پارچه باتیست چیست؟ خواص، نحوه ساخت و محل تولید

پارچه باتیست (Batiste Fabric) چه نوع پارچه ای است؟

باتیست یک پارچه ساده بافت حریرنماست که تولید کنندگان منسوجات معمولاً برای ساخت لباس های سبک، لباس های زیر و ملحفه ها از آنها استفاده می کنند. این نوع پارچه ها معمولاً با پنبه ساخته می شوند، اما برخی از تولید کنندگان از پلی استر و لیوسل نیز برای ساخت آنها بهره می گیرند. پارچه باتیست که معمولاً به خاطر وزن سبک و نیمه شفاف بودنش با ارزش است، علی رغم ارزان قیمت بودن به عنوان یک پارچه لوکس محسوب می شود.
هر چند که پارچه باتیست کاملاً مجعد و موجدار است اما به اندازه سایر بافت های پنبه ای حریرنما مثل پارچه ارگاندی مجعد نیست. این پارچه حتی اگر به اندازه سایر پارچه های بافت ساده مانند پارچه پاتیست محکم نباشد، باز هم مقاومت کششی و دوام بالایی دارد.
معمولاً از بافت ساده برای تولید انواع پارچه های باتیست استفاده می شود، اما برخی اوقات تولید کنندگان منسوجات به منظور تولید پارچه باتیستی با ظاهر براق تر از بافت ساتن هم برای تولید این نوع پارچه استفاده می کنند. غالباً انواع پارچه باتیست با نخ پنبه ای حریرنما (براق) بافته می شوند؛ نخ حریرنما یک نوع نخ پنبه ای است که تولید کنندگان منسوجات آن را در معرض سود سوزآور قرار می دهند تا جلوه ای براق داشته باشد.

تاریخچه پارچه باتیست

مورخان پارچه باتیست را مترادف کمبریک (cambric) می دانند. این پارچه در اصل یک پارچه لینن بوده که به نام شهر فنلاندی Kambryk نامگذاری شده و امروزه با نام کامبری شناخته می شود. در طول قرون وسطی منطقه ای که در شمال غربی اروپا به نام سرزمین های سفلی (یعنی هلند، بخشی از بلژیک و لوکزامبورگ) مشهور بود، اکثر پارچه های لینن اروپا را تامین می کرد و پارچه کامبریک یا باتیست توانست قرن های متمادی به عنوان یکی از محبوب ترین منسوجات صادراتی سرزمین های سفلی باقی بماند.
برخی منابع بر این اعتقادند که پارچه باتیست نام خود را از یک بافنده معروف فرانسوی با نام ژان باپتیست (Jean Baptiste) که در قرن چهاردهم می زیسته گرفته است؛ اما هیچ سابقه تاریخی برای تائید این ادعا وجود ندارد. با این حال یک دنباله واج ریشه شناسانه، پارچه ای با نام «baptiste» را به یک کلمه در زبان محلی پیکارد با عنوان « batiche» نسبت می دهد که مورخان می گویند از اوایل قرن چهاردهم مورد استفاده قرار می گرفته است.
در طول قرون 15 و 16، اصطلاحاتی مانند «thoile batiche» و «toile de baptiste» برای اشاره به پارچه لینن سبک وزنی که بسیار شبیه به پارچه باتیست امروزی بوده، به کار رفته است. در اوایل قرن نوزدهم، پارچه baptiste به صورت گسترده ای به عنوان مترادف فرانسوی پارچه کمبریک شناخته شد و همچنان این منسوجات توانستند تا جایگاه خود را به عنوان یک پارچه محبوب دوخت لباس های زنانه و دستمال گردن حفظ کنند. اما در آن زمان، پارچه baptiste از شکل اصلی خود به عنوان یک پارچه 100% نخی دور شده بود.

پارچه باتیست در عصر حاضر

در طول قرن شانزدهم، انگلیسی ها و هلندی ها واردات پنبه به اروپا را آغاز کردند و با وجود اینکه این الیاف منسوج به دلیل فشار زیاد تولید کنندگان محلی پارچه لینن مدت ها بود که محبوبیتی نداشتند، لذا واردات پنبه از هندوستان به تدریج به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی روزمره در اروپا تبدیل شد. امروزه می توان گفت که تقریباً پارچه باتیست به صورت انحصاری با پنبه در ارتباط است و یافتن لباس های باتیستی که کاملاً از الیاف لیننی باشند بسیار نادر است.
پارچه باتیست علی رغم تغییرات قابل توجهی که در طول قرن ها متحمل شده است همچنان یک منسوج با بافت ساده محبوب محسوب می شود. پارچه باتیست سبک تر از پارچه پاتیست (lawn fabric) است، اما به اندازه پارچه ارگانزا سبک نیست و توانسته همچنان در میان بافت های ساده حریرنما جایگاه مستحکم خود را حفظ کند. پارچه باتیست اغلب با حاشیه های توری تزئین می شود و توانسته به صورت پیوسته ارتباط خود را با طبقه لوکس بالای اجتماع حفظ نماید.

