مواد سازنده لباس

امروزه لباس ها در طیف متنوعی از مواد مختلف ساخته می شوند. مواد سنتی نظیر پنبه، لینن و چرم هنوز از طریق گیاهان و دام ها تهیه می گردند، اما اغلب لباس ها به احتمال زیاد از طریق مواد و فرآیندهای شیمیایی مشتق شده به وسیله سوخت های فسیلی مبتنی بر نفت خام ساخته خواهند شد. در حال حاضر نه نوع عمده مواد وجود دارد که معمولا برای ساخت لباس به کار برده می شوند.

انواع مواد سازنده پوشاک

مواد مصنوعی

منبع الیاف و پارچه های مصنوعی، سوخت فسیلی نظیر نفت خام است. تخمین زده می شود که 65% از الیاف استفاده شده در صنعت مد از طریق یک ماده مصنوعی، عمدتا پلی استر تولید گردند، اما نایلون، آکریلیک، پلی پروپیلن و الاستین نیز در این چرخه نقش و سهم دارند. انتظار می رود که حدود 98% از پارچه های آینده در بستر الیاف مصنوعی تولید شوند که از این مقدار 95% به پلی استر تعلق خواهد داشت.

پنبه

یکی از قدیمی ترین الیاف استفاده شده و مهمترین محصول زراعی غیر خوراکی جهان، پنبه است. در حال حاضر پنبه حدود 21% (حدود 21 میلیون تن) از همه الیاف مورد استفاده در سطح جهان را شامل می شود، اما سهم بازار آن به دلیل رقابت با جایگزین های مصنوعی در حال کاهش است. تولید پنبه به خصوص برای کشاورزان کشورهایی با درآمد کم حائز اهمیت است که تقریبا در این نواحی 350 میلیون نفر در کاشت و فرآوری پنبه مشارکت دارند.

الیاف سلولزی یا ویسکوز

این مواد به عنوان سلولز استخراج شده از طریق یک منبع طبیعی (نظیر بامبو یا درختان) به وجود می آیند که با استفاده از فرآیند مشابه تولید پلی استر تحت خرد شدن قرار می گیرند، سپس به شکل خمیر چوب در می آیند و به صورت الیاف تبدیل می شوند. عمده ترین پارچه سلولزی، ویسکوز است که به خاطر کیفیت شبه ابریشمی بسیار مورد تقاضاست (ریون اولین نوع پارچه ویسکوز اختراع شده به شمار می آید که برای تقلید از ابریشم تولید گردیده است). حدود 6 میلیون تن از الیاف سلولزی هر ساله برای بازار منسوجات تولید می گردد که ارزش آن در حدود 9/1 میلیارد دلار برآورد می شود. این سهم انتظار می رود تا سال 2025، سالانه حدود 8% رشد کند. مراکز عمده فرآوری سلولز، چین، ژاپن، کره جنوبی، پاکستان، تایوان و اندونزی هستند.

پشم

پشم نوعی از الیاف سنتی است که مخصوصا در اقلیم هایی با آب و هوای سرد به کار برده می شود. سهم پشم از بازار جهانی، محدود و در حال کاهش است (حدود 1 درصد). حدود 2bn کیلوگرم پشم خام هر ساله از طریق گله های جهانی از حدود 1/16 میلیارد گوسفند تولید می شود. این رقم تقریبا با تولید ژاکت پشمی برای هر نفر در سطح کره زمین در هر سال برابری می کند. این ارقام شامل منسوجات پشمی استفاده شده برای کالاهای دیگر به غیر از پوشاک مثل مبلمان یا فرش نیز می شود.

ابریشم

ابریشم یک پارچه باستانی است که به شدت مورد علاقه و توجه است. این ماده از طریق تارها و رشته های تولید شده به وسیله کرم ابریشم از گونه بامبیکس موری (Bombyx Mori) به دست می آید. حدود 202 هزار تن پارچه ابریشمی هر ساله (حدود 0/24 درصد از الیاف جهانی) در بیش از 60 کشور تولید می شود، اما حجم تولید عمدتا در اختیار کشورهایی مانند چین، هند، ازبکستان، برزیل، ژاپن، کره، تایلند و ویتنام است. ابریشم در مقایسه با دیگر الیاف طبیعی بسیار باارزش است و برای هر کیلو از آن قیمتی در حدود 15 دلار درخواست می گردد، بنابراین ارزش تولید ابریشم، سالانه در حدود 3/03 میلیارد دلار است.

چرم

چرم یکی از قدیمی ترین شکل های ماده استفاده شده از حیوانات برای تبدیل به لباس محسوب می شود که هنوز هم برای تولید پارچه کفش و اکسسوری از اهمیت زیادی برخوردار است. حدود 3/8 میلیارد گاو و دیگر حیوانات گاوخوی مثل گوسفند و بز در صنعت تولید چرم هر ساله مورد استفاده قرار می گیرند (حدود یک دام برای هر دو نفر بر روی کره زمین). بیش از نصف عرضه جهانی ماده خام چرم از کشورهای در حال توسعه حاصل می گردد که در میان چین به عنوان خریدار و فرآوری کننده غالب شناخته می شود. تجارت جهانی چرم خام در حدود 30 میلیارد دلار در هر سال ارزش دارد.

الیاف ساقه ای (Bast fibres)

الیاف ساقه ای مثل کتان (برای لینن)، کنف و گزنه (nettle) یک منبع متداول هستند که به مدت هزاران سال توسط بشر مورد استفاده قرار گرفته اند، هر چند که در حال حاضر فقط بخش کوچکی از کل پارچه مصرفی را تولید می کنند. این الیاف در لایه داخلی پوسته (آوند آبکشی) گیاه، یعنی بین هسته چوبی (آوند چوبی = xylem) و لایه غالب خارجی (پوست برونی = epidermis) یافت می گردند. سلول های بلند آوند آبکشی قبل از عمل آوری بیشتر برای تولید آنها جهت بافته شدن یا کشباف کردن به پارچه ها باید از آوند چوبی و پوست برونی جدا گردند، بنابراین به عنوان الیاف خام یا در ترکیبی با الیاف دیگر مثل پنبه به کار برده می شوند. بیشتر الیاف ساقه ای برای دیگر تولیدات از جمله کاغذ، طناب و فرش ها مورد استفاده قرار می گیرند.

پارچه های آزمایشگاهی

پارچه های آزمایشگاهی به دسته گسترده ای از پارچه ها و مواد اشاره دارند، اما فقط درصد اندکی از میزان کلی پارچه های استفاده شده را تولید می کنند. بسیاری از این پارچه ها، ماهیتی آزمایشگاهی دارند؛ مثلا ممکن است از طریق موادی عمومی که از طریق قارچ، آناناس یا شیر استخراج می شوند، به وجود آیند.

وسایل لازم برای خیاطی (تزئین کننده ها)

فلزها، پلاستیک ها، چوب و دیگر مواد دسته بندی شده برای تولید تزئین کننده ها عموما بخشی از اصل لباس ها (مثل گیره ها، دکمه ها، سگک ها، قلاب ها و موارد دیگر) به حساب می آیند. این اقلام ممکن است جزئی به نظر برسند، اما تولیداتشان در مقیاس کوچک انجام نمی گیرد. تنها بازار زیپ در طول یک سال در حدود 13 میلیارد دلار ارزش دارد.