پارچه تافته

پارچه تافته چه نوع پارچه ای است؟

تافته یک پارچه سبک وزن و موجدار است که معمولا برای تولید طیف متنوعی از لباس های زنانه نفیس مورد استفاده قرار می گیرد .این پارچه که بافت ساده ای دارد، حس نرمی در هنگام لمس کردن به انسان منتقل می نماید و می توان از طریق مواد مختلفی آن را تولید نمود. واژه تافته (taffeta) از کلمه tafta گرفته شده است که در زبان فارسی به معنی بافت تافته شده است. در حقیقت پارچه تافته در هنگام بافته شدن با به هم تاباندن نخ ها تولید می شود. بسیاری دیگر از پارچه ها با همین روش تولید می شوند، یعنی خصوصیات کششی و حفظ شکل تافته بیانگر خصوصیات منحصر به فرد این پارچه با توجه با نامش است.
در گذشته تافته از ابریشم ساخته می شد، اما با توسعه الیاف مصنوعی در قرن بیستم میلادی، سازندگان منسوج این پارچه را با موادی مانند ریون و پلی استر نیز تولید کرده اند. با این وجود هنوز ممکن است که پارچه تافته ابریشمی تولید شود، اما نسخه های جدید این پارچه معمولا از طریق پلی استر تولید می شوند.

اگرچه عبارت تافته نزدیک به هزار سال برای توصیف پوشاک سبک وزن ابریشی به کار رفته است، اما مشخص نیست که آیا پارچه تافته گذشته های دور به نوع پارچه ای که امروزه با این نام شناخته می شود، شباهتی داشته است یا خیر. چندین بار در گذر تاریخ به این نوع پارچه استناد شده است. مثلا گزارش شده است که گربه های خط دار (tabby cats) در اصل به دلیل شباهتی که با نوع خاصی از پارچه تافته راه راه داشته اند، به این نام مشهور گردیده اند. تافته در آزمایش های خاص هوانوردی که در دهه 18 میلادی انجام شده است، نیز به کار رفته است. در زمان حال، پارچه تافته به دلیل بافت نازک کاغذی شکل و دوام عالی حتی در آزمایشات عروق خونی مصنوعی نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
یکی از قابل توجه ترین ویژگی های پارچه تافته به حفظ شکل آن مربوط می شود. بسیاری از دیگر پارچه های نازک تمایل دارند تا بعد از پوشیده شدن، شکل خود را از دست دهند، اما بافت کششی تافته موجب می شود تا بتوان این پارچه را به تعداد زیادی از شکل های مختلف تبدیل کرد، به گونه ای که در طی یک عصر دچار تغییر شکل نشوند و کج نگردند.
وقتی پارچه تافته پوشیده می شود، به دلیل موجدار بودن یک حالت خش خش مانند را به وجود می آورد. با توجه به نوع تافته ای که پوشیده می شود، این پارچه در هنگام حرکت شخص پوشنده لباس ممکن است یک تأثیر تغییر رنگ دهنده ایجاد نماید یا بافت نازک کاغذی آن ممکن است هر جریانی از هوا که در داخل اتاق حرکت می کند را گرفتار نماید. این خواص منحصر به فرد پارچه باعث شده است تا در دیدگاه عموم مردم این پارچه به عنوان یک منسوج لوکس و نفیس شناخته شود و این دیدگاه حتی وقتی مواد پارچه تافته سنتی، مثل ابریشم به طور گسترده با پلی استر و ریون جایگزین شده اند، همچنان ادامه داشته است.