پارچه باتیست چگونه تولید می شود؟

پارچه های باتیست تقریباً همیشه متشکل از الیاف پنبه ای هستند، اما در برخی از موارد ممکن است تولید کنندگان از مخلوط لینن و پنبه برای ساخت پارچه باتیست استفاده نمایند. در ضمن پیدا کردن پارچه های باتیست متشکل از الیاف پلی استر یا الیافی نیمه مصنوعی مانند لیوسل که ممکن است از پنبه ارزان تر باشند و یا اینکه مانند لیوسل از پنبه یا لینن نرم تر به نظر برسند، روز به روز آسان تر می شود.
لینن از الیاف گیاه کتان و پنبه از الیاف کرکی مانندی که دانه های پنبه به نام قوزه را احاطه کرده اند، به دست می آید. تولید کنندگان منسوجات الیاف پلی استر را از مواد پتروشیمی تولید می کنند و لیوسل با قرار دادن خمیر چوب در معرض انواع مواد شیمیایی سوزآور به دست می آید.
از آنجاییکه انتظار می رود پارچه باتیست یک پارچه نرم و ظریف باشد، بنابراین تولید کنندگان نساجی معمولاً برای تولید این پارچه ها از نخ های شانه شده استفاده می کنند. نخ های شانه شده در مقایسه با نخ های کارد شده در طول خود نرم تر و یکدست تر هستند. ممکن است تولید کنندگان منسوجات، پنبه ای که برای تولید پارچه باتیست از آن استفاده می کنند را مرسریزه نمایند تا بدین صورت براقیت و لطافت آن را افزایش دهند.
تولید کنندگان پس از تهیه نخ های مختلف برای ساخت پارچه باتیست، با استفاده از روش بافت ساده به تولید پارچه های باتیست می پردازند. بافت ساده از نخ های تار و پود روی هم افتاده تشکیل می شود که الگویی متحدالشکل و ضربدری را تشکیل می دهند.
با وجود اینکه رنگرزی و چاپ پارچه های پاتیست و سایر پارچه های شبیه پارچه باتیست رایج است؛ اما معمولاً تولید کنندگان منسوجات پارچه باتیست را سفید می کنند و یا اجازه می دهند آنها همان سایه رنگ طبیعی خود را داشته باشند. معمولاً پارچه های باتیست به رنگ سفید یا سفید مایل به خاکستری هستند، و پارچه های باتیست رنگ شده بسیار نادر هستند.

پارچه باتیست چه کاربردی دارد؟

در طول قرون وسطی و تا عصر ویکتوریایی از پارچه باتیست برای دوخت لباس های زنانه، دستمال گردن، و آستر کت ها و کاپشن های مردانه استفاده می شد. مصرف کنندگان و متخصصان طبقه متوسط جامعه به دلیل نرمی زیاد این پارچه، آن را رقیبی جدی برای پارچه های ابریشمی به حساب می آوردند. حتی امروزه هم برخی از متخصصان پارچه همچنان در جدا کردن پارچه باتیست باکیفیت و پارچه ابریشمی به دلیل خواص مشابهشان مشکل دارند.
امروزه دیگر پارچه باتیست یک پارچه پر رونق محسوب نمی شود و استفاده از آن بیشتر به مصارف خاص محدود شده است. مثلا امروزه همچنان از برخی زیر شاخه های خاص پارچه باتیست در تولید لباس های زیر زنانه استفاده می شود، چیزیکه فرد را به یاد استفاده از پارچه باتیست در ساخت این نوع لباس ها در دوران قدیم می اندازد. اما پارچه باتیست همچنان یک پارچه محبوب برای ساخت روتختی، ملحفه و سایر انواع کالاهای خواب است و اگر چه بسیار شفاف است، اما باز در حالت آویخته بسیار زیبا و جذاب به نظر می آید.
تولید کنندگان پوشاک جهت ساخت لباس های درجه یک و در عین حال کژوال که برای پوشیدن در خانه طراحی می شوند، از پارچه های باتیست استفاده می کنند. در حقیقت پارچه باتیست در لباس های خواب، لباس های مجلسی و راحتی نوعی پارچه ای سبک، ضد رطوبت و در کل بسیار راحت است که برای پوشیدن در خانه بسیار مناسب می باشد و این در حالی است که این پارچه همچنان دارای ظاهر جذاب و بسیار زیبایی است.
در ضمن استفاده از پارچه باتیست برای دوخت لباس های سبک تابستانه و بهاره بسیار منطقی است. هر چند که این پارچه آنقدر سنگین نیست که بتواند عایقی مناسب در برابر آب و هوا باشد، اما باز هم پیدا کردن سارافون، بلوز و دامن دوخته شده با پارچه باتیست بسیار آسان است.

