پارچه وِلور چیست: خواص، نحوه ساخت و محل تولید

پارچه وِلور (Velour Fabric) چه نوع پارچه ای است؟

واژه ولور از کلمه فرانسوی ولوت = velvet (به معنی مخمل) گرفته شده که خواص مشابهی با ولوت و وِلوِتین (velveteen) دارد. برخلاف ولوت که یک پارچه مخملی (بافت حلقوی) است، ولور نوعی پارچه کشباف حلقوی است که این مسئله تولید آن را آسان و کمتر هزینه دار می کند. ولور نسبت به ولوت از دوام بیشتری برخوردار است و بسیاری از خواص مطلوب این پارچه فاخر را نیز حفظ کرده است، بنابراین میزان کاربردهای آن بسیار زیاد است.

تاریخچه ولور

در مورد ریشه های تاریخی ولور، اختلاف وجود دارد. تنها براساس ریشه شناسی کلمه می توان نتیجه گرفت که این پارچه از فرانسه آمده است، اما دقیقا مشخص نیست اولین تولید کننده که ولور را به عنوان جایگزین ولوت توسعه داده، کیست. سوابق تاریخی مربوط به پارچه ولور به دهه 1840 میلادی بر می گردد، و این پارچه در طول قرن های بعدی به عنوان ماده اصلی برای اثاثیه داخل منزل باقی مانده است.
نیاز به یک جایگزین ارزان برای مخمل مدت ها بود که حس می شد. هر چند که این پارچه در میان اعضای هر نوع قشر اقتصادی از ارزش برخوردار بود، اما فرآیندهای تولید پیچیده مورد نیاز جهت ساخت ولوت به افزایش قیمت هایی بالایی منجر گشته بود.
روش تولید مؤثر ولوت تا اوایل قرن بیستم میلادی ظهور نگردید. ولور در این زمان خودش را به عنوان پارچه ای با قیمت ارزان تر که دارای ویژگی های شبیه ولوت بود، معرفی کرد. از آنجاییکه نسبت به ولوت، ضخیم تر باقی مانده بود، تلاش های تولید کنندگان نساجی نتوانست هیچگاه محبوبیت قابل توجهی برای ولور به عنوان ماده ای برای تولید لباس های فاخر به وجود آورد. در عوض، تولید کنندگان مبلمان معمولا از ولور به عنوان ماده تودوزی استفاده کرده اند، و گاهی اوقات ولور به عنوان ماده پیش فرض برای تولید پرده های صحنه نیز جایگزین مخمل گردید.
استفاده از ولور در پوشاک به طور قابل توجهی تا میانه دهه 1960 میلادی محدود شد. در این دوران، طراحان مد از لباس های محافظه کارانه فاصله گرفتند، و ژاکت ها، شلوارها، پیراهن ها و دیگر انواع لباس را با استفاده از پارچه شبیه مخمل تولید کردند. ولور در ابتدا به دلیل شبیه بودن به اثاثیه داخل منزل زیاد مورد توجه نبودند، اما در طول دهه 1970 میلادی، یعنی قبل از دست دادن محبوبیت شان در سال 1980، کم کم عادی شدند.
در اواخر دهه 1990 و اوایل قرن بیستم، ولور بار دیگر به محبوبیت چشمگیری دست یافت، چون طراحان برجسته مد برای تولید لباس های ورزشی افراد مشهور از ولور استفاده نمودند. این نوع لباس های ورزشی حاوی رنگ روشن که قسمت بالایی و پایینی به ترتیب تنگ و گشادی داشتند، قبل از اینکه کاملا از مد افتاده بیفتند، مدتی محبوب بودند.

پارچه ولور امروزی

امروزه ولور محبوبیتش را به عنوان ماده سازنده لباس از دست داده است. هر چند لباس های ورزشی ولور هنوز هم موجود هستند، اما معمولا تنها در میان اعضای فرهنگ های خاص مد هستند و در جامعه های جریان ساز مورد توجه نیستند. با این حال ژاکت های ساخته شده از طریق ولور هنوز هم تا حدی محبوبیت کلی دارند، و پیراهن ها و ژاکت های ولور هنوز به طور قابل توجهی رایج هستند.
یکی از کاربردهای ولور که به نظر می رسد هیچگاه از مد نمی افتد مربوط به تولید پرده صحنه است. پرده های صحنه ای ولور که معمولا با پلی استر تولید می شوند، به بخشی جدایی ناپذیر از فرهنگ تئاتری تبدیل گردیده که به احتمال زیاد گزینه های دیگر هیچگاه نمی توانند جایگزین آن شوند.