پارچه تافته چگونه تولید می شود؟

این نوع از پارچه با توجه به نوع ماده ای که در تولید آن مورد استفاده قرار می گیرد، با تکنیک های متنوعی ساخته می شود. مثلا کاشت و برداشت پیله های کرم ابریشم موجب تولید ابریشم می شود. این فرآیند با محیط زیست بسیار سازگار است، اما در نهایت منجر به کشته شدن کرم های ابریشم می شود. وقتی پیله های کرم ابریشم جوشانده می شود، آنها مثل پارچه کشباف از هم شکافته می شوند و بر روی ماسوره پیچیده می گردند. رشته حاصل در یک محلول نیمه سمی خیسانده می شود. در نهایت این رشته به نخ ریسیده می گردد و ممکن است در این مرحله رنگ آمیزی شود. با این حال انواع خاصی از پارچه تافته بعد از اینکه طاقه پارچه برای بافته شدن آماده گردید، رنگ می شوند.
وقتی پارچه تافته از مواد نیمه مصنوعی مانند کوپر آمونیوم ریون (cuprammonium rayon) ساخته می شود، معمول تر است که این محصول از طریق پلی استر تولید شود. از آنجا که پلی استر یک الیاف کاملا مصنوعی به شمار می آید، لذا فرآیند تولید آن با روش ساخت ابریشم کاملا متفاوت است.

پلی استر از طریق ترکیباتی به نام اتیلن (بخش اصلی تشکیل دهنده نفت) استخراج می شود. این اتیلن با دی متیل ترفتالات (dimethyl terephthalate) در دماهای بالا واکنش نشان می دهد و مونومر الکل را تولید می نماید. این مونومر سپس با اسید ترفتالات ترکیب می شود تا پلیمری به نام پلی استر را به وجود آورد. این ماده ذوب شده سپس از طریق یک شکاف اکسترود می شود و اجازه می یابد تا بر روی نوارهای بلند سرد شود. این نوارها سپس خرد می شوند و دوباره ذوب می گردند. در ادامه پلی استر ذوب شده از طریق یک اسپینرت (نخ ریس) اکسترود می گردد و رشته های حاصل از الیاف منسوج اجازه می یابند تا قبل از اینکه در فرآیندی به نام کشش تحت کشیده شدن قرار گیرند، سرد شوند. در نهایت الیاف پلی استر کشیده شده رنگ آمیزی می شوند یا در معرض بازدارنده شعله یا به عمل آوری های آنتی استاتیکی قرار می گیرند.
وقتی الیاف خام منسوج به دست آمد، پارچه تافته را می توان یا با دست و یا از طریق ماشین بافندگی صنعتی به شکل های دلخواه در آورد. از یک فرآیند خاص پیچشی برای فراهم کردن حالت موجی و خواص سبک وزنی این پارچه استفاده می شود. با توجه به نوع پارچه تافته ای که تولید می شود، ممکن است قبل یا بعد از بافته شدن رنگ آمیزی گردد.
در حالت کلی می توان این مراحل تولید را به صورت زیر خلاصه نمود:

1. تولید مونومر الکل: اتیلنی که از نفت استخراج می شود با دی متیل ترفتالات در دماهای بالا واکنش نشان می دهد تا مونومر الکل را تولید نماید.
2. تولید کردن پلی استر: این مونومر سپس با اسید ترفتالات جهت تولید پلیمری به نام پلی استر ترکیب می شود.
3. اکستروژن: این ماده ذوب شده سپس از طریق یک شکاف اکسترود می شود و اجازه می یابد تا بر روی نوارهای بلند سرد شود.
4. خرد کردن: این نوارهای سپس خرد می شوند و دوباره ذوب می گردند.
5. نخ ریسی نمودن: در ادامه الیاف ذوب شده از طریق یک اسپینرت اکسترود می شوند.
6. کشیدن: رشته های حاصل الیاف منسوج اجازه می یابند تا قبل از اینکه کشیده شوند، سرد گردند.
7. مرحله تکمیل نهایی: در نهایت الیاف پلی استر کشیده شده رنگ آمیزی می شوند یا در معرض بازدارنده شعله یا به عمل آوری های آنتی استاتیکی قرار می گیرند.
8. بافتن: وقتی الیاف خام منسوج به دست آمد، پارچه تافته را می توان یا با دست و یا از طریق ماشین بافندگی صنعتی به شکل های دلخواه در آورد.

