1399/01/27

منسوجات سازگار با محیط زیست چه چیزی هستند؟

Eco-Textiles

صنعت نساجی یکی از صنایع پرخطر از نظر اکولوژی در جهان در نظر گرفته می شود. مسائل زیست محیطی در صنعت نساجی در خلال بعضی از فرآیندهای تولید اتفاق می افتند و مستقیما به سمت محصول نهایی منتقل می شوند. در فرآیندهای تولیدی مانند رنگ بری و سپس رنگ زنی، پارچه متعاقبا یک ترکیب سمی ایجاد می کند که در درون اکوسیستم ما برجسته می شود. بنابراین نیاز به منسوجات سازگار با محیط زیست احساس می گردد. منسوجات سبز به لباس و دیگر لوازم تزئینی که جهت استفاده از مواد ارگانیک و بازیافت شده طراحی شده اند، اشاره دارند.

منسوجات سازگار با محیط زیست چه چیزی هستند؟

در سال های اخیر، مسائل اکولوژی به خصوص در صنعت نساجی و پوشاک بسیار زیاد شده است. صنعت نساجی به مسائل دوستدار محیط زیست زیاد توجه نکرده است. هر محصول نساجی، پساب هایی که برای محیط زیست مضر هستند را آزاد می کند. صنایع نساجی مرسوم، مقادیر زیادی از منابع طبیعی زمین و آلاینده هایی که محیط زیست را آلوده می کنند، مصرف می نمایند، زیرا تولید و پردازش آنها شامل کاربردهای شیمیایی شدید است، بنابراین به منسوجات سبز نیاز است. در هنگام فرآیند تولید، کنترل کردن آلودگی جهت ایجاد یک محصول عاری از تأثیر سمی حیاتی است. استفاده از رایون (ابریشم مصنوعی) برای لباس به سرعت تخریب جنگل ها می افزاید و افقی جهت توسعه الیاف تجدیدپذیر طبیعی مانند الیاف پنبه ارگانیک، کنف و بامبو را باز می کند. محصولات مبتنی بر نفت نیز برای محیط زیست مضر هستند. به منظور محافظت از محیط مان در برابر این تأثیرات، به یک رویکرد یکپارچه کنترل آلودگی نیاز است. پارچه هایی که براساس روش دوستدار محیط زیست ایجاد می شوند، می توانند جایگزین محصولات طبیعی شوند. منسوجات سبز به لباس و دیگر لوازم تزئینی که جهت استفاده از مواد ارگانیک و بازیافت شده طراحی شده اند، اشاره دارند. این منسوجات به بسته بندی کمتری نیاز دارند و ساخت آنها باعث ایجاد انرژی- کارایی بیشتری می گردد. کاهش تأثیر محیطی از طریق چرخه عمر یک محصول یا استفاده از محصولات حاوی تأثیر کمتر می تواند به صورت فعال جهت بهبود وضعیت مشارکت داشته باشد. در حالت کلی، چهار عامل اصلی محیطی مرتبط با ایجاد منسوجات وجود دارند که عبارتند از: آب، انرژی، آلودگی و استفاده از منابع تجدیدناپذیر.

فعالیت های سبز در صنایع نساجی

سازندگان پوشاک و منسوجات به آزمایش مجدد کل چرخه عمر محصولاتشان با هدف به حداقل رساندن تلفات محیطی در هر مرحله از تولید تا دفع تمایل دارند. آنها به انتخاب رنگ زنی توجه خاصی می کنند و اطمینان حاصل می کنند که فرمالدئید محصولات کم و عاری از آفت کش ها و فلزات سنگین است. دلایل استفاده از این الزامات محیطی در منسوجات و پوشاک به شرح زیر است:

