پارچه لمه چیست: خواص، نحوه ساخت و محل تولید

پارچه لمه (Lame Fabric) چه نوع پارچه ای است؟

لمه پارچه ای است که الیاف متشکله آن به صورت کامل و به تناوب با الیاف فلزی آمیخته می شوند. براساس سوابق تاریخی این نوع پارچه بیش از 4000 سال قدمت دارد، و در گذشته منحصراً توسط اشراف و خانواده های سلطنتی مورد استفاده قرار میگرفته است. امروزه پارچه لمه به صورت گسترده ای در دسترس همگان است، اما هنوز هم پارچه های لمه ای که حاوی الیاف فلزی گرانبها هستند، بسیار گران می باشند. معمولاً از پارچه لمه اصل و بدلی در لباس های مد و لباس های محلی سطح بالا استفاده می شود.

تاریخچه پارچه لمه

اولین سوابق تاریخی مرتبط با پارچه لمه به آشوریان باستان که در خاورمیانه ساکن بوده اند و بین سال های 2500 قبل از میلاد و 600 میلادی می زیسته اند، بر می گردد. برخی از قدیمی ترین مدارک بر جای مانده از آشوریان که با خط میخی نوشته شده اند، وجود پارچه های ساخته شده از طلا و نقره که منحصراً توسط اشراف پوشیده می شده اند را تائید می کنند.
در بخش گسترده ای از تاریخچه پارچه لمه، استفاده از آن به دلیل گرانی فلزات گرانبها بسیار محدود بوده است. پارچه لمه همواره بین نخبگان تمدن های بزرگی که در منطقه اوراسیا ظهور می کرده اند محبوب بوده و در اروپا این پارچه به دلیل ترکیب الیاف متشکله آن با الیاف طلا و شباهتش با سکه ها یا جواهرات طلا به «پارچه طلا» معروف شده است.
اصطلاح پارچه طلا به صراحت روی سنگ قبرهای رومی ذکر شده و نام این پارچه در کتاب مقدس نیز آمده است. برخی از محققان احتمال می دهند که « Golden Fleece(پشم گوسفند طلایی)» که نقش مهمی در افسانه های یونان باستان دارد نیز یک نوع پارچه لمه بوده است. در بسیاری از لباس های کشیشان اروپایی، نخ های طلایی وجود داشته است.
در دوران مدرن و در دهه 1920 با انحطاط جنبش فلپر (flapper) که باعث شد پارچه های گران قیمت و پر زرق و برق دوباره در کانون توجهات مردم قرار بگیرند، پارچه لمه نیز محبوبیت کوتاهی را تجربه کرد. زمانیکه در دهه 1960، ستارگان عرصه سینما و موسیقی مانند مرلین مونرو (Marilyn Monroe) و الویس پریسلی (Elvis Presley) مرتباً از لباس های لمه استفاده می کردند، پارچه لمه دوباره محبوب گردید.
اما زمانیکه تولید پارچه لمه با استفاده از مواد مصنوعی و آلومینیومی که شباهت زیادی به پارچه های لمه طلایی و نقره ای داشتند امکان پذیر شد، انحصار این نوع پارچه به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد. با این حال به راحتی می توان پارچه لمه اصل را از نوع بدلی آن تشخیص داد؛ بنابراین پارچه لمه ای که متشکل از الیاف فلزی گرانبهاست، جزء شاخصه های طبقات متوسط و بالای جامعه محسوب می شد.

پارچه لمه در عصر حاضر

با وجود اینکه امروزه پارچه لمه به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد، اما هنوز هم به نظر نمی رسد که کاملاً از مد افتاده باشد. هر چند که مشاهده افراد طبقه متوسط جامعه که لباس دوخته شده از پارچه لمه را در خیابان به تن کرده باشند غیر معمول است؛ اما هنوز هم انواع پارچه لمه در زمینه هایی خاص مورد استفاده قرار می گیرد.
به عنوان مثال به نظر می رسد که طراحان های فشن (High-fashion designers) شدیداً دلباخته ویژگی های منحصر به فرد پارچه لمه هستند و پارچه لمه بدلی به پارچه ای محبوب برای دوخت لباس ها به ویژه در میان جامعه بین المللی لباس های فانتزی و نمایشی تبدیل شده است. قیمت فروش پارچه لمه اصل و بدلی بسیار متفاوت از هم است؛ چرا که «پارچه طلای» اصل یکی از گران قیمت ترین پارچه های جهان و پارچه لمه بدلی یکی از ارزان ترین پارچه های جهان محسوب می شود.

