انواع مواد شیمیایی مورد استفاده در شستشوی پوشاک

شستشوی لباس یکی از نکات کلیدی مهمی است که نقش بسزایی در جلب مشتری دارد. لباس ها پس از شسته شدن بسیار زیباتر به نظر می رسند و همین امر باعث جلب نظر مشتریان می شود. در شستشوی لباس از مواد شیمیایی مختلفی برای تکمیل فرآیند شستشو استفاده می گردد. در این مقاله قصد داریم تا درباره این مواد شیمیایی و عملکرد آنها صحبت کنیم.

مواد شیمیایی شستشوی پوشاک

لیست مواد شیمیایی مورد استفاده در شستشوی پوشاک

انواع مختلف مواد شیمیایی که در شستشوی پوشاک مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: 

1. عامل سفید کننده
2. عامل مرطوب کننده
3. سیلیکون شوینده
4. عامل رطوبت گیر
5. عامل تثبیت کننده
6. عامل نرم کننده
7. عامل ضد کف
8. سیلیکون
9. بهبود دهنده های ثبات مالشی
10. سختی گیر آب
11. متا بی سولفیت
12. عامل وزن دهنده
13. عامل ضد آب
14. آنزیم
15. آنزیم اسیدی
16. آنزیم خنثی
17. عامل سخت کننده
18. عامل سفید کننده
19. سفید کننده کلری
20. هیپوکلریت کلسیم
21. هیپوکلریت سدیم
22. پراکسید هیدروژن
23. ضد لک پشتی
24. سوزآور
25. پتاس
26. سودا
27. اسید استیک
28. ماده تراوشی
29. اسید فسفریک
30. عامل محرک
31. عامل ضد کپک
32. ماده درخشان کننده زیستی

عملکرد مواد شیمیایی مورد استفاده در شستشوی لباس ها

در ادامه مقاله درباره عملکرد هر کدام از این مواد شیمیایی صحبت خواهیم کرد:

1- عامل سفید کننده (Whitening agent)

به مواد شیمیایی که از آنها برای سفید کردن بیشتر لباس ها استفاده می شود، عامل سفید کننده می گویند. اساساً این مواد شیمیایی در شستشوی لباس ها برای دستیابی به ظاهری سفیدتر مانند سفید نوری، 4bk و غیره استفاده می 

2- عامل مرطوب کننده (Wetting agent)

به ماده ای که برای افزایش رطوبت لباس ها به کار گرفته می شود، عامل مرطوب کننده گفته می شود. این ماده شیمیایی در حمام شستشو برای افزایش رطوبت لباس ها مورد استفاده قرار می گیرد؛ این کار باعث می شود تا مواد شیمیایی به راحتی به کار روند و به درستی کار کنند. مثلا lissapo یک ماده مرطوب کننده است.

3- سیلیکون شوینده (Detergent silicon)

شوینده ای است که مواد شیمیایی موجود در آن در هنگام شستشو برای زدودن لکه لباس ها مورد استفاده قرار می گیرند. انواع مختلف مواد شوینده اسیدی و قلیایی وجود دارد.

4- عامل رطوبت گیر (Hygroscopic agent)

به ماده ای که می تواند آب را به راحتی از طبیعت جذب کند، عامل رطوبت گیر گفته می شود. چنانچه محیط بیش از حد سنگین باشد از این ماده برای جلوگیری از مرطوب شدن بیش از حد لباس ها استفاده می شود. کلرید کلسیم و آمیلوپکتین (amylopectin) جز مواد رطوبت گیر هستند.

5- عامل تثبیت کننده (Fixing agent)

ماده ای که برای تثبیت رنگ لباس ها یا پارچه ها به کار می رود، عامل تثبیت کننده نام دارد. از این ماده پس از اتمام روند رنگرزی لباس ها استفاده می شود.

6- عامل نرم کننده (Softening agent)

از این ماده شیمیایی به صورت گسترده ای در بخش شستشو و در هنگام شستشوی لباس ها برای نرم کردن آنها استفاده می شود؛ چون نرمی و زیر دست لباس عامل مهمی در شستشوی پوشاک به حساب می آید. در شستشوی لباس، انواع مختلف مواد نرم کننده به کار می روند؛ اما غالب آنها نرم کننده های کاتیونی و غیر یونی هستند. برای لباس های رنگی از نرم کننده های کاتیونی و برای لباس های سفید از نرم کننده های غیر یونی استفاده می شود. در واقع نرم کننده ها بر روی الیاف سلولزی لباس ها تاثیر می گذارند.

7- عامل ضد کف (Defoaming agent)

به ماده ای که از آن برای کاهش کف در حین شستشوی لباس استفاده می شود، عامل ضد کف می گویند. چنانچه هدف جلوگیری از افزایش کف در حمام رنگ یا شستشو باشد، این ماده شیمیایی به کار می رود.

