پارچه ماهوت چیست؟ خواص، نحوه ساخت و محل تولید

پارچه ماهوت (Baize Fabric) چه نوع پارچه ای است؟

ماهوت یک پارچه بافته شده نمدی است که معمولاً به عنوان روکش میزهای بازی از آن استفاده می شود. با وجود اینکه ماهوت شبیه پارچه نمدی است، اما ساختار این دو نوع پارچه بسیار با هم متفاوت است و کاربردهای آنها نیز تفاوت دارد.
پارچه ماهوت به طور معمول از الیاف پشمی بافته و نمدی شده تشکیل می گردد؛ اما ممکن است برای تولید پارچه های ماهوت ارزان قیمت از الیاف پنبه یا حتی مصنوعی هم استفاده شود. پارچه ماهوت معمولاً سبز رنگ است، اما از نظر فنی رنگرزی آن با هر رنگی امکان پذیر است.
معمولاً از پارچه ماهوت برخلاف سایر پارچه های نمدی در تولید پوشاک استفاده نمی شود. در عوض این پارچه غالباً در کاربردهای تفریحی، تزئینی یا حتی صنعتی به کار برده می شود. پارچه ماهوت در مقایسه با پارچه نمدی هم نازک تر و هم با دوام تر است.

تاریخچه پارچه ماهوت

کلمه « baize(به معنی ماهوت)» ریشه ای فرانسوی دارد، اما این اصطلاح حداقل از سال 1578 بخشی از زبان انگلیسی بوده است. یکی از اولین اشاره های ثبت شده به کلمه baize در یک آواز انگلیسی بوده که نشان دهنده بعضی از مسائل مربوط به تفریح در طول سال 1525 در انگلستان بوده است؛ بنابراین تعجب آور نیست که پارچه ماهوت (baize) همچنان با فعالیت های مرتبط با مصرف الکل مانند قمار و بیلیارد در ارتباط باشد.
یکی از کاربردهای عمده پارچه ماهوت همچنان به فعالیت های عوام پسندانه محدود شده است. صاحبان میخانه ها و مراکز قماربازی بلافاصله در انگلستان از این پارچه سبز با دوام برای پوشاندن میزهای بیلیاردی استفاده کردند که به سرعت به یکی از تفریحات مورد علاقه در سراسر انگلستان و فرانسه تبدیل شدند.
از زمانیکه بازی بیلیارد (متشکل از حرکت توپ با دسته های چوبی روی میز است) در قرن پانزدهم و به عنوان یک شکل تکامل یافته از بازی های چمنی در شمال اروپا محبوبیت پیدا کرد، تولید کنندگان میزهای بیلیارد سعی کردند تا با پوشاندن این میزها با پارچه ماهوت، رنگ سبز چمن را تداعی کنند؛ در حقیقت بازیکنان بیلیارد با استفاده از چوب هایی به نام «چماق» و حرکت دادن توپ ها بر روی آن، بیش از پیش بازهای چمنی را بر روی میز نشان می دادند.
بعدها کیوها جایگزین چماق ها شدند، هر چند کیوها بیشتر روکش های ماهوت میزهای بیلیارد را می خراشند، اما استفاده از آنها به مراتب آسان تر است. با وجود اینکه بازی بیلیارد در طول قرن ها شاهد تغییرات مختلفی بوده است، اما همچنان از پارچه ماهوت سبز برای روکش کردن آن استفاده می گردد.
با گذشت سال ها، تولید کنندگان میزهای بازی به استفاده از این پارچه برای روکش کردن سطوح میزهای باکارا و سایر میزهای بازی نیز روی آورده اند. ضمناً در طول قرن نوزدهم، پارچه ماهوت سبز به ماده ای محبوب برای پوشاندن سطوح میزهای تحریر نیز تبدیل شده بود.
از اواسط قرن هفدهم از پارچه ماهوت سبز برای اهداف دیگری نیز استفاده می شد؛ امری که سبب گردید تا این پارچه با خطوط تقسیم کننده طبقات بالا و پایین اجتماع مرتبط شود. در آن زمان افراد عضو طبقات بالای انگلستان پس از آشنایی با ویژگی منحصر به فرد این منسوجات مثل عایق بودن در برابر صدا، از آنها برای روکش کردن درهایی استفاده می کردند که محل زندگی خدمتکاران را از محل زندگی افراد خانواده شان جدا می کرد.
«درب های ماهوت سبز» به سرعت به خط تقسیمی مابین دنیای خدمتکاران و دنیای اربابان خانه های ثروتمند انگلیسی تبدیل شدند، و خدمتکاران به فرزندان خود آموختند که هرگز نباید پا را از محدوده این در فراتر بگذارند. پارچه های ماهوت با پونزهای برنجی به این درها وصل می شدند؛ پارچه هایی که بعدها به نماد تقسیم بندی بین دارا و ندار و محتاطانه عمل کردن تبدیل شدند، و اعضای طبقه خدمتکاران بدون توجه به آن و بدون اینکه آن را مانعی بر سر راه خود ببینند مکرراً و به منظور انجام وظایف شان از آن عبور می کردند.
اگر چه درهای پوشیده شده با پارچه ماهوت سبز در نهایت به درهای منتهی به محل زندگی خدمتکاران خانه مرتبط می شدند، اما تا اواخر قرن نوزدهم استفاده از پارچه ماهوت برای روکش کردن درهای عایق صدا رایج بوده است. درهایی که در شیرخوارگاه ها، آشپزخانه ها، دفاتر کار و سایر مکان هایی که پارچه ماهوت مشخصه آنها محسوب می شد؛ مورد استفاده قرار می گرفتند و اغلب پوشش ماهوت این درها به جای سبز به رنگ قرمز، آبی یا زرد بوده است.