پارچه لمه چگونه تولید می گردد؟

در گذشته پارچه لمه با طلا ساخته می شد؛ در این شیوه طلا به صورت نوارهای بلند و نازک مورد چکش کاری قرار می گرفت و به دور یک نخ ابریشمی پیچانده می شد. در بسیاری از موارد طلای مورد استفاده برای ساخت پارچه لمه با فلزات دیگر مانند نقره مخلوط می گردید تا مقاومت و دوام آن افزایش پیدا کند. با این وجود مخلوط کردن طلا با نقره باعث می شد تا آلیاژ به دست آمده با گذشت زمان کدر شده و از زیبایی یک لباس لمه طلای اصل کاسته شود.
امروزه تولید کنندگان نخ طلایی پارچه لمه را با نوعی پلاستیک شفاف می پوشانند تا مقاومت آن افزایش یافته و از کدر شدن آن جلوگیری شود. با این وجود هنوز هم استفاده از آلیاژهای حاوی طلا و نقره برای افزایش دوام نخ پارچه لمه رایج است. پارچه های لمه طلایی که تا اواسط قرن بیستم تولید می شدند نیز مستعد لکه دار شدن بودند؛ اما امروزه دیگر پارچه های لمه با این مشکل مواجه نیستند. چرا که از روکش های مشابهی برای روکش کردن نخ های نقره ای و پلاتینیومی پارچه های لمه استفاده می گردد.
در برخی از موارد، پارچه لمه اصل که متشکل از فلزات گرانبهاست با پیچیدن الیاف طلا، نقره یا سایر فلزات به دور الیاف پنبه یا الیاف مصنوعی ساخته می شود؛ اما استفاده از الیافی به غیر از ابریشم به عنوان نخ هسته در تولید پارچه های لمه تقلبی بسیار رایج است. در این نوع پارچه های لمه معمولاً نوارهای آلومنیومی رنگی به دور نخ های هسته (غالباً الیاف مصنوعی) پیچیده شده و با پلاستیک پوشانده می گردند. این نوع از پارچه لمه بسیار ارزان تر از پارچه اصل است، اما در عوض فاقد بسیاری از ویژگی های جذاب و جالب آن می باشد.
تولید کنندگان نساجی می توانند نخ لمه اصل یا بدلی را در لایه های پارچه ببافند. در حالت کلی لزومی ندارد پارچه لمه در معرض عمل آوری با مواد ضد اشتعال قرار بگیرد؛ در ضمن تولید کنندگان هرگز پارچه لمه را رنگ آمیزی نمی کنند.

پارچه لمه چه کاربردی دارد؟

از پارچه لمه اصیل و بدلی تقریباً به صورت انحصاری برای ساخت پوشاک و اکسسوری استفاده می شود. بنا به دلایلی، پارچه لمه به استثنای مواردیکه برای دوخت پرده از آن استفاده می شود، هرگز پارچه ای محبوب برای ساخت منسوجات خانگی نبوده است.
در عوض از پارچه لمه اصل برای ساخت کیف دستی، کفش، لباس شب، لباس های زنانه و کراوات های مردانه استفاده می شود. تقریباً هر ساله یک طراح مشهور مد مجموعه ای متشکل از پارچه لمه ارائه می دهد؛ بنابراین این منسوجات هرگز از فرش قرمز دور نیستند.
با وجود اینکه پارچه لمه فقط به لباس های شیک و سطح بالا اختصاص دارد؛ اما یافتن پارچه لمه بدلی در شلوارهای جین، دامن ها و بلوزهای زنانه کار راحتی است. این نوع پارچه علی الخصوص در میان لباس هایی که برای زنان جوان، دختران و زنان مسن طراحی می شوند، جایگاه ویژه ای دارد.
طراحان لباس معمولاً از پارچه لمه به دلیل جذابیت چشم نواز آن به عنوان ماده ای محبوب برای ساخت لباس های نمایش استفاده می کنند. کاسپلی ها (cosplayers) غالباً برای بازآفرینی شخصیت های عجیب انیمیشنی و کمیک از پارچه لمه برای ساخت لباس های نمایشی بهره می گیرند.
در ضمن از پارچه لمه به دلیل کیفیت رسانایی آن در ورزش شمشیربازی استفاده می شود. لباس های شمشیربازی به «لمه» مشهور هستند و از آنجاییکه جریان الکتریسیته را از خود عبور می دهند، باعث می شوند تا ضربات در دستگاه های الکترونیکی ثبت گردند.