پارچه باتیست در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

از آنجاییکه می توان با انواع مختلف مواد اولیه منسوج، پارچه های باتیست را تولید کرد، از این رو تولید کننده عمده این مواد اولیه یا به عبارتی تولید کننده مواد اولیه لباس های باتیست ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال در حال حاضر هندوستان بزرگ ترین تولید کننده پنبه در جهان است، اما تولید کنندگان این کشور معمولاً پنبه یا نخ پنبه ای خود را برای پرداخت به چین می فرستند.
چین با اختلاف بسیار همچنان بزرگ ترین تولید کننده محصولات منسوج آماده در جهان است، علاوه بر این بزرگ ترین صادرکننده مواد منسوج مصنوعی و نیمه مصنوعی در جهان محسوب می شود. بنابراین به احتمال زیاد یک تکه پارچه باتیست در چین تولید شده است. با این وجود اخیراً وابستگی اقتصادهای عمده مانند هند به کالاهای چینی بسیار کاهش پیدا کرده است، بنابراین شاید بتوان گفت که وضعیت چین به عنوان بزرگ ترین تولید کننده پارچه های باتیست جهان در معرض خطر است.

هزینه پارچه باتیست به چه صورت است؟

به طور کلی قیمت هر یارد پارچه باتیست شبیه انواع دیگر پارچه های نخی با نمره نخ مشابه است. با این حال ممکن است برخی از اشکال دیگر پارچه باتیست دارای تزئینات توری یا بافت های غیر معمول باشند، در ضمن در صورت تولید سفارشی قطعاً این پارچه ها قیمت بالاتری دارند. از سوی دیگر قیمت پارچه های ساخته شده با پلی استر و لیوسل نسبت به پارچه های باتیست پنبه ای اصیل کمتر است، اما در عوض کیفیت آنها نیز پایین تر می باشد.

انواع مختلف پارچه باتیست چه تفاوتی با هم دارند؟

پارچه باتیست زیر گروه های مختلفی دارد. ضمناً چند نوع پارچه نیز وجود دارند که به آسانی با پارچه باتیست اشتباه گرفته می شوند؛ از این رو بهتر است با انواع مختلف این پارچه سبک و لوکس آشنا شوید. انواع مختلف پارچه باتیست و شبه باتیست عبارتند از:

1- پارچه باتیست ابریشم (de soie)

پارچه باتیست de soie نوعی ظریف از پارچه باتیست است که تولید کنندگان منسوجات از آن برای تولید لباس زیر استفاده می کنند. این نوع از پارچه باتیست بدن نماتر است و تراکم نخ آن در مقایسه با پارچه باتیست معمولی بیشتر است، و به احتمال زیاد با پارچه های توری و سایر پارچه تزئینی مزین می شود.

2- پارچه کمبریک (Cambric)

بیشتر کارشناسان منسوجات، کمبریک را نام دیگر پارچه باتیست می دانند، زیرا این دو نوع پارچه منسوج عملاً قابل تفکیک از هم نیستند. پارچه ای که در فرانسه به باتیست معروف است، در جزایر بریتانیا به عنوان کمبریک خطاب می شود.

3- پارچه پاتیست (Lawn cloth)

امروزه از پارچه پاتیست به صورت گسترده ای در سراسر پاکستان و هندوستان برای دوخت لباس محلی salwar kameez یا «لباس پاتیست» استفاده می شود. نام این پارچه از شهر لائون (Laon) فرانسه گرفته شده است؛ این پارچه با وجود اینکه وزن نسبتاً کمی دارد اما سنگین تر و مقاوم تر از پارچه باتیست است. تولید کنندگان معمولاً از طرح های روشن و پر زرق و برق برای چاپ پارچه پاتیست استفاده می کنند.