پارامترهای کلی و محدودیت ها	دلایل
مقدار pH	پوست انسان یک پوشش نرم اسیدی دارد که مانع از بروز بسیاری از بیماری ها می شود. منسوجاتی که pH آنها در منطقه خنثی (pH برابر با 7) یا کمی پایین تر از منطقه اسیدی قرار دارد، برای پوست مناسب هستند. اما پارچه تحت شرایط pH بالاتر می تواند خطرناک باشد.
محتوای فرمالدئید	تکمیل مراقبت آسان باعث ترکیب کردن رزین مصنوعی حاوی فرمالدئید می شود که برای جلوگیری از ایجاد چین و چروک در نظر گرفته می شود و یک محصول ضدچروک، صاف و نرم را در هنگام خشک کردن ارائه می دهد. با این حال، رزین تکمیل شده پارچه ممکن است باعث حفظ کلر شود و در نتیجه بویی شبیه به ماهی، آسیب پارچه و حساسیت پوست را باعث گردد. فرمالدئید در لباس در یک حالت پنهان و به صورت رزین و فرمالدئید آزاد (با درجه حرارت بالا و توسط pH یا اکسیداسیون از رزین جدا می شود) یافت می شود. فرمالدئید بر روی غشای مخاطی، اثر تحریک پذیری قوی دارد و ممکن است باعث التهاب دستگاه تنفسی انسان شود. همچنین می تواند منجر به التهاب پوست نیز گردد. فرمالدئید یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده آلرژی است و احتمالاً باعث تحریک سرطان نیز می شود.
باقی مانده های فلزات سنگین	فلزات سنگین در ترکیبات رنگ ها وجود دارند. آنها می توانند در الیاف طبیعی نیز یافت شوند، زیر گیاهان می توانند آنها را از طریق خاک یا هوا جذب کنند. وقتی فلزات سنگین توسط انسان جذب می شوند، به تجمع در کبد، کلیه، قلب و مغز تمایل پیدا می کنند. وقتی به سطح مشخصی از تجمع در ارگان های تأثیرپذیر برسند، می توانند بر روی سلامتی تأثیر فوق العاده ای داشته باشند، مثلا جیوه بر روی سیستم عصبی دارای تأثیر است. شرایط به خصوص برای اطفال خطرناک تر است، چون آنها مقدار بیشتری از فلزات سنگین را جذب می کنند.
آفتکش های RE	از آفتکش ها در کشت پنبه برای مقابله با حشرات و همچنین محافظت در برابر شب پره در هنگام ذخیره سازی استفاده می شود. آنها از نظر سمی بودن برای انسان، محدود و گاهی هم شدید عمل می کنند. گاهی اوقات بسیار آسان در پوست جذب می شوند. زیرفون یک علت احتمالی است که فرض می شود تحریک کننده سرطان است.
پنتا کلروفنل (PCP) و 2، 3، 5، 6- تتراکلروفنل (TCP)	جهت جلوگیری از ایجاد لکه های قارچی (که به علت کپک و قارچ ایجاد می شوند)، عمدتا فنل کلردار به صورت مستقیم بر روی منسوجات و چرم در کشورهای جهان سوم اعمال می شود. هم PCP و هم TCP بسیار سمی هستند و به عنوان مواد تحریک کننده سرطان در نظر گرفته می شوند.
ماده های اولیه رنگینه آزوئیک که می توانند در صورت کاهش پیدا کردن در آریل آمین گروه های MAK III A1 جدا شوند، اما MAK III A2 نباید مورد استفاده قرار گیرد.	نام گروه ماده اولیه رنگینه مصنوعی براساس نیتروژن انتخاب شده است که اغلب برای منسوجات مورد استفاده قرار می گیرند. محصولاتی که از ماده اولیه رنگینه آزوئیک جدا می شوند، به عنوان عامل سرطان و آلرژی در نظر گرفته می شوند. اگر فردی یکبار دچار حساسیت شده باشد، دیگر محصولاتی که شامل ماده اولیه رنگینه آزوئیک باشند به واکنش های آلرژیک منجر خواهند شد.
