تنوع و دسته بندی الیاف طبیعی نساجی

الیاف طبیعی

الیاف نساجی در میان همه الیاف از بیشترین اهمیت برخوردار هستند. دو دسته عمده از الیاف نساجی وجود دارد: الیاف طبیعی و الیاف مصنوعی یا دست ساز. الیاف طبیعی به الیافی گفته می شود که در طبیعت موجود هستند و می توان آنها را در طبیعت پیدا نمود. بسیاری از منابع این الیاف تاکنون توسط انسان ها مورد بهره برداری قرار گرفته اند، اما هنوز هم بعضی از آنها به صورت طبیعی به وجود می آیند. الیاف طبیعی می توانند از یک تا سه منبع ناشی شوند: الیاف گیاهی، الیاف دامی و الیاف معدنی. پنبه، پشم، ابریشم و جوت برخی از عمده ترین الیاف طبیعی هستند که در دنیای الیاف به اهمیت تجاری دست یافته اند.
الیاف طبیعی با پیدایش الیاف مصنوعی در بازار الیاف با رقابت سختی مواجه گردیده اند. الیاف طبیعی با توجه به داشتن ویژگی های خاصی که در الیاف دست ساز موجود نیست، هنوز هم بازار تجاری خود را حفظ نموده اند. بنابراین الیاف پنبه هنوز به عنوان “پادشاه الیاف” شناخته می شوند و به الیاف ابریشمی نیز “ملکه الیاف” می گویند.
پنبه به خاطر جذابیت پوشش، ابریشم به دلیل ظرافتش، پشم به خاطر مقاومت و منتقل کردن گرما، جوت به واسطه ارزان بودن و داوم پذیری در برابر انبارداری و حمل کالاها به شهرت رسیده اند. سوابق تاریخی نشان می دهد که هند اولین کشوری بوده است که پنبه را پرورش داده و پارچه های پنبه ای را بافته است. استفاده از پنبه برای منسوجات از زمان های دور در هندوستان رواج داشته است.
پشم در سال 80 قبل از میلاد در انگلستان پدید آمد. هنر تولید نخ و پارچه باکیفیت نازک به مردم Worstead (روستایی در انگلستان) نسبت داده شده است. اکنون عبارت worsted (پارچه پشمی) استفاده شده در این تجارت از کلمه worsted گرفته شده است. بنابراین اینگونه می توان گفت که پشم یک نوع الیاف است، اما پارچه پشمی (worsted) و پشمینه (woolen) سیستم های فرآوری تبدیل الیاف پشم به نخ متناظر، یعنی نخ پارچه پشمی (ظریف) و نخ پشمینه (درشت) هستند.
سابقه تولید ابریشم به سال 2640 بعد از میلاد مسیح در چین بر می گردد. چینی ها هنر تولید این الیاف را بیش از 3 هزار سال به خود اختصاص داده بودند؛ اما در طول دوران مسیحیت، نحوه کشت کرم ابریشم به تدریج از چین خارج گردید.

طبقه بندی الیاف طبیعی

الیاف طبیعی از طریق فرآیندهای بیولوژیکی شکل می گیرند که ساختار و شکل الیاف را تعیین می کنند. فراوانی و تنوع پذیری طبیعت، محدوده گسترده ای از مواد سازنده الیاف را ارائه داده که به راحتی به شکل منسوجات در می آیند. عمده ترین شکل های الیاف و دسته بندی آنها در جدول زیر لیست شده است. پنبه، پشم، کتان و ابریشم به واسطه استفاده و سابقه تاریخی از اهمیت بیشتری در میان الیاف طبیعی برخوردارند. این الیاف از نظر شکل و عملکرد کاملا تفاوت دارند، و عملکردها و طرح های مختلف نساجی از آنها پدید می آید.

در محصولات طبیعی، تنوع پذیری حتمی است که این مسئله بر روی هزینه، ظاهر و فرآوری این الیاف تأثیر زیادی می گذارد. این ناسازگاری غالبا شدید است و بیشتر محصولات طبیعی چندین مرحله دسته بندی و مرتب سازی را طی می کنند تا به افزایش یکنواختی برسند و الیاف بی کیفیت را به یک جریان محصول مناسب دوباره هدایت نمایند. هر چند که اسپینر و بافنده الیاف اغلب تنوع پذیری ماده را به عنوان یک مشکل حل نشدنی تصور می کنند، اما حضور الیاف مرده یا قدیمی می توانند تأثیر ظاهری طبیعی ایجاد نمایند که ارزش قابل توجهی به هزینه لباس یا فرش اضافه می کند.

مزایای الیاف طبیعی

مزیت اصلی الیاف طبیعی به فراوانی آنها در طبیعت ارتباط پیدا می کند. تنها کافی است تا گیاهان و دام ها پرورش داده شوند. اینگونه منابع دارای خواص منحصر به فردی هستند که در بعضی از جنبه ها نسبت به الیاف مصنوعی برتری دارند. بعضی از الیاف طبیعی، بسیار ارزان قیمت هستند و به آسانی رنگ آمیزی می شوند. آنها به سرعت رطوبت و تعریق را جذب می کنند، راحتی خوبی برای بدن فراهم می نمایند، در برابر ذوب شدن مقاوم هستند، تغییرات استاتیکی در طول فرآوری ایجاد نمی کنند و تأثیر مخرب بر روی پوست انسان به وجود نمی آورند. به راحتی الیاف طبیعی را می توان به پارچه تبدیل کرد که معمولا درزهای آن سفت می شوند.

معایب الیاف طبیعی

الیاف طبیعی برخلاف الیاف مصنوعی در قوام بالا و متوسط موجود نیستند. الیاف طبیعی در مقایسه با الیاف مصنوعی، سطح ارتجاعی بالایی ندارند، بنابراین پارچه های ساخته شده از طریق آنها باعث از بین بردن چین و چروک لباس ها می شوند و به ترمیم کمتری نیاز دارند.
تولید الیاف طبیعی در زمینه کیفیت و کمیت الیاف به صورت کامل توسط انسان ها نمی تواند کنترل گردد. بنابراین کیفیت های خاص الیاف سالانه تغییر می کنند و این مسئله زمینه ساز نوسانات قیمتی با توجه به تغییرات تقاضاست؛ این موضوع نشان دهنده عدم توانایی در پیش بینی تولید الیاف است. دسترسی به الیاف طبیعی توسط اقلیم های طبیعی و بی ثباتی طبیعت تحت تأثیر قرار می گیرد.
تولید الیاف طبیعی شامل استفاده از زمین است که برای رشد محصولات کشاورزی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. با دسترسی به مقدار محدود زمین بر روی سطح کره زمین، تقاضا برای زمین جهت تولید غذا و خانه سازی از یک سو و رشد الیاف طبیعی از سوی دیگر دستخوش تغییر می شود. تغییرات در طول، ظرافت، و موارد دیگر الیاف طبیعی منجر به ساخت نخ نامنظم و با یکنواختی کمتر در مقایسه با الیاف مصنوعی می گردد.