4- پارچه ارگاندی (Organdy)

این پارچه نخی بسیار نازک و فوق العاده مجعد، بافتی شبیه بافت پارچه باتیست دارد. پارچه ارگاندی بسیار بدن نماتر از پارچه باتیست است و از همه پارچه های پنبه ای دیگر مجعدتر است.

5- پارچه وال (Voile)

پارچه وال نیز مانند پارچه باتیست یک پارچه پنبه ای با بافت ساده است. پارچه وال نیز تقریباً به اندازه پارچه ارگاندی بدن نما و شفاف است، و تراکم نخ آن معمولاً از نمره نخ پارچه باتیست کمتر است. پارچه وال معمولاً به اندازه پارچه ارگاندی نرم نیست.

پارچه باتیست بر روی محیط زیست چه تأثیری می گذارد؟

اثرات زیست محیطی پارچه باتیست بسته به الیاف متشکله آن تا حد زیادی متفاوت است. در گذشته تولید کنندگان منسوجات عمدتاً از پنبه برای ساخت پارچه باتیست استفاده می کردند؛ اما محبوبیت بسیار زیاد پارچه های باتیست پلی استری و به خصوص لیوسلی، توجه به اثرات زیست محیطی این نوع پارچه ها را واجب کرده است.
پنبه پتانسیل این را دارد که تاثیری منفی بر محیط زیست نگذارد، اما غالباً تاثیر زیست محیطی آن تا حدودی منفی بوده است. پنبه به دلیل اینکه الیافی طبیعی و گیاهی است در برابر آفات حساس بوده و پذیرای کودهای مختلف است؛ این مسئله باعث می شود که کشاورزان پنبه کار از مواد شیمیایی زراعی برای کشت این محصول استفاده کنند.
متاسفانه تک محصولی در تولید پنبه رایج است و از آنجاییکه قسمت اعظم پنبه جهان در کشورهای هند و چین کشت می شود، لذا بهره برداری از کارگران و سایر مشکلات زیست محیطی ناشی از فقر نیز به دیگر مشکلات عمده صنعت پنبه افزوده شده است. با این حال پنبه زیست تخریب پذیر است و می توان آن را به صورت ارگانیک و بدون استفاده از هرگونه مواد شیمیایی مضر کشاورزی نیز پرورش داد.
با وجود اینکه تجزیه بیولوژیکی لیوسل به کندی صورت می گیرد، اما اثرات زیست محیطی آن از پلی استر کمتر است، چرا که پلی استر در شرایط طبیعی به هیچ وجه تجزیه نمی شود. در عوض این الیاف مشتق شده از پتروشیمی پس از دور انداختن ممکن است اکوسیستم ها را آلوده کنند، ضمناً پلی استر و لیوسل میکرو الیاف خطرناکی را در منابع آبی آزاد می کنند. روند تولید لیوسل نسبت به پلی استر تا اندازه ای با محیط زیست سازگارتر است، اما هنوز هم روند تولید آن مستلزم استفاده از اکسید آمین، سفید کننده های کلری و سایر مواد شیمیایی سمی است.

گواهینامه های موجود برای پارچه باتیست

چنانچه الیاف پنبه پارچه باتیست به صورت ارگانیک رشد یافته باشند، ممکن است بتوانند گواهینامه استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) یا OEKO TEX را دریافت کنند که هر دو جزء گواهینامه های معتبر منسوجات ارگانیک هستند. ضمناً گواهینامه های GOTS و OEKO TEX، پارچه های ساخته شده با الیاف مصنوعی بازیافت شده را نیز تائید می کنند؛ علاوه بر این استاندارد جهانی بازیافت (GRS) به طور خاص منسوجات مصنوعی بازیافت شده را تائید می نماید.
پارچه های باتیستی که با پنبه پرورش یافته در ایالات متحده یا اتحادیه اروپا ساخته می شوند به ترتیب می توانند گواهینامه USDA یا گواهینامه ارگانیک کمیسیون اروپا (European Commission) را دریافت کنند. چنانچه پارچه باتیست با پنبه پیما که در ایالات متحده کشت می شود ساخته شده باشد ممکن است بتواند مجوز SUPIMA را دریافت کند.