پارچه ولور چگونه تولید می شود؟

تولید پارچه ولور از چند گام اساسی تشکیل شده است. هر چند که بافتن ولور شبیه بافتن ولوت است، اما فرآیند آن ساده تر و از قیمت کمتری برخوردار است.

1- تولید نخ الیاف

اولین گام در تولید پارچه ولور، جمع آوری ماده نساجی مناسب است. ولور از نظر سنتی به عنوان جایگزینی برای ابریشم که برای ساخت مخمل به کار می رود از طریق پنبه تولید می گردد. با این حال امروزه اکثر پارچه های ولور متشکل از الیاف پلی استری هستند.
پلی استر یک پلیمر ساختار یافته از اجزاء زغال سنگ و نفت خام است. تولید کنندگان نساجی با استفاده از انواع مواد شیمیایی سمی، این پلیمر را به مایع تبدیل می کنند و سپس آن را از طریق اسپینرت ها به شکل الیاف اکسترود می نمایند. پلی استر ممکن است به نخ ریسیده شود، اما معمولا در شکل الیاف ضخیم که مثل نخ به نظر می رسند، تولید می گردند.

2- فرآیند بافت کشباف حلقوی

در حالت سنتی تنها روش تولید ولوت با استفاده از یک نوع خاص از ماشین بافندگی دستی که اساسا دو پارچه را در یک زمان می بافد، امکان پذیر است. توسعه ولور، پاسخ مستقیمی به ویژگی های زمان بر بودن این فرآیند تلقی می شود که قیمت به شدت بالای ولوت را با کاهش رو به رو کرد. هر چند که هم ولوت و هم ولور جزء پارچه های بافت حلقوی در نظر گرفته می شوند، اما فرآیند منحصر استفاده شده برای تولید ولور به عنوان کشباف حلقوی شناخته می گردد.

3- عمل آوری پس از بافت

پس از اینکه پارچه ولور بافته شد، ممکن است در معرض چندین عمل آوری پس از تولید قرار گیرد. هر چند که رنگ آمیزی الیاف پلی استر و پنبه قبل از بافتن، امکان پذیر است، اما فرآیند رنگرزی شاید بعد از کامل شدن طاقه های پارچه نیز انجام گیرد. ولور پلی استری استفاده شده برای پرده های صحنه معمولا در معرض عمل آوری های مقاومت در برابر آتش نیز قرار می گیرند تا از آتش گرفتن این پارچه در صورت حریق سالن تئاتر جلوگیری گردد.

پارچه ولور چه کاربردی دارد؟

امروزه استفاده قابل توجه از ولور به پرده های صحنه تئاتر مربوط می شود. در حالیکه استفاده از ولور در پوشاک در طول چند دهه گذشته به صورت قابل توجهی با افت مواجه گردیده، اما باز هم این پارچه مورد تقاضای سالن های تئاتر سراسر جهان است. بیشتر تئاترهای زنده، چندین پرده صحنه ولور به عنوان پشتیبان دارند، و حتی در سالن های سینما اغلب از ولور به عنوان صفحه نمایش استفاده می گردد.
ولور هنوز هم ماده نسبتا محبوبی برای پارچه رومبلی باقی مانده است. با این حال بیشتر مبلمان تودوزی شده با ولور، وینتیج یا عتیقه هستند، چون در حال حاضر استفاده از ولور به عنوان رومبلی چندان رایج نیست. در حوزه پوشاک، یافتن لباس های ورزشی، ژاکت، پیراهن، دامن، بلوز، سویشرت و شلوار ساخته شده با ولور امکان پذیر است. دیگر کاربرد مدرن ولور، ماده آستر متصل شده به داخل جعبه های جواهرآلات است.