پارچه ماهوت در عصر حاضر

با وجود اینکه درهای بعضی خانه های قدیمی هنوز هم با پارچه ماهوت پوشانده شده اند، اما حقیقت این است که امروزه دیگر از پارچه ماهوت برای روکش کردن درها استفاده نمی شود. در عوض ممکن است پارچه ماهوت را در کسوت روکش میز پول (نوعی بیلیارد)، سایر میزهای بازی یا حتی میزهای ساده تاشو مشاهده کنید. انتخاب پارچه ماهوت برای روکش میز با توجه به کاربردی که میز برای آن طراحی شده است ممکن است متفاوت باشد؛ اما در هر صورت رنگ پارچه ماهوت مورد استفاده سبز خواهد بود.

پارچه ماهوت چگونه تولید می شود؟

از آنجاییکه پارچه ماهوت نوعی پارچه بافته شده است، لذا مراحل اولیه روند تولید این پارچه تا حد زیادی به گام های اصلی تولید سایر منسوجات پشمی شباهت دارد. یعنی در ابتدا پشم گوسفند و سایر حیوانات پشمی چیده می شود، و پس از آن کارگران این پشم های چیده شده را به درجات مختلف تقسیم می کنند.
سپس پشم های مرغوب و الیاف بلند کاردینگ شده، و تبدیل به رشته های بلند و غیر یکنواخت الیاف می شوند. تولید کنندگان پشم پس از شستشو، پشم های کارد شده را به شکل نخ می ریسند؛ این نخ های پشمی قبل از اینکه به شکل پارچه بافته شوند بار دیگر شسته می شوند.
کار تولید بیشتر پارچه های پشمی در این مرحله به اتمام می رسد، اما پارچه ماهوت مثل سایر پارچه های پشمی نیست. برای اینکه این پارچه به شکل نهایی و نمدی خود در آید؛ تولید کنندگان منسوجات آن را تحت گرما، آب و فشار قرار می دهند.
روی هم رفته این سه عامل باعث می شوند که پارچه ماهوت به یک ورقه ضخیم و تا حدی غیر قابل انعطاف متشکل از الیاف در هم پیوسته برگشت ناپذیر تبدیل شود. علی رغم اینکه ماهوت اغلب نازک تر از پارچه نمدی است اما با توجه به اینکه پارچه پایه آن یک پارچه بافته شده می باشد لذا دوام بسیار خوبی دارد؛ چون پارچه نمدی فقط با ترکیب الیاف خام با هم و قرار دادن آنها در معرض رطوبت، گرما و فشار ساخته می شود.