پارچه تافته چه کاربردی دارد؟

تافته به عنوان یک پارچه لوکس در نظر گرفته می شود و نسبتا مستعد آسیب است. بنابراین به طور معمول در لباس های روزمره به کار برده نمی شود و بیشتر برای تولید لباس های گران قیمت و با ارزش مثل لباس عروس و لباس مهمانی های شبانه از آن استفاده می شود. این پارچه به دلیل صدای خش خش مانند و وزن سبک معمولا برای لباس همه نوع مهمانی مورد استفاده قرار می گیرد. مثلا اغلب برای تولید لباس های جشن و نمایش های صحنه ای می توان آن را به کار برد. به دلیل نرمی این نوع از پارچه، گاهی اوقات از تافته رنگ آمیزی شده برای تولید آسترهای ژاکت و کت استفاده می شود. پارچه تافته به غیر از کاربرد در پوشاک، برای ساخت محصولات مصرفی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. مثلا معمولا چتر از طریق این پارچه ساخته می شود. در کل برای تولید حالت های خاصی از عایق می توان از این نوع پارچه استفاده کرد. علاوه بر این، این ماده گاهی اوقات برای تولید کیف های دستی و پر کننده کیسه خواب نیز کاربرد دارد و در خلال جنگ جهانی دوم برای ساخت چتر نجات از آن استفاده می شد. در کل کاربردهای این پارچه را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• برای لباس های گران قیمت و نفیس: استفاده شده در لباس عروس و لباس مهمانی های شبانه
• برای لباس های مخصوص: استفاده شده در لباس مخصوص جشن ها و نمایش های صحنه ای
• برای کالاهای مصرفی: استفاده شده در چتر، کیف دستی، پر کننده کیسه خواب و چتر نجات.

پارچه تافته در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

پارچه تافته ابریشمی در اصل در ایران باستان تولید شده است، اما میزان شباهت این پارچه با تافته های مدرن مشخص نیست. با گذشت سال ها، تولید این پارچه به چین و هند که بزرگترین تولید کنندگان ابریشم در جهان هستند، گسترش یافته است. اگرچه این پارچه تا حدودی هنوز در خاورمیانه تولید می شود، اما کارخانه های کشور هند جزء تولید کننده های اصلی پارچه تافته برای قرن ها بوده اند. این منسوج در پاکستان و چین نیز تولید می شود. چین که از پشگامان تولید بیشتر انواع منسوجات به شمار می آید، کارخانه های متعددی برای ساخت پارچه تافته دارد که این نوع پارچه را یا از طریق ابریشم و یا از طریق مواد مصنوعی تولید می نماید.

کارخانه های کشور هندوستان برای تولید منسوجات از دهه 1990 میلادی از ماشین های بافندگی استفاده نمودند. پارچه تافته با کیفیت بالا در بین سال های 1970 تا 1990 میلادی در چین تولید می شود (دیگر شکل های با کیفیتی از این پارچه در این کشور تولید نمی شود). پارچه تافته مدرن در اصل در کشورهای فرانسه و ایتالیا در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسعه پیدا کرد و هنوز به عنوان بهترین نوع از این پارچه در کشورهای غربی تولید می گردد. روسیه دیگر صادرکننده نسبتا عمده این محصول نساجی محسوب می شود.