پارچه ولور در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

بیشتر ولور موجود در جهان از الیاف پنبه یا پلی استر تشکیل شده است. هر چند که هند نسبت به دیگر کشورها میزان بیشتری پنبه خام تولید می کند، اما چین بخش اعظم محصولات نهایی پنبه را صادر می نماید. چین همچنین بزرگترین تولید کننده و صادر کننده محصولات پارچه مصنوعی است.

قیمت پارچه ولور به چه صورت است؟

پارچه ولور نسبتا ارزان قیمت است. این منسوج نسبت به مخمل خالص خیلی قیمت پایین تری دارد، و از نظر قیمتی با منسوجات طبیعی و مصنوعی قابل مقایسه است. ولور پنبه ای معمولا نسبت به ولور پلی استری به طور قابل توجهی از قیمت بیشتری برخوردار است.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه ولور وجود دارد؟

چندین نوع مختلف از ولور وجود دارد؛ همچنین چندین پارچه مختلف که به آسانی با این منسوج منحصر به فرد اشتباه گرفته می شوند، موجود است. چند نمونه از آنها به شرح زیر است:

1- چرم ولور (Velour leather)

واژه ولور معمولا به پنبه بافتنی یا پارچه مصنوعی اشاره دارد، اما گاهی اوقات این کلمه می تواند به چرم ولور هم اشاره کند که نوعی از منسوج حاصل از دام است. این منسوج از نظر بافت شبیه سوییت یا جیر است. این نوع نازک از چرم با استفاده از کروم دباغی شده و سطح بالایی آن نرمی قابل توجهی دارد، بنابراین معمولا جهت تولید کفش و بندهای ساعت مورد استفاده قرار می گیرد. چرم ولور می تواند جهت ساخت ژاکت و رویه مبل نیز به کار رود.

2- ولور پنبه ای (Cotton velour)

تا اواسط قرن نوزدهم، کلیه پارچه های ولور با استفاده از پنبه تولید می شد. ولور پنبه ای به عنوان جایگزین ارزان تر برای ولوت ابریشمی، بسیاری از ویژگی های مشابه که در ابتدا برای این پارچه طراحی شده بود را ارائه می دهد. اکنون ولور پنبه ای با افزایش ولور مصنوعی در اصل جهت ساخت پوشاک یا رو مبلی استفاده می شود، ولی دیگر یک ماده محبوب برای تولید پرده های صحنه تئاتر نیست.

3- ولور مصنوعی (Synthetic velour)

ولور مصنوعی در مقایسه با ولور پنبه ای، قیمت تمام شده کمتری دارد. ولور مصنوعی شامل پلی استر یا یک ماده مشابه که به خوبی در برابر آتش عمل آوری گردیده، می باشد؛ این نوع عمل آوری این ماده را برای ساخت پرده های صحنه نمایش ایده آل کرده است. هر چند که ولور پلی استری از نظر ظاهر شبیه ولور پنبه ای است، اما نرمی آن را ندارد؛ بنابراین پیدا کردن یک ولور 100 درصد پلی استری استفاده شده به عنوان ماده لباس غیر معمول است. با این حال بسیاری از انواع پوشاک ولور، مخلوطی از پنبه و پلی استر هستند.

4- ولوت یا مخمل (Velvet)

وقتی پارچه ولور جهت شبیه سازی با ولوت طراحی گردید، توانست بسیاری از ویژگی های کمتر هزینه بردار این منسوج را حفظ نماید. هر چند که ولور در اصل با استفاده از پنبه تولید می گردد، اما ولوت سنتی با استفاده از ابریشم تولید شده که این موضوع آن را به پارچه نرم تری تبدیل می کند. با این حال امروزه، هم ولور و هم مخمل معمولا با استفاده از الیاف مصنوعی ساخته می شوند؛ اکنون تولید انبوه ولوت با استفاده از دستگاه های بافندگی ماشینی امکان پذیر است. در کل این دو عامل (یعنی استفاده از الیاف مصنوعی و دستگاه های بافندگی ماشینی)، تفاوت قیمتی قابل توجهی که جهت جداسازی ولوت و ولور به کار می رود را از بین برده است.