پارچه لمه در چه مناطقی از جهان تولید می گردد؟

پارچه های لمه اصل که با فلزات گرانبها ساخته می شوند و جزئی جدایی ناپذیر از صنعت مد محسوب می شوند در قالب دسته های کوچک در کارخانه های تولید پارچه مستقر در پایتخت های مد دنیا مانند شهرهای نیویورک، لندن یا میلان ساخته می شوند. از طرف دیگر، پارچه لمه بدلی نوعی پارچه ارزان قیمت و مصنوعی است که بیشتر در چین تولید می شود؛ چین بزرگ ترین مرکز تولید پارچه های مصنوعی در جهان است.

قیمت پارچه لمه به چه صورت است؟

با وجود اینکه روند تولید منسوجات به طرز چشمگیری کارآمدتر شده است، اما هنوز هم انواع خاصی از پارچه های لمه جزء گران ترین پارچه های جهان به حساب می آیند. در واقع به سختی می توان پارچه ای پیدا کرد که گران تر از پارچه لمه طلا یا نقره باشد. قیمت یک متر از این پارچه غالباً بین 500 تا 700 پوند است و قیمت لباس دوخته شده با چنین پارچه ای گاهاً به 2000 پوند هم می رسد.

قیمت هر یارد پارچه لمه ساخته شده از آلومینیوم که شبیه پارچه لمه طلایی یا نقره ای است غالباً بین 3 تا 50 پوند است. با این وجود از نظر برخی افراد مدگرا هیچ جایگزینی برای پارچه لمه اصل وجود ندارد و آنها مایلند هزینه سرسام آور پارچه های لمه را به جان بخرند، فقط به آن شرط که بر روی فرش قرمز یا جاهاییکه زرق و برق حاکم است بدرخشند.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه لمه وجود دارد؟

تولید کنندگان منسوجات طی سالیان طیف گسترده ای از انواع مختلف پارچه لمه را تولید کرده اند که در ادامه چند مورد از آنها را ذکر می کنیم:

1- لمه بافت (Tissue lamé)

این نوع از پارچه لمه آنقدر نازک است که شبیه دستمال کاغذی به نظر می آید. نخ های متشکله این نوع پارچه لمه با الیاف میلار مخلوط می شوند؛ فوق العاده سبک است و به ندرت حاوی الیاف طلا یا نقره اصل است.

2- لمه هولوگرامی (Hologram lamé)

از آنجاییکه برای بافت این نوع پارچه لمه از الگویی خاص و نخ های روکش شده استفاده می شود، این پارچه شبیه یک اثر سه بعدی رنگین کمانی به نظر می آید. ساخت این پارچه رنگارنگ با نخ های لمه اصل یا بدلی امکان پذیر است.

3- لمه مرواریدی (Pearl lamé)

پارچه لمه مرواریدی شبیه پارچه لمه هولوگرامی است و دارای همان درخشش رنگین کمانی است. با این حال براقیت و درخشش لمه مرواریدی بیشتر شبیه رنگ صدف های مرواریدی است. این نوع از پارچه لمه در دو نوع اصل و بدلی وجود دارد.

4- لمه مایع (Liquid lamé)

این نوع از پارچه لمه به دلیل بافت روان و آویختگی عالی با این نام نامگذاری شده است، پارچه لمه مایع در هنگام پوشیدن و تماس مستقیم با پوست، آبکی و جذاب به نظر می رسد. اکثر انواع پارچه های لمه مایع از نخ های طلا یا نقره ساخته نمی شوند.

5- لمه اسپندکس (Spandex lamé)

برخی از انواع پارچه های لمه بدلی حاوی الیاف اسپندکس هستند؛ وجود این الیاف در پارچه لمه باعث افزایش زیبایی لباس های لمه می گردد. هر چند که استفاده از الیاف اسپندکس در ساخت پارچه لمه غیر معمول است، اما گنجاندن الیاف الاستین در پارچه لمه اصل امکان پذیر می باشد.