هزینه پارچه تافته به چه صورت است؟

هزینه این نوع از پارچه با توجه به ماده سازنده و نوع پارچه تافته تغییر می کند. مثلا ابریشم از پلی استر بسیار گرانتر است، اما عمده متخصصین عقیده دارند که تافته ابریشمی به شکل های مصنوعی این ماده برتری دارد. اگرچه پارچه تافته با انواع مختلفی از منسوجات ساخته می شود، اما بیشتر این منسوجات از نظر هزینه شبیه هم هستند. با این حال پارچه پلی استری به دلیل اختلاف بین حجم های تولیدی ممکن است از کوپر آمونیوم ریون ارزان تر باشد.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه تافته وجود دارد؟

چند نوع مختلف از این پارچه وجود دارد و آشنا شدن با اختلاف بین هر یک از این نوع ها مهم است:

• تافته ابریشمی: تافته در اصل از ابریشم ساخته شده است و بسیاری از تولید کنندگان هنوز برای ساخت این پارچه از ابریشم استفاده می کنند.
• تافته مصنوعی: در زمان معاصر به راحتی می توان پارچه تافته ساخته شده از مواد مصنوعی مانند پلی استر یا ریون را مشاهده کرد.
• تافته نخ رنگ شده (Yarn-dyed taffeta): این نسخه از منسوج قبل از اینکه بافته شود، رنگ آمیزی می گردد و به صورت محصول نهایی موج دار و سفت در می آید.
• تافته رنگرزی شده پس از بافتن (Piece-dyed taffeta): این شکل از پارچه تافته پس از بافته شدن رنگ آمیزی می شود و به شدت از انواع دیگر نخ رنگ شده نرم تر است.
• تافته کاغذی (Paper taffeta): این نوع از تافته از طریق الیاف ابریشمی یا پلی استری بسیار نازک ساخته می شود و منسوج نهایی به شدت نازک و موج دار خواهد بود.
• تافته ابریشمی چند رنگی (Shot silk taffeta): برای ساخت این نوع از پارچه تافته، رشته های رنگ شده مختلفی برای تار و پود مورد استفاده قرار می گیرد که در این حالت دو رشته عمود بر هم برای بافته شدن منسوج به کار می رود. پارچه حاصل شده ظاهری رنگین کمانی دارد و وقتی از زاویه های مختلف به آن نگاه می شود، رنگ های مختلفی را نشان می دهد. اگرچه این پارچه گاهی اوقات از طریق پلی استر نیز ساخته می شود، اما ابریشم هنوز برای تولید این نوع از پارچه تافته برتری دارد. این نوع از پارچه به نام تافته شین (chiné) یا پمپادور (Pompadour) نیز معروف است.
• تافته آنتیک (Antique taffeta): این پارچه بسیار سفت است، اما در فواصل منظم، توده های نخی نرم در آن وجود دارد.
• تافته موهر (Moire taffeta): این نوع از پارچه تافته دارای الگوی موجدار است.

پارچه تافته چه تأثیری بر محیط زیست دارد؟

تأثیر پارچه تافته بر روی محیط زیست به الیاف سازنده آن بستگی دارد. از میان انواع مختلفی از مواد که برای تولید این پارچه به کار برده می شود، تاکنون ابریشم بهترین ماه سازگار با محیط زیست بوده است. تولید ابریشم تنها در صورتی بر روی محیط زیست تأثیر منفی دارد که باعث نابودی زندگی کرم های ابریشم شود. اگرچه این موضوع ممکن است برای سازمان های مدافع حقوق حیوانات یک مسئله باشد، اما بیشتر علاقمندان به منسوجات و فعالین محیط زیست در مقایسه با ویرانی و خرابی ایجاد شده توسط الیاف مصنوعی و نیمه مصنوعی، از تأثیر اندک تولید این پارچه بر روی محیط زیست استقبال کرده اند.
کرم های ابریشم در سراسر طول زندگیشان بر روی سطوح درخت توت زندگی می کنند و برای رشد این نوع از درختان به آفت کش یا کود شیمیایی نیازی نیست. فرآیند تولید ابریشم به استفاده از هیچگونه مواد شیمیایی سمی نیازی ندارد و در بیشتر حالت ها از رنگ های سازگار با محیط زیست برای رنگ کردن این نوع از پارچه استفاده می شود. علاوه بر این، ابریشم کاملا زیست تجزیه پذیر است. وقتی پوشاک ابریشمی دور انداخته می شود، پس از گذشت مدت زمانی توسط محیط زیست بازیافت می شود. این ویژگی به مصرف کنندگان اطمینان می دهد که خرید محصولات ابریشمی موجب ایجاد آلودگی برای محیط زیست نمی شود.