8- سیلیکون (Silicon)

از این ماده برای پرداخت نهایی لباس ها استفاده می شود. سیلیکون باعث صافی سطح لباس ها شده، دوام آنها را افزایش می دهد و به نرمی سطح لباس ها منجر می گردد. سیلیکون یک نوع فلز است، اما ویژگی روان کنندگی عالی دارد.

9- بهبود دهنده های ثبات مالشی (Rubbing fastness improvers)

استفاده از این مواد در حین شستشوی لباس ها باعث افزایش ثبات مالشی آنها می گردد.

10- سختی گیر آب (Sequestering agent)

در حین شستشوی لباس ها و به منظور فرآوری یون های کلسیم و منیزیم، و حل شدن آنها در آب مورد استفاده قرار می گیرد. این یونها باعث ایجاد اختلال در فرآوری مرطوب لباس ها می شوند و سوراخ هایی ریز در سطح لباس ها ایجاد می کنند.

11- متا بی سولفیت (Meta by sulfite)

یک ماده خنثی است که در حین شستشوی لباس ها و به منظور اکسیداسیون آنها به کار می رود. پس از اعمال پتاس و مواد سفید کننده بر روی لباس ها، برای خنثی کردن لباس ها استفاده می شود. از این ماده برای دستیابی به ته رنگ قرمز می توان استفاده نمود.

12- عامل وزن دهنده (Weight giving agent)

به ماده شیمیایی که افزایش وزن پارچه را رقم می زند، عامل وزن دهنده گفته می شود. این عامل به لباس ها چسبیده و با شستشوی عادی یا خشکشویی از بین نمی رود.

13- عامل ضد آب (Waterproofing agent)

به ماده شیمیایی که در حین شستشوی لباس ها برای جلوگیری از جذب آب مورد استفاده قرار می گیرد، عامل ضد آب می گویند. به عنوان مثال، PVC یک نوع ماده ضد آب است.

14- آنزیم (Enzyme)

آنزیم ماده ای تمیز کننده است که برای تمیزکاری و مراقبت از پارچه کاربرد دارد. بیشتر آنزیم ها، خاک ها و لکه ها را تجزیه می کنند.

15- آنزیم اسیدی (Acid enzyme)

آنزیم اسیدی در محیط اسیدی کار می کند، بدین معنی که از آن در شرایطی که آب حالت اسیدی (محدوده پی هاش 5 تا 5.5) دارد و دمای نسبی آن 40 تا 45 درجه سانتیگراد است، استفاده می شود. با بررسی پی هاش حمام شستشو به واسطه افزودن اسید یا مواد پایه باید این فعالیت آنزیمی را کنترل کرد. در حمام شستشو، آنزیم ها براساس ته رنگ لباس انتخاب می شوند. این آنزیم ها به صورت مایع موجودند.

16- آنزیم خنثی (Neutral enzyme)

آنزیم خنثی در محیط خنثی کار می کند، یعنی در شرایطی که آب حالت خنثی دارد (محدوده پی هاش 6.5 تا 7) و دمای نسبی آن 55 تا 60 درجه سانتیگراد است، مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت نیز باید با بررسی پی هاش حمام شستشو به واسطه افزودن اسید یا مواد پایه، فعالیت آنزیمی کنترل شود. این آنزیم ها به صورت پودری در دسترس هستند.

17- عامل سخت کننده (Stiffering agent)

از این ماده شیمیایی در حین شستشوی لباس ها به منظور افزایش سختی یا سفتی آنها استفاده می شود. برخی از مواد سخت کننده عبارتند از رزین، سیلیکات و ملامین.

18- عامل سفید کننده (Bleaching agent)

در حین شستشوی لباس ها برای کمرنگ کردن آنها به کار می روند. از این مواد در صنایع دیگری نیز استفاده می شود. سفید کننده ها براساس ساختارشان در دو نوع کلری و غیر کلری موجودند.

19- سفید کننده کلری (Chlorine bleach)

سفید کننده های کلری در درصدهای متفاوتی حاوی کلر هستند. میزان فعالیت آنها به درصد کلرشان بستگی دارد. سفید کننده های کلری بر دو نوعند: هیپوکلریت سدیم و هیپوکلریت کلسیم.

20- هیپوکلریت کلسیم (Calcium hypochlorite)

کلسیم کلرید یک نوع سفید کننده کلری است. تفاوت اصلی بین هیپوکلریت کلسیم و هیپوکلریت سدیم در این است که هیپوکلریت سدیم به صورت مایع و هیپوکلریت کلسیم به صورت پودری در دسترس هستند. فرم پودری این مایع سفید کننده به راحتی قابل کنترل و حمل و نقل است. از این ماده به صورت گسترده ای در شستشوی شیمیایی و برای تصفیه آب استفاده می شود. هیپوکلریت کلسیم بیشتر از هیپوکلریت سدیم در دسترس است و از آن نیز پایدارتر می باشد.

21- هیپوکلریت سدیم (Sodium hypochlorite)

فرمول شیمیایی آن NaOCl است. این ماده از واکنش هیدروکسید سدیم و گاز کلر ساخته می شود.