5- وِلوِتین (Velveteen)

هر چند که ولوت و ولوتین با استفاده از گونه های مشابهی از فرآیندهای بافندگی پیشرفته که در اصل باعث افزایش قیمت ولوت می شوند، تولید می گردند؛ اما در حالت سنتی ولوتین با استفاده از پنبه به جای ابریشم ساخته می شود. بنابراین ولوتین معمولا از ولوت کم هزینه تر است، و این تفاوت قیمت در صورتیکه از الیاف مصنوعی برای تولید استفاده نشود، همچنان وجود دارد.

6- دو وتین (Duvetyne)

دو وتین به شدت شبیه ولور است و یک پارچه ولوت نما با پارچه توییل است. دو وتین همانند ولور معمولا به عنوان ماده پرده صحنه مورد استفاده قرار می گیرد، و تولید کنندگان فیلم و مدیران تئاتر شاید از این پارچه به عنوان پشتیبان یا ماده پرده محاط تئاتر استفاده نمایند.

پارچه ولور بر روی محیط زیست چه تأثیری می گذارد؟

پارچه ولور در مقایسه با محبوب ترین پارچه ها، به مقدار کمی هر ساله تولید می گردد، بنابراین تأثیرات زیست محیطی کلی این پارچه حداقل است. با این حال انواع خاصی از ولور نسبت به بقیه بیشتر به محیط زیست آسیب می رسانند، و چون این پارچه یک ماده پیش فرض برای پرده های صحنه سراسر جهان است، لذا بررسی تأثیرات زیست محیطی ولور به صورت جزئی ارزشمند است.
افزایش اعتماد به مواد مصنوعی برای تولید ولور، تأثیر زیست محیطی این پارچه را به شدت بدتر کرده است. الیاف مصنوعی مثل پلی استر و ریون، زیست تجزیه ناپذیر هستند، و آنها میکرو الیاف را با هر بار شستشو به هیدروسفر وارد می نمایند. از آنجاییکه پرده های صحنه ای ولور به ندرت شسته می شوند، لذا آلودگی میکرو الیافی آنها در مقایسه با شستشوی ولور مصنوعی کمتر نگران کننده است. تولید کنندگان پارچه از مواد شیمیایی سمی در فرآیند تولید الیاف مصنوعی نیز استفاده می نمایند، و این مواد شیمیایی می توانند موجب آسیب کارگران و محیط زیست شوند.
ولور پنبه ای به دلایل متعددی از نظر زیست محیطی بهتر عمل می کند، اما صنعت تولید پنبه جهان بدون تأثیرات زیست محیطی نیست. عمده تولید پنبه سراسر جهان به شدت بر روی استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی سمی متکی است، و تک محصولی پنبه منجر به فرسایش خاک نیز می شود. با ان حال به عنوان یک پارچه زیست تجزیه پذیر، ولور پنبه ای خودش عامل آلودگی قابل توجهی نیست.

گواهینامه های موجود برای پارچه ولور

تولید کنندگان پارچه ولور در بخش خصوصی شاید گواهینامه هایی ارائه دهند که مقاومت در برابر آتش محصولات نساجی خودشان را ثابت نمایند. این گواهینامه ها معمولا شامل اعلامیه های تأیید از سوی مقامات آتش نشانی یا سایر مقامات مربوط می شود.
پارچه ولور پنبه ای ممکن است با توجه به محل تولید آن واجد شرایط دریافت گواهینامه ارگانیک USDA یا کمیسیون اروپا باشد. ولور پنبه ای بدون توجه به کشور سازنده شاید بتواند گواهینامه OEKO-TEX یا استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) را نیز دریافت کند.
اگر ولور مصنوعی با استفاده از مواد بازیافتی تولید گردد، توسط GOTS نیز می تواند تأیید شود؛ همچنین استاندارد جهانی بازیافت (GRS) نیز خدمات مشابهی ارائه می دهد. ولور کاملا مصنوعی ممکن است واجد شرایط دریافت گواهینامه سازمان بین المللی استاندارد (ISO) نیز باشد.