمتی از آن تاثیرات را لحاظ می کند؟
4- به یاد داشته باشید که احتمالاً هیچ یک از این روش ها شامل مراحل نهایی تولید پوشاک، استفاده و دفع آن نمی شوند.
5- مشخص کنید که از نظر پایداری چه چیزی برای کسب و کار شما مهم تر است. به عنوان مثال آیا می خواهید الیاف را براساس میزان انتشار گاز کربن رتبه بندی کنید یا برحسب میزان مصرف آب؟ (برخی از الیاف در هر دو زمینه عملکرد خوبی دارند، در حالیکه برخی دیگر عمکرد بهتری نسبت به سایرین از خود نشان می دهند).
7- پارچه های سنتی را با گزینه هایی که عملکرد مشابهی دارند، مقایسه نمایید.
8- زمانیکه به این نتیجه رسیدید که انتخاب خود را کرده اید، حال وقت آن رسیده که عمیقاً داده های مرتبط با مورد انتخابی تان را مورد بررسی قرار دهید.

جمع بندی

• هیچ پاسخ قطعی برای چگونگی یافتن سازگارترین پارچه با محیط زیست وجود ندارد. همه چیز نسبی است و به عوامل مختلفی بستگی دارد که الزامات طراحی تنها یکی از آنهاست.
• معمولاً روند انتخاب شامل ارزیابی داده های پیچیده در مورد الیاف مختلف است که اغلب به عنوان داده های انتشار جمع آوری می شوند و یا اینکه در دسته بندی های مجزا قرار می گیرند (مانند انتشار گاز دی اکسید کربن) و یا شاید به شکل یک رهیافت شاخص ارائه می شوند که بازنمود آن یک امتیاز قابل قیاس است.
• رهیافت تجزیه و تحلیل چرخه حیات (LCA)، تاثیرات زیست محیطی پارچه را مشخص می کند. بیشتر LCAها تمامی مراحل تولید پارچه از الیاف خام تا پارچه آماده را مورد بررسی قرار می دهند.
• همه این موارد تنها نقطه شروعی برای تحقیقات شما محسوب می شوند، چون زمانیکه تاثیرات استفاده از لباس و دفع آن نیز به حساب بیاید، ممکن است تاثیر کلی یک لباس کاملاً تغییر کند.