پایداری در صنعت مد برزیل

پیشرفت های پایداری در دهمین بازار بزرگ مد جهان از پتانسیل بالقوه ای از نظر تاثیرات عظیم اجتماعی و زیست محیطی برخوردار است، اما رویدادهای اخیر سیاسی، روند پیشرفت مد را در معرض خطر قرار داده است. از بسیاری از جهات، آغاز به کار شاخص شفافیت مد انقلاب مد برزیل (Fashion Revolution’s Brazilian Fashion Transparency Index) در بهترین زمان ممکن نبوده است. انتخاب ژائیر بولسونارو (Jair Bolsonaro) به عنوان رئیس جمهور این کشور که یک پوپولیست راست گرای افراطی با سابقه اظهارات تحریک آمیز است و کسی است که خواهان تغییر اوضاع کشور با اعمال زور است، باعث شده تا چهارمین دموکراسی بزرگ جهان از دید جهانیان در معرض خطر قرار گیرد.
مسیری که برزیل طی می کند بسیار مهم است؛ چون این کشور نه تنها به دلیل داشتن جمعیت گسترده و متنوع، و داشتن یک سری از مشکلات اجتماعی سهمگین، بلکه به دلیل قرارگیریش در خط مقدم تضادهای زیست محیطی که قرن آینده را دستخوش تغییر خواهد کرد، از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
انقلاب مد (Fashion Revolution) با اعتقاد بر اینکه شفافیت اولین قدم مهم برای ایجاد تحول در صنعت مد است، شاخص سالانه شفافیت مد را با بررسی دقیق و کامل 150 برند جهانی منتشر می کند. برزیل موضوع اولین گزارش این موسسه در سطح ملی بود که در اکتبر سال 2018 منتشر گردید.

چرایی انتخاب برزیل

صنایع مد و نساجی برزیل بسیار بزرگ هستند. براساس گزارش های منتشر شده، صنایع مد و نساجی برزیل از نظر میزان نیروی کار دومین بخش بزرگ صنعتی در این کشور محسوب می شوند. در ضمن برزیل به دلیل فعالیت بالای خود در هر مرحله از زنجیره تامین نساجی، موقعیتی متمایز از سایر کشورها دارد. برزیل یکی از بازیگران اصلی در تولید پنبه جهانی و سومین صادر کننده بزرگ پنبه در جهان است. مصرف داخلی پنبه نیز در این کشور بسیار زیاد است. برزیل دومین تولید کننده و سومین مصرف کننده بزرگ جین در جهان نیز به حساب می آید.
برزیل با حرکت به سمت تولید پوشاک آماده، دهمین بازار بزرگ خرده فروشی مد در جهان محسوب می شود که تنها اندکی عقب تر از فرانسه و ایتالیا است. واردات و صادرات پوشاک کامل شده به برزیل بسیار اندک است. واردات برزیل تنها اندکی بیش از نصف تولید پوشاک پرتغال در سال 2016 بوده است، پس می توان عنوان کرد که اکوسیستم مد برزیل به شکل فوق العاده ای خودکفاست.

نقش برزیل به عنوان یکی از بازیگران اصلی مد

اما تاثیر سازنده مد برزیل بسیار فراتر از مرزهای خود است؛ این کشور با داشتن چندین طراح و کارآفرین که در لیست 500 شخص تاثیرگذار در صنعت مد جهانی حضور دارند و با برگزاری هفته مد سائوپائولو (São Paulo Fashion Week)، یک وزنه تعادل مهم در نیمکره جنوبی و در میان 4 کشور بزرگ این منطقه به حساب می آید.