با این حال هم پلی استر و هم ریون در روش های متعددی بر محیط زیست تأثیر منفی ایجاد می کنند. پلی استر از نفت خام استخراج می شود که یک منبع ناپایدار است. فقط مقادیر مشخصی از نفت خام در دنیا باقی مانده است و چون این ماده برای تولید پلاستیک های متنوع، سوخت ها و روغن ها مورد استفاده قرار می گیرد، اغلب تقاضا برای آن زیاد است، اما عرضه آن محدود می باشد. از مواد شیمیایی سمی زیادی در طول فرآیند تولید پلی استر استفاده می شود و بعضی از این مواد شیمیایی در صورت عدم مدیریت صحیح توسط کارخانه های تولیدی ممکن است به محیط زیست وارد شوند. علاوه بر این، پلی استر زیست تجزیه پذیر نیست. تخمین زده می شود که پوشاک پلی استری پس از دور انداخته شدن به مدت قرن ها یا حتی میلیون ها سال موجب آلودگی اکوسیستم می شوند.
کوپر آمونیوم ریون نوع دیگری از ریون به شمار می آید که برای تولید پارچه تافته معمولا مورد استفاده قرار می گیرد. کوپر آمونیوم ریون تا حدودی نسبت به انواع دیگر ریون برای محیط زیست بهتر است، چون با استفاده از یک فرآیند استخراج حلقه بسته تولید می شود. با این حال، حلال استفاده شده برای تولید کوپر آمونیوم ریون در صورتیکه به درستی دفع نشود، به محیط زیست صدمه وارد می کند. اگرچه ریون به دلیل ساخته شدن از سلولز درخت از نظر فنی زیست تجزیه پذیر است، اما یک محصول نیمه مصنوعی به حساب می آید. پس می توان گفت که همانند الیاف کاملا ارگانیک به سرعت جذب محیط زیست نمی شود.

گواهینامه های موجود برای پارچه تافته

این نوع از پارچه با توجه به ماده ای که از طریق آن ساخته می شود، ممکن است واجد شرایط دریافت انواع مختلفی از گواهینامه ها باشد. مثلا وقتی پارچه ابریشمی در ایالات متحده تولید می گردد، اگر با استفاده از استانداردهای پایدار و غیر سمی تولید شده باشد، واجد شرایط دریافت گواهینامه محصول ارگانیک از سوی دپارتمان کشاورزی ایالات متحده (USDA) خواهد بود. گواهینامه محصول ارگانیک اتحادیه اروپا ممکن است به محصولات ابریشمی رشد داده شده در اروپا تعلق گیرد و سازمانی به نام استاندارد جهانی منسوج ارگانیک (GOTS) برای محصولاتی که در سراسر جهان تولید می شوند، گواهینامه ارگانیک بودن صادر می کند.
اگر پارچه تافته از طریق مواد مصنوعی مانند پلی استر تولید شده باشد و مواد آن 100 درصد قابلیت بازیافت شدن داشته باشند، ممکن است واجد شرایط دریافت استاندارد جهانی بازیافت (GRS) باشد. در غیر این صورت می توان کیفیت تولید پارچه تافته پلی استری یا ریونی را براساس مطابقت داشتن آن با استانداردهای ایزو 9001 (ISO 9001) مورد بررسی قرار داد. اگر منسوج ساخته شده در آمریکا توسط انجمن استانداردهای محلی آمریکا (ANSI) مورد تأیید قرار گیرد، می توان به کیفیت بالای آن پی برد.