تاثیرات زیست محیطی لباس دنیم یا جین آبی
Environmental Impacts of Denim or Blue Jeans
آیا لباس های دنیم یا جین آبی با محیط زیست سازگارند؟
لباس های دنیم (Denim)، به خصوص جین های آبی، بزرگترین نوع منسوجات تولیدی هستند که در سراسر جهان فروخته می شوند. دلیل این مسئله به محبوبیت این نوع لباس ها در تمام نقاط کره زمین و در بین تمامی قشرهای اجتماع و گروه های سنی مربوط می گردد. از این رو زنجیره تولید این لباس ها به گونه ای بهینه شده تا بتواند با تولید عمده، ظرفیت پاسخگویی به این تقاضای جهانی را داشته باشد. این بدان معنی است که تاثیرات کلی زیست محیطی لباس های دنیم یا جین آبی بسیار قابل توجه است. پیشرفت در هر مرحله از تولید لباس های دنیم یا جین آبی می تواند به صورت قابل توجهی باعث کاهش تاثیرات زیست محیطی این صنعت و کاهش هزینه های آن گردد.
اما مهم است که در هنگام ارزیابی تاثیرات زیست محیطی لباس های دنیم یا جین آبی، یک رویکرد جامع اتخاذ شود؛ به گونه ای که تمامی مراحل تولید محصول مثل استخراج مواد اولیه، ساخت، حمل و نقل، استفاده و امحاء لحاظ گردد. یک رویکرد استاندارد در این زمینه، روش ارزیابی چرخه زندگی (LCA) است که در قالب استانداردهای ISO 14040 و ISO 14044 در عرصه بین المللی شناخته می شوند.
چهار مرحله اصلی روش LCA عبارتند از:
- تعریف هدف و دامنه
- تحلیل موجودی
- ارزیابی تاثیرات
- تفسیر
مرحله اول در تعیین مرزهای روش LCA بسیار مهم است. به عنوان مثال این مطالعه شامل تمامی مراحل تولید، توزیع و استفاده از محصول، از جمله نحوه به کارگیری توسط مصرف کنندگان و نحوه امحای آن می شود. تحلیل موجودی شامل دسته بندی هایی است که می توان در مورد آنها به انرژی مورد نیاز، مواد اولیه مورد نیاز، میزان انتشار مواد آلاینده (به هوا، آب و زمین) و ضایعات مرتبط با تولید مواد اولیه و محصولات نهایی اشاره کرد. در مرحله از ارزیابی تاثیرات، تمامی تاثیرات زیست محیطی بالقوه یک محصول در طول چرخه حیات آن مورد ارزیابی قرار می گیرند؛ اما در مرحله تفسیر مهمترین انواع تاثیرات شناسایی شده و راهکارهایی برای بهبود آنها ارائه می گردد.
اثرات زیست محیطی تولید لباس های دنیم یا جین آبی
برند Levi Strauss & Co در سال 2007 یک مطالعه LCA جهت ارزیابی تاثیرات زیست محیطی یک شلوار جین آبی Levi از زمانیکه این محصول تنها یک بذر پنبه است تا زمانیکه مندرس شده و دور ریخته می شود، انجام داد. این مطالعه نشان داد که تاثیرات زیست محیطی یک شلوار جین آبی تنها به حوزه تاثیر مستقیم شرکت محدود نمی شود. تاثیرات زیست محیطی در دسته های مختلف ارزیابی شدند؛ دسته هایی که محققان محیط زیست و کارشناسان LCA از آنها برای محاسبه تاثیرات کلی زیست محیطی یک شلوار جین استفاده کردند. این دسته ها عبارتند از:
- مشارکت در تغییرات آب و هوایی: تعیین مقدار انتشار گازهای گلخانه ای
- مصرف انرژی: تعیین مقدار انرژی مورد استفاده در تولید محصول
- استفاده از انرژی های تجدیدپذیر: تعیین درصد استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر
- مصرف آب: تعیین میزان مصرف آب برحسب متر مکعب
- اشغال زمین: تعیین میزان زمین مورد نیاز برای تولید محصول اولیه
- تعیین میزان محتوای الیاف رشد یافته به صورت پایدار: تجزیه و تحلیل محتوای الیاف رشد یافته تحت یک برنامه کشت معتبر، به منظور بررسی حوزه های پایداری
- تولید پسماند: بررسی میزان تولید ضایعات جامد در حین تولید و آماده سازی محصول
- بازده مواد اولیه: بررسی اینکه در نهایت چه مقدار از مواد اولیه به محصول نهایی تبدیل می شوند.
- محتوای بازیافتی: ارزیابی مواد قابل استفاده از منابع بازیافتی پس از مصرف محصول
- تبدیل زمین: تعیین مساحت زمینی که از حالت اولیه خود خارج شده و از آن برای تولید محصول استفاده می شود.
- مردابی شدن (Eutrophication): یا به عبارتی ارزیابی تاثیر مواد مغذی مضر تخلیه شده در آب های شیرین
ثابت شده که بهترین فرصت برای کاهش تاثیرات زیست محیطی یک محصول جدید یا موجود، در مرحله طراحی چرخه عمر محصول قرار دارد. از این رو هدف اصلی رویکرد LCA، ارائه اطلاعات به طراحان و توسعه دهندگان برای تولید محصولات پایدارتر است.
هدف بعدی، ارائه روش های علمی برای حمایت از هرگونه ادعای مرتبط با ارتقای محصولات از نظر زیست محیطی است. اگر چه این بحث جزء اهداف اولیه تدوین این روش نبوده، اما بعدها مشخص شد که این تکنیک وسیله ای دقیق برای برقراری ارتباط کارکردهای زیست محیطی با تامین کنندگان است. بعدها شرکت Levi Strauss & Co براساس این مطالعات مجموعه های Water<Less و Waste< Fewer را راه اندازی کرد.
روند استاندارد تولید لباس های دنیم یا جین آبی
با وجود اینکه روش های مختلفی برای ایجاد جلوه های خاص بر روی پارچه های دنیم یا جین آبی وجود دارد؛ اما روند استاندارد تولید و توزیع شلوارهای دنیم یا جین آبی به صورت زیر است:
- تولید پنبه (شامل مراحل رشد و برداشت محصول)
- تولید نخ (شامل مراحل نخ ریسی و تاباندن نخ)
- رنگرزی نخ تار (شامل مراحل تولید و انتخاب مواد رنگرزی، و استفاده از مواد تولیدی و کمکی)
- آهارزنی (شامل تولید و استفاده از مواد آهار)
- بافت
- پرداخت پارچه تخت
- برش و دوخت (تولید پوشاک)
- شستشو / پرداخت لباس (شامل تولید و استفاده از مواد شیمیایی، مواد کمکی، آنزیم ها و غیره)
- خرده فروشی (بازاریابی، تدارکات / توزیع، مراکز فروش)
- استفاده از محصول توسط مصرف کنندگان (از جمله شستشو)
- پایان عمر محصول (دفع یا بازیافت / استفاده مجدد)