6- پارچه گیپه (Guipé)

برخی از تولید کنندگان و طراحان پارچه ادعا می کنند که پارچه لمه اصل را فقط با الیاف فلزی خاص می توان ساخت و در عوض تمام پارچه هایی که با نخ های منسوج و نوارهای فلزی پیچیده به دور آنها ساخته می شوند، پارچه گیپه هستند نه لمه. از آنجاییکه اکنون تقریباً تمامی پارچه های لمه از الیاف منسوجی که نوارهای فلزی به دور آنها پیچانده شده اند ساخته می شوند، لذا دیگر تمایز آنها چندان به چشم نمی آید.

7- پارچه لمه فلزات گرانبها

اگر چه این نوع پارچه لمه فوق العاده گران است؛ اما تنها پارچه لمه ساخته شده با طلا، نقره، پلاتین یا فلزات گرانبهای دیگر را می توان واقعاً «پارچه طلایی» نامید.

8- پارچه لمه آلومینیومی یا بدلی

در این نوع پارچه لمه، نوارهای نازک آلومینیومی به دور الیاف ریون، پلی استر یا سایر الیاف منسوج مصنوعی پیچانده می شوند. پارچه لمه بدلی به طور قابل توجهی ارزان تر از پارچه لمه اصل است، اما هرگز به اندازه آن براق و زیبا نیست.

9- پارچه لورکس (Lurex)

لورکس نوعی پارچه خاص است که از الیاف روکش شده با بخار فلزات ساخته می شود. الیاف متشکله اکثر انواع پارچه های لورکس دارای روکش های آلومینیومی هستند، اما تولید پارچه لورکس با روکش های طلا یا نقره اصل نیز امکان پذیر است.

پارچه لمه چه تاثیری بر روی محیط زیست می گذارد؟

پارچه لمه در مقایسه با پارچه های اصلی، پارچه پرتقاضایی محسوب نمی شود و همین امر تاثیر کلی زیست محیطی این پارچه را به حداقل می رساند. حتی اگر سالانه فقط حجم ناچیزی از پارچه لمه تولید یا دور انداخته شود، باز هم این پارچه تاثیری منفی بر محیط زیست می گذارد.

با وجود اینکه ذوب و استفاده مجدد از طلا یا نقره موجود در پارچه لمه اصل بسیار آسان است، اما هیچ یک از این فلزات گرانبها زیست تخریب پذیر نیستند و هر دو به خاطر ماندگاری زیادشان مشهورند. به دلیل اینکه نخ هسته پارچه های لمه اصل معمولا ابریشمی است، می توان گفت که لمه اصل زیست تخریب پذیرترین نوع پارچه لمه است.
پدیده های طبیعی، آلومینیوم را سریع تر از طلا یا نقره تجزیه می کنند؛ اما از آنجاییکه این فلز مخدر اعصاب است باعث می شود که پارچه لمه بدلی یک ماده آلوده کننده خطرناک برای محیط زیست باشد. به علاوه نخ های هسته پارچه های لمه بدلی غالباً از الیاف مصنوعی هستند؛ این الیاف هم تا حد زیادی زیست تخریب پذیر نیستند و هم قسمت اعظم آنها با استفاده از مخلوطی از چندین ماده سمی ساخته می شوند.
متاسفانه هیچ راهی برای کاهش تاثیرات زیست محیطی پارچه لمه وجود ندارد. بهترین راه استفاده از پارچه لمه اصیل است؛ اما تولید محصول ساخته شده با پارچه لمه اصل طلایی برای بیشتر تولید کنندگان پوشاک و اکسسوری بسیار پر هزینه است.

گواهینامه های موجود برای پارچه لمه

هیچگونه گواهینامه ای مختص پارچه لمه وجود ندارد. چنانچه پارچه لمه بدلی دارای نخ های هسته بازیافتی آلومینیومی یا مصنوعی باشد ممکن است بتواند گواهینامه های استاندارد جهانی بازیافت (GRS) یا استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) را دریافت کند. علاوه بر این، پارچه لمه کاملاً مصنوعی شاید بتواند از سازمان بین المللی استاندارد (ISO)، گواهینامه به دست آورد. در ضمن تولید کنندگان پارچه لمه طلایی اصل ممکن است بتوانند گواهینامه هایی برای اثبات کیفیت عیار طلای موجود در پارچه های تولیدی خود دریافت کنند. همچنین امکان دریافت گواهینامه Silk Mark برای پارچه های لمه اصلی که هسته نخ های متشکله آنها از الیاف ابریشمی است وجود دارد، در واقع می توان گفت که این گواهینامه مرتبط ترین گواهینامه ای است که تولید کنندگان پارچه لمه می توانند به عنوان یک گواهینامه کامل دریافت کنند.