میزان شفافیت برندهای مد برزیل

شاخص شفافیت مد برزیل، 20 برند مد را مورد ارزیابی قرار می دهد؛ این برندها براساس گردش مالی سالانه و آگاهی برند مصرف کننده انتخاب می شوند، البته برای اینکه تنوع کامل صنعت مد برزیل به نمایش گذاشته شود این شاخص طیف گوناگونی از برندها از جمله برندهای مطرح در های استریت (high street) تا برندهای تولید کننده کفش، لباس ورزشی و پوشاک ساحلی را شامل می شود. در ضمن این شاخص علاوه بر برندهای برزیلی به دلیل حضور چشمگیر برندهای زارا (Zara) و سی اند ای (C&A) در بازار مد برزیل، شامل آنها نیز می گردد.
اغلب گزارش ها، شاخص شفافیت مد جهانی را دنبال می کنند که در ابتدا کار خود را با بررسی اطلاعات عمومی موجود بر روی وب سایت های برند در گزارش CSR و سایر مدارک آغاز می نمایند. در مرحله بعد با ارائه دادن پرسشنامه ای به برندها برای آنها این فرصت فراهم می شود تا توجه منتقدان را به هر چیزی که ممکن است از نظر دور مانده باشد، جلب کنند؛ در ضمن این کار دریچه ای برای انتشار اطلاعات بیشتر نیز محسوب می شود. مرحله آخر در هدف گذاری شاخص مد، مرحله بسیار مهمی به حساب می آید؛ زیرا هدف شاخص شفافیت این است که برندها را تحریک کند تا میزان شفافیت خود را ارتقا دهند، نه اینکه فقط گزارشی از وضعیت فعلی آنها باشد.
پس یافته های این گزارش چیست؟ به طور کلی برندهای برزیلی با داشتن امتیاز میانگین 17 از 100 در موقعیتی پایین تر از سایر برندهای جهانی قرار دارند (گزارش جهانی که شامل چهار برند مطرح شده در گزارش برزیل نیز می شود، امتیاز 21 از 100 را برای این کشور به دست آورده است). در گزارش مشترکی که توسط شاخص شفافیت مد برزیل و شاخص شفافیت مد جهانی منتشر شد، هیچ برندی در برزیل نتوانست امتیازی بالاتر از 60% کسب کند و 8 برند یعنی 40% از کل برندهای مورد بررسی، امتیاز صفر را کسب کردند. (40% نیز از پاسخ دادن به پرسشنامه خودداری کردند). بنابراین یک فرصت بی چون و چرا برای ارتقای وضعیت یافته ها وجود دارد.
با این وجود نویسندگان این گزارش همگی خوش بین هستند و به این نکته اشاره می کنند که وضعیت امتیازی هر چهار برند حاضر نسبت به گزارش جهانی سال گذشته ارتقا پیدا کرده و این خبر خوبی است. در ضمن آنها متذکر می شوند که کسب امتیاز پایین لزوماً نشان دهنده عملکرد پایین یک برند نیست، بلکه ممکن است برندها در ابلاغ سیاست های خود کوتاهی کرده باشند. هیچ کس انتظار ندارد که صنعت مد یک شبه شفافیت کامل را اعمال نماید؛ به هر حال شاخص شفافیت با ایجاد ابزاری می تواند امکان مقایسه آسان بین برندها را فراهم کند. در ضمن انقلاب مد با گذشت زمان فشارها را بر این صنعت افزایش داده است.

نوآوری در تولید پایدار

در جاهای دیگر نشانه های نوید بخشی از مد پایدار در برزیل به چشم می خورد. این یک فرهنگ کاملاً بدیع است و بسیاری از کسب و کارهای مستقل با در پیش گرفتن روش های خلاقانه، این چالش را پذیرفته اند. این روند می تواند منجر به تولد موارد جدیدی شود؛ مانند راه اندازی خط تولید بازیافت بهینه توسط شرکت نساجی و پوشاک Santista Jeanswear به منظور تولید پوشاک جین از پنبه بازیافتی و یا راه اندازی سیستم CO2 CONTROL توسط شرکت Santaconstancia به منظور تولید نوع جدیدی از الیاف پلی آمید که به سرعت در محل های دفن زباله تجزیه می گردند.
در ضمن سازمان های برزیلی مانند Banco do Tecido، رویکردی بنیادین نسبت به زنجیره تامین در پیش گرفته اند. این سازمان که یک بنگاه اجتماعی است، تلاش دارد تا با فراهم کردن شرایطی برای اعضایش جهت ذخیره پارچه های نامناسب (البته از دیدگاه آنها) و ناقص (انتهای توپ پارچه) و پس گرفتن یا در صورت لزوم خرید آنها موجب کاهش ضایعات گردد.

هفته مد اکو

اکنون برزیل ویترین اختصاصی خود برای مد پایدار را از طریق هفته مد اکو برزیل (Brasil Eco Fashion Week) به دست آورده است. این رویداد در سائوپائولو در سال 2017 راه اندازی شد و بازدید آن برای عموم مردم آزاد است. هفته مد اکو برزیل، تصویری از 50 برند برزیلی سازگار با محیط زیست را به نمایش می گذارد و شامل کارگاه های آموزشی و تالارهای گفتگویی است که به مباحثی مثل اکوفمنیسم (ترکیب جنبش رهایی بخش زنان و جنبش حفاظت از محیط زیست)، کارآفرینی، تنوع نژادی در مد و تحول به واسطه شفافیت می پردازند.