پارچه ماهوت چه کاربردی دارد؟

رایج ترین مورد استفاده از پارچه ماهوت، استفاده از آن برای روکش کردن میزهای پول (نوعی بیلیارد) است. از این پارچه برای روکش کردن سایر میزهای بازی هم استفاده می شود، اما ممکن است پارچه های دیگری نیز برای روکش کردن سایر میزهای بازی به کار برده شود. با این حال پارچه های ماهوت برای میزهای پول یا بیلیارد یک استاندارد طلایی به حساب می آیند و کارشناسان میزهای پولی که فاقد روکش ماهوت باشند را اصیل نمی دانند.
سوابق تاریخی نشان می دهند که استفاده از پارچه ماهوت در دوره استعمار آمریکا تا اندازه ای برای دوخت لباس های زنانه رایج بوده است، اما اکنون استفاده از پارچه ماهوت در لباس های معمولی بسیار غیر معمول است. در عوض ماهوت یک پارچه محبوب برای دوخت لباس های خاص یا نمایشی است، و این پارچه دوباره در بین جامعه بین المللی لباس های مبدل محبوبیت پیدا کرده است.
در برخی از موارد هنوز هم می توان از پارچه ماهوت به عنوان یک عایق صدا استفاده کرد، اما امروزه مواد عایق صدا در داخل درها و دیوارها قرار می گیرند و روکش کردن درها و دیوارها با مواد عایق دیگر چندان رایج نیست. از دیگر کاربردهای پارچه ماهوت می توان به پوشش محراب کلیساهای کاتولیک و مواد بالشتکی استفاده شده در پایه های ویترین های موزه ها اشاره کرد.

پارچه ماهوت در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

اکثر پارچه های ماهوت هنوز هم با پشم ساخته می شوند، اما قرن هاست که ماهوت با کیفیت پایین به جای پشم از طریق پنبه تولید می گردد. اخیراً تولید کنندگان از الیاف مصنوعی هم برای تولید پارچه ماهوت استفاده کرده اند، اما از آنجاییکه پارچه ماهوت پشمی خاصیت منحصر به فردی دارد که آن را برای میزهای بازی ایده آل می کند، اشکال مصنوعی پارچه ماهوت هرگز به اندازه نمد مصنوعی محبوبیت پیدا نکرده اند.
چین در تولید منسوجات در سراسر دنیا حرف اول را می زند؛ در ضمن این کشور اکثریت قریب به اتفاق پارچه های مصنوعی جهان را تولید می کند. استرالیا بزرگ ترین صادر کننده پشم در جهان است و هند بیش از هر کشوری دیگری پنبه پرورش می دهد. اما هر دو کشور استرالیا و هند، بخش اعظم الیاف منسوج خام خود را برای پرداخت به چین می فرستند.

قیمت پارچه ماهوت به چه صورت است؟

به دلیل روندهای پیچیده ساخت پارچه ماهوت، می توان گفت که ماهوت یکی از گران قیمت ترین اعضای خانواده پارچه های پشمی محسوب می شود. پارچه ماهوت ساخته شده با پنبه به طور متوسط اندکی از پارچه ماهوت پشمی ارزان تر است و در این میان پارچه های ماهوت تولیدی با الیاف مصنوعی کمترین هزینه را دارند. با وجود اینکه ویژگی های ماهوت مصنوعی بسیار متفاوت از ماهوت پنبه ای یا حتی پشمی نیست، اما عملاً باید پارچه ماهوت ساخته شده با ریون و آکریلیک را یک پارچه متفاوت در نظر گرفت.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه ماهوت وجود دارد؟

زمانیکه در بازار به دنبال بهترین پارچه ماهوت متناسب با اهداف خود می گردید، با طیف گسترده ای از گزینه های مختلف روبرو می شوید. در این بخش به رایج ترین انواع ماهوت به همراه لیستی از پارچه های مشابه اشاره می گردد:

1- ماهوت پشمی (Wool baize)

قسمت اعظم پارچه های ماهوت جهان، پشمی هستند. پشم جزء اولین الیافی بود که صنعتگران نساجی برای ساخت پارچه های ماهوت از آن استفاده کردند، و ماهوت پشمی همچنان استاندارد طلایی پارچه های ماهوت محسوب می شود.

2- ماهوت پنبه ای (Cotton baize)

تولید کنندگان پارچه ماهوت در قرن هایی که دسترسی به پشم سخت می شد، از پنبه برای تولید این پارچه استفاده می کردند. با وجود اینکه ماهوت پنبه ای از ماهوت پشمی ارزان تر است، اما در عوض دوام کمتری دارد و مثل پارچه ماهوت اصیل، عایق صدا به حساب نمی آید.

3- ماهوت مصنوعی (Synthetic baize)

از مواد مصنوعی مانند اکریلیک و ریون نیز می توان برای تولید پارچه ماهوت استفاده کرد. پارچه ماهوت مصنوعی علاوه بر اینکه برای محیط زیست مضر است، بسیاری از خصوصیات پارچه ماهوت پشمی یا پنبه ای را نیز ندارد.