حمل کننده های آلی کلردار	معمولا به عنوان عامل ضدالکتریسیته و مهارکننده آتش مورد استفاده قرار می گیرند. بسیار سمی هستند که می توانند باعث ایجاد رنگدانه شدن پوست، اختلال در دستگاه گوارش و سرطان شوند.
نکاتی در مورد ثبات رنگی	مرطوب کردن، تبخیر نمودن آب الیاف یا مالش دادن ممکن است باعث مهاجرت رنگ پوشاک شود. رنگ دانه هایی که آزاد می شوند، به آسانی از طریق پوست انسان جذب می گردند که به خصوص برای بچه ها مضر هستند. باید توجه خاصی به ثبات رنگی لباس نوزاندن شود.
نکاتی در مورد عملیات تکمیلی مقاوم سازی منسوج در برابر بوی کپک، بوی ماهی، بوی بنزین سنگین، رایحه ها و عطرهای ضد بو	وجود این بوها به این معنی است که مقدار زیادی از مواد شیمیایی در منسوجات باقی مانده اند. این امکان وجود دارد که برای سلامتی انسان خطرناک باشند.
انتشار نیکل براساس تصویب پارلمان اروپا و دستورالعمل انجمن 94/27/EC با سه استاندارد آزمایش اروپایی زیر: EN 1810 EN 1811 En 12472	وجود نیکل در اشیاء خاصی که به صورت مستقیم و در طولانی مدت با پوست انسان تماس دارند، ممکن است باعث حساسیت به نیکل شود و واکنش های آلرژیک را منجر گردد. بنابراین استفاده از نیکل در چنین اشیائی محدود است. در پوشاک از بعضی اشیاء حاوی نیکل از جمله پرچ دکمه ها، سفت کننده پرچ، زیپ و علائم فلزی استفاده می شود.
ترکیبات اورگانوتین (TBT و DBT)	تری بیوتیلتین (TBT)، ترکیبات اورگانوتین مورد استفاده برای عملیات تکمیلی مقاوم سازی منسوج در برابر ضدباکتری هستند. غلظت بالا باعث ایجاد سمی شدن می شود. این مواد می توانند به درون پوست نفوذ کنند و با توجه به میزان دوز بر روی سیستم عصبی تأثیر ایجاد نمایند. در صنعت نساجی، ترکیبات اورگانوتین برای جلوگیری از تخریب باکتریایی تبخیر الیاف و بوی نامطبوع جوراب، کفش و لباس های ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد. دی بیوتیلتین (DBT) نیز ترکیبات اورگانوتین هستند که کاربردهای متنوعی مانند ماده ای واسطه برای تثبیت پلی وینیل کلرید، کاتالیستی برای رنگ های رسوبدهی برقی، کاتالیستی برای انواع مختلفی از پلی اورتان و کاتالیستی برای استریفیکاسیون دارند.
خشک شویی با استفاده از مواد شیمیایی تخلیه کننده اوزون (ODCها). اصلاحیه قانون هوای پاک EPA ایالات متحده به یک برچسب هشدار برای محصولات حاوی یا ساخته شده با ODCهای دسته I و ممنوعیت استفاده از ODCهای دسته II در محصولات غیرضروری مانند ترکیبات کف نیاز دارد.	خشک شویی اغلب توجیهی ندارد و فروشگاه به اجبار به خشک کردن پارچه اقدام می کند که انجام این کار حتی از طریق شوینده معمولی نیز کافی خواهد بود. در فرآیند خشک شویی، CFC (فرئون ها = نابودکننده ها اوزون) مورد استفاده قرار می گیرد که با محیط زیست خصمانه برخورد می کند. در لایه های هوای نزدیک به زمین، CFCها قابل تجزیه نیستند. آنها بعد از ده سال به استراتوسفر حرکت می کنند و منجر به کاهش لایه اوزون می شوند (بنابراین اثر گلخانه ای ایجاد می گردد).
محدودیت استفاده از براق کننده ها و سفید کننده ها	از براق کننده های بصری نه تنها برای سفید کردن، بلکه برای ایجاد یک ظاهر سفید و درخشان نیز استفاده می شود. لباس های حاوی ماده رنگی جهت ارائه درخشندگی اضافی به آنها با اینگونه مواد تکمیل می شوند. براق کننده های بصری باعث تبدیل نور UV نامرئی به نور آبی قابل رویت می گردند. از نظر انسان، سفیدی همراه با نور کم رنگ آبی مانند رنگ سفید است. این مواد می توانند به افزایش آلرژی ها و بیماری های پوستی منجر شوند.