آینده نامشخص

اگرچه صحنه مد پایدار برزیل به نظر سالم و بی عیب می رسد، اما از بسیاری از جهات انتخاب بولسونارو تهدیدی برای آن محسوب می شود. هر چند طرح پیشنهادی او از نظر سیاسی کوتاه و مختصر بود، اما صداهایی که از جانب رای دهندگان این سیاستمدار تندرو به گوش می رسد، متضاد با مقررات زیست محیطی است. وی تلاش کرد تا بخش های قدرتمند کشاورزی و معدنی این کشور را با وعده تفویض اختیار زمین های حفاظت شده به آنها با خود همراه کند.
او پیشنهاد کرده که وزارت خانه های کشاورزی و محیط زیست با هم ادغام شوند. همچنین خواستار محدودیت فعالیت آژانس حفاظت از محیط زیست برزیل نیز شده است، زیرا به نظر او این سازمان بیش از حد گسترش پیدا کرده است. در ضمن او خواستار برچیده شدن اصلاحات اجتماعی دوران لولا ارا (Lula era) نیز شده است. اصلاحات اجتماعی مورد اشاره به دوران دولت مترقی برزیل بین سال های 2003 تا 2013 اشاره دارد که زیر نظر رئیس جمهور سابق چپ گرای این کشور که اکنون به اتهام فساد در زندان است، ایجاد گردیده است.
به عنوان مثال تلاش های برزیل برای مقابله با برده داری مدرن عملاً با فشار صنعت کشاورزی تضعیف شده است و مبارزان جامعه مدنی از این می ترسند که دفتر بولسونارو خود به محرکی برای سلب حقوق کارگران تبدیل شود، زیرا با داشتن یک بانک اطلاعاتی عمومی یا «لیست کثیف»، شرکت هایی که از برده داری کارگران متنفع شده اند، عملاً پتانسیل انجام این کار دارند.
با توجه به اینکه امید چندانی به اصلاحات قانونی دولتی برای پایداری در صنعت مد نیست، بنابراین نقش کسب و کارها در ایجاد تغییر به شکل فزاینده ای مهم می شود و به نظر می رسد که نقش ابزارهایی مانند شاخص شفافیت مد حتی مهم تر از قبل نیز شود.

جمعیت جوان محرکی برای تغییرات مثبت

در ضمن مصرف کنندگان نقش مهمی در اصلاح روش های تجاری ایفا می کنند. برزیل دارای یک بازار بزرگ داخلی مد است و این بدان معنی است که مصرف کنندگان موقعیتی منحصر به فرد برای فشار آوردن به تولید کنندگان در اختیار دارند.
برزیل دارای جمعیت جوان و علاقه مند به مسائل سیاسی نیز هست و سابقه ای طولانی در زمینه ایجاد کمپین برای عدالت اجتماعی، حتی زمانیکه در معرض تهدید سرکوب قرار داشته است، دارد. هر چند مبارزان این کشور به راه اندازی کارزارهای انتخاباتی عادت کرده اند و علیرغم اینکه با انتخاب بولسونارو شکست خورده اند، اما باز هم به مبارزات خود ادامه خواهند داد.
ثروت های طبیعی فوق العاده و تهدیدهایی که مردم این کشور با آنها روبرو هستند، می تواند به عاملی برای صف آرایی نیروهای مردمی این کشور تبدیل شده و به سببی برای اقدامات جمعی بدل گردند. در ضمن صنعت مد برزیل می تواند الهام بخشی برای آنها باشد.

جمع بندی

• صنایع نساجی و مد برزیل با تولید حجم قابل توجهی از پنبه، پارچه و پوشاک تمام شده، چهارمین صنعت بزرگ جهان در این زمینه محسوب می شوند.
• یک گزارش جدید، لزوم شفافیت بیشتر برندهای بزرگ مد برزیل را برجسته کرده است، اما بسیاری از شرکت های مستقل نقش مهمی در ارتقای دورنمای سازگار با محیط زیست صنعت مد ایفا می کنند.
• بسیاری از فعالان برزیلی بعد از انتخاب ژائیر بولسونارو که یک پوپولیست راست گرای افراطی است، از این واهمه دارند که قانون حمایت از کارگران و محیط زیست دچار عقب گرد شود.