4- ماهوت پرزدار (Nappy baize)

بیشتر انواع پارچه های ماهوت فاقد پرز هستند، البته به استثنای بخش مهمی از آنها که برای روکش میزهای اسنوکر مورد استفاده قرار می گیرند. از آنجاییکه مقابله با اثرات پرزها بخش مهمی از این بازی است، بنابراین روکش های ماهوت میزهای اسنوکر دارای پرزهای بیشتری هستند.

5- ماهوت بدون پرز (Napless baize)

پارچه ماهوت بدون پرز برای میزهای پول و بیلیارد استفاده می شود. این پارچه پرز زیادی ندارد، اما در عوض بافت این پارچه صاف تا حد زیادی درشت تر است. بیشتر پارچه های ماهوتی که برای مواردی به غیر از میزهای بازی مورد استفاده قرار می گیرند نیز بدون پرز هستند.

6- نمد بافته شده (Woven felt)

پارچه ماهوت نوعی نمد بافته شده محسوب می شود، اما تنها نمد بافته شده موجود در بازار نیست. انواع دیگری از نمدهای بافته شده در بازار وجود دارند که برای فیلتراسیون یا اهداف صنعتی به کار می روند.

7- نمد فشرده شده (Pressed felt)

بیشتر انواع پارچه های نمدی تحت فشار قرار می گیرند. در واقع تولید کنندگان نساجی با فشار دادن الیاف منسوج مرطوب و گرم کردن آنها این نوع نمدها را تولید می کنند. پارچه ماهوت نیز مانند پارچه های نمدی تحت عمل آوری حرارتی، رطوبتی و فشاری قرار می گیرد، اما پارچه ماهوت پس از بافته شدن فشرده می شود.

پارچه ماهوت بر روی محیط زیست چه تأثیری می گذارد؟

میتوان گفت که پارچه ماهوت پشمی تاثیری خنثی یا تاثیر منفی بسیار کمی بر محیط زیست دارد. چنانچه تولید کنندگان پشم با حیوانات خود درست رفتار کنند و به شکلی مناسب بر زمین نظارت داشته باشند، می توان گفت که پشم به شیوه ای کاملاً پایدار تولید شده است. با این حال صنعت پشم با ظلم به حیوانات، فرسایش خاک و سایر اقدامات آسیب رسان به محیط زیست گره خورده است.
به طور مشابه پارچه ماهوت پنبه ای نیز می تواند 100% پایدار باشد اما عملاً این گونه نیست. بسیاری از تولیدکنندگان پنبه از کودها، سموم دفع آفات و سایر مواد شیمیایی زراعی استفاده می کنند که به اکوسیستم های محلی آسیب می رسانند. استثمار کارگران نیز در صنعت پنبه بسیار رایج است و فقر ریشه دار آنها نیز منجر به آسیب های زیست محیطی دیگری می شود.
ماهوت مصنوعی مضرترین نوع پارچه ماهوت برای محیط زیست است. پشم و پنبه زیست تخریب پذیر هستند؛ اما آکریلیک، اکریلونیتریل و ریون چنین نیستند ، و هر یک از این منسوجات در هنگام شستشو باعث وارد شدن میکرو الیاف بی شماری به منابع آبی می گردند. علاوه بر این، روند تولید الیاف مصنوعی شامل استفاده از مواد شیمیایی ساخته شده در آزمایشگاه است؛ موادی که هم به کارگران نساجی و هم به اکوسیستم های محلی آسیب می رسانند.

گواهینامه های موجود برای پارچه ماهوت

پارچه ماهوت پشمی ممکن است در صورت واجد شرایط بودن بتواند گواهینامه Woolmark را دریافت کند؛ Woolmark برند پوشاک پشمی بسیار معتبری است که محصولات پشمی باکیفیتی که توسط سایر تولید کنندگان تولید شده را تائید می کند. چنانچه پارچه های ماهوت پنبه ای و پشمی به ترتیب در ایالات متحده یا اتحادیه اروپا تولید شوند می توانند در صورت واجد شرایط بودن گواهینامه ارگانیک USDA یا کمیسیون اروپا را دریافت نمایند.
استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) و OEKO TEX، منسوجات ارگانیک ساخته شده با الیاف طبیعی و مصنوعی که می توان از آنها به عنوان قابل بازیافت نام برد را تائید می کنند. در ضمن سازمان استاندارد جهانی بازیافت (GRS) به تأیید منسوجات مصنوعی بازیافتی می پردازد، و سازمان بین المللی استاندارد (ISO) هم پارچه های بازیافتی و هم پارچه های مصنوعی جدید را تائید می نماید.