محدودیت استفاده از مواد نرم کننده	لمس منسوجات بعد از فرآیند تکمیل، حس زبری به انسان منتقل می کند، بنابراین جهت ایجاد الیاف نرم و سطح انعطاف پذیر، مواد نرم کننده اضافه می شوند. نرم کننده ها باعث ایجاد حساسیت می شوند و میزان مصرف آب در صنعت و همچنین خانه را بالا می برند.
کالای تجاری باید در یک روش سازگار با محیط زیست تولید شود.	محصولات باید از طریق ماده قابل بازیافت تولید شوند. از مواد خام سازگار با محیط زیست باید در تولید استفاده گردد. مصرف انرژی باید در تولید کاهش پیدا کند. وقتی دیگر به محصول نیاز نیست، باید به آسانی قابل بازیافت باشد. وقتی محصول کارآیی خود را از دست می دهد، به یک تجزیه حاوی آلودگی کم نیاز است.
محدودیت استفاده از بسته بندی	وقتی ما از مواد بسیار بسته بندی شده استفاده می کنیم، شانس بیشتری جهت مرتب کردن آنها خواهیم داشت.
بسته بندی باید به راحتی از بین رود.	بسیاری از بسته ها و جعبه های فاسد شدنی از پلاستیک پلی وینیل کلرید (PVC) ساخته شده اند. در یک کیلو از PVC، 582 گرم اسید هیدروکلریک به محیط وارد می شود (باعث باران اسیدی می گردد).
مواد بسته بندی پلاستیکی باید برچسب و اعلان داشته باشند.	اعلان مستقیم بر روی پلاستیک، خود عامل تعیین کننده برای شناسایی و جمع آوری پلاستیک های مختلف است.
فتالات ها در PVC	فتالات ها جزء متداول ترین مواد روان کننده مورد استفاده جهت نرم کردن PVC هستند. PVC نرم شده به دلیل انعطاف پذیری و کارایی بیشتر بسیار مفید است. با این حال بعضی از تحقیقات نشان داده اند که وقتی PVC نرم شده تحت شرایط تحریک مختلف مورد بررسی قرار می گیرد، ممکن است فتالات ها را در مقادیری آزاد کند که بر روی کودکان به خصوص بچه های زیر سه سال دارای تأثیر خطرناک باشد.
تکمیل کند کننده اثر شعله روی لیف	تکمیل کند کننده اثر شعله روی لیف معمولا به ماده منسوج جهت بهبود مقاومت آن در برابر شعله اضافه می شود. بعضی از آنها 2،3 دی بروموپروپیل فسفات، پلی برومیناتد بی فنیلز (PBB) و پلی برومیناتد دی فینل اتر (PBDE) هستند. با این حال قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دوز بالایی از کند کننده اثر شعله باعث ایجاد تأثیرات قابل توجهی بر روی سیستم ایمنی بدن، کم کاری تیروئید، از دست دادن حافظه و سختی مفصل خواهد شد.
زیست کش ها	زیست کش ها معمولا ترکیبات اورگانوتین یا ترکیبات چهار اتمی آمونیاک هستند. بیشتر آنها در طبیعت سمی هستند. آنها به عنوان ماده ضد قارچ یا ضد باکتری مورد استفاده قرار می گیرند.
رنگینه های حساسیت زا/ رنگینه های سرطان زا	بعضی از مواد اولیه مورد استفاده در صنعت نساجی به عنوان رنگینه های حساسیت زا/ رنگینه های سرطان زا دسته بندی می شوند. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آنها ممکن است به یک واکنش آلرژیک یا حتی تحریک سرطان منجر شود. براساس استاندارد اکوتکس 100 (Oko-Tex Standard 100)، 19 نوع از ماده اولیه به عنوان رنگینه های آلرژیک و 7 نوع از ماده اولیه به عنوان رنگینه های سرطان زا دسته بندی گردیده اند.