22- پراکسید هیدروژن (Hydrogen peroxide)

از پراکسید هیدروژن به صورت گسترده در شستشوی لباس ها استفاده می شود. این ماده یک اکسید کننده خوب است و به عنوان ماده سفید کننده و تمیز کننده به کار می رود. البته گاهی اوقات از آن به صورت ماده خنثی کننده هم استفاده می گردد؛ در ضمن این ماده اشتعال پذیری بالایی دارد.

23- ضد لک پشتی (Anti-back-stain)

در هنگام شستشوی لباس ها جهت جلوگیری از لکه دار شدن پشت آنها در اثر آب مورد استفاده قرار می گیرند. در هنگام شستشوی انبوه، استفاده از مواد شیمیایی مختلف اجبار است و گاهاً به دلیل تاثیر این مواد شیمیایی، رنگ لباس ها شسته می شود. این رنگ ها ممکن است به خصوص در قسمت جیب های لباس جذب آن گردند. برای جلوگیری از این کار و لکه دار نشدن لباس ها، ماده شیمیایی ضد لک پشتی به کار می رود.

24- سوزآور (Caustic)

سوزآور یک ماده قلیایی تمیز کننده قوی است. در حمام شستشو برای حذف رنگ و تمیز کردن لباس به کار می رود. پس از استفاده از این ماده، پی هاش محیط افزایش پیدا می کند. در ضمن از آن به عنوان ماده آهارگیری نیز استفاده می شود.

25- پتاس (Potash)

پتاس یک اکسید کننده قوی است. دلیل استفاده از این ماده در شستشوی پوشاک این است که این ماده می تواند رنگ هایی که روی بخش هایی از لباس رسوب کرده اند و یا از قبل باقی مانده اند را پاک کند. نام شیمیایی این ماده پرمنگنات پتاسیم (potassium permanganate) است. رنگ آن مایل به قرمز است. این ماده شیمیایی در آب حل شده و به صورت محلول با لباس هایی که در حال شسته شدن هستند، مخلوط می گردد. در واقع پس از اینکه محلول آماده شد بر روی لباس های در حال شستشو اسپری می شود.

26- سودا (Soda)

سودا یک ماده قلیایی است که از آن برای از بین بردن رنگ استفاده می شود. پی هاش آن زیاد است و برای آهارگیری، تمیزکاری و پاکسازی به کار می رود. سوزآور و سودا هر دو شبیه هم هستند؛ اما از سودا برای دستیابی به جلوه رنگی قرمز و از سوزآور برای رسیدن به جلوه رنگی آبی استفاده می گردد.

27- اسید استیک (Acetic acid)

نوعی اسید است که کاربردهای مختلفی در کارخانه های شستشوی پوشاک دارد. از این ماده برای کنترل پی هاش و اهداف تمیزکاری استفاده می شود.

28- ماده تراوشی (Leakage)

ماده تراوشی نوعی آنزیم است که از آن در شستشوی پوشاک جهت دستیابی به سایه رنگ خاکستری استفاده می شود. این ماده به صورت پودر است و نوع خاصی از آنزیم می باشد. اگر در هنگام شستشو، رنگ لباس ها بیش از حد آبی شود، برای خنثی کردن آن به سایه رنگ قرمز یا خاکستری نیاز است؛ بدین منظور از آنزیم تراوشی استفاده می گردد.

29- اسید فسفریک (Phosphoric acid)

اسید فسفریک نوعی اسید است که از آن به عنوان اکسید کننده فعال استفاده می شود. این ماده به صورت مخلوط با پتاس مورد استفاده قرار می گیرد. اگر اسید فسفریک را به محلول پتاس اضافه گردد، فعالیت پتاس بیشتر خواهد شد.

30- عامل محرک (Hypo)

یک ماده خنثی کننده قوی است. پس از استفاده از هر نوع ماده اکسید کننده، این ماده برای خنثی کردن لباس ها به کار گرفته می شود. برای دستیابی به سایه رنگ آبی هم از آن استفاده می گردد.

31- عامل ضد کپک (Ant mildew agent)

ماده شیمیایی که از لباس ها در برابر کپک و قارچ محافظت می کند، عامل ضد کپک نامیده می شود. به عنوان مثال، کلرید روی (Zinc chloride) یک ماده ضد کپک است.

32- ماده درخشان کننده زیستی (Bio polishing)

این ماده نوعی آنزیم اسیدی است، اما با اندکی تفاوت. در روند جلا بخشی زیستی از یک محلول بافر استفاده می شود، اما آنزیم اسیدی فاقد یک محلول بافر است. محلول های بافر باعث می شوند تا تغییری در پی هاش محیط به وجود نیاید. از این ماده شیمیایی به دلیل ویژگی خاص آن در روند شستشوی لباس ها برای از بین پرزهای آنها استفاده می شود. لباس ها پس از جلابخشی زیستی، نرم تر می گردند.