صفحه اصلی دانشـــنامه ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟
1401/10/27

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟

Spinning

ریسندگی (Spinning) فرآیندی است که طی آن الیاف به نخ تبدیل می شوند. برای رسیدن به این هدف از دو روش ریسندگی حلقه ای (Ring Spinning) و ریسندگی اپن اند (Open-end Spinning) استفاده می گردد. ریسندگی حلقه ای تا دهه 1970 برای تولید پارچه جین مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما بعد از آن به تدریج صنعت نساجی به ریسندگی اپن اند که به ریسندگی چرخانه ای (Rotor Spinning) نیز معروف است، روی آورد.

اما با پیشرفت در زمینه تولید جین کشی (که فقط با ریسندگی حلقه ای تولید می شوند) و افزایش تقاضا برای دنیم «اصیل»، ریسندگی حلقه ای دوباره جایگاه واقعی خود را به عنوان یک روش پیشرو در این صنعت به دست آورد. با وجود این که این دو روش با هم تفاوت دارند؛ اما هر دو شامل دو مرحله هستند: آماده سازی و ریسندگی واقعی.

الیاف در مرحله آماده سازی، به موازات یکدیگر قرار گرفته و کشیده می شوند. در اینجا هدف استفاده کامل از طول الیاف، برای به دست آوردن یک نخ محکم و بادوام است. بعد از اینکه الیاف موازی و کشیده شدند؛ به هم پیچ می خورند. ریسندگی واقعی زمانی صورت می گیرد که الیاف به دور یکدیگر تابانده می شوند. این دو روش در این مرحله با هم تفاوت دارند.

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ

تاریخچه ریسندگی

ریسندگی قبل از انقلاب صنعتی، یک عملیات دستی بود. همانطور که گفتیم این روزها دو روش ریسندگی رایج وجود دارند که هر کدام دارای جوانب مثبت و منفی خاص خود هستند. ریسندگی حلقه ای روش قدیمی تری به شمار می آید. این روش از سال 1828، یعنی زمانیکه دستگاه ریسندگی حلقه ای در ایالات متحده اختراع شد، وجود داشته است. البته از آن زمان تاکنون، این فناوری به طور قابل توجهی اصلاح شده، اما ساختار اصلی آن همواره یکسان است. ریسندگی حلقه ای تا دهه 1970 روش منتخب تولید کنندگان جین بود. بعد از این زمان، کم کم صنعت نساجی به ریسندگی اپن اند یا ریسندگی چرخانه ای روی آورد که در سال 1963 در چکسلواکی اختراع شد.

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ

فرایند ریسندگی چیست؟

همان طور که در بالا ذکر کردیم؛ ریسندگی شامل دو مرحله است: آماده سازی و ریسندگی واقعی.

آماده سازی الیاف پنبه برای ریسندگی

الیاف در مرحله آماده سازی، به موازات یکدیگر قرار گرفته و کشیده می شوند. در اینجا هدف استفاده کامل از طول الیاف، برای به دست آوردن یک نخ محکم و بادوام است. این کار با دستگاهی به نام «عدل شکن» شروع می شود که الیاف را به صورت ردیفی از عدل های پنبه جدا می کند. سپس الیاف را مخلوط کرده و تمیز می کنند تا دانه های باقی مانده از فرآیند پنبه پاک ‌کنی به صورت کامل از آنها جدا شوند.

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ
عدل شکن پنبه

در مرحله بعد الیاف وارد دو ستون پر از سوزن در «ماشین کاردینگ» با سرعت های چرخش متفاوت می شوند. این آغاز فرآیند موازی سازی الیاف است. الیاف پس از کاردینگ به یک طناب ضخیم و کرکی تبدیل می گردند که به آن «فتیله» گفته می شود.

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ
جعبه های فتیله کشنده (1) فتیله ها را به ماشین فتیله می خورانند. ابتدا فتیله ها از میان قاشقک ها عبور می کنند (2) که فتیله ها را هدایت کرده و در صورت پاره شدن آنها، دستگاه را متوقف می کنند. غلتک ها (3) به طور متوالی و با سرعت زیاد می چرخند که باعث کاهش ضخامت فتیله ها و افزایش 6 برابری طول آنها می شوند. سپس فتیله ها با هم ترکیب گردیده و در یک جعبه قرار می گیرند (4).

پس از کاردینگ، 6 عدد فتیله با هم ادغام گردیده و کشیده می شوند؛ زیرا سه سیلندر با سرعت های متوالی روی ماشین فتیله حرکت می کنند. این فرآیند بسته به تجهیزات و چیدمان دستگاه در کارخانه، ممکن است دو بار تکرار شود؛ این بدان معنی است که فتیله نهایی می تواند حداقل از 36 فتیله اصلی تشکیل گردد.

اعمال پیچش (به عبارتی، ریسندگی واقعی)

بعد از اینکه الیاف موازی و کشیده شدند؛ نوبت به پیچش الیاف می رسد. این جایی است که ریسندگی واقعی اتفاق می افتد؛ زیرا الیاف به دور یکدیگر تابانده می شوند. در واقع اینجاست که تفاوت دو روش ریسندگی بروز پیدا می کند.

ریسندگی حلقه ای

در ریسندگی حلقه ای، فتیله نخ به «ماشین نیم ‌تاب» خورانده می شود که در آنجا اولین پیچش نخ صورت می گیرد.

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ
فتیله های روی بوبین ها (1) توسط غلتک های کششی (2) و از طریق یک بوبین (4) به دوک های چرخان (3) خورانده می شوند. نخ توسط شیطانک رینگ (5) هدایت می شود؛ این قطعه در اطراف بوبین روی رینگ (6) می لغزد.

سپس فتیله وارد «سیستم کشش» می شود و در انتها به شکل یک نوار نازک، پیچیده می گردد.

ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ
غلتک های کشش
ریسندگی چیست و فرایند آن چگونه است؟ - نخ ریسی, صنعت نساجی, تولید نخ
حلقه و شیطانک رینگ

فتیله در مرحله بعد توسط «دوک چرخشی» بیشتر تابانده می شود. در اینجا دوک توسط یک ریل حلقه ای محصور می گردد که این روش نام خود را از آن گرفته است. روی ریل حلقه ای یک گیره کوچک به نام «شیطانک» وجود دارد که با چرخش دوک به اطراف کشیده می شود تا نخ را بیشتر بتاباند. همانطور که رینگ (حلقه) بالا و پایین می رود؛ نخ روی یک بوبین پیچیده می شود که از نظر فنی به آن «نوک حلقه» می گویند.

بازار منسوجات خودرو در حال رشد است
نخ کشی

برای تولید پارچه جین کشی، باید یک الاستومر مصنوعی در فرآیند ریسندگی به نخ اضافه شود که ریسندگی حلقه ای برای این کار بسیار مناسب است. زیرا در این صورت الیاف کشی مستقیماً به هسته نخ پیچیده می شوند و الیاف پنبه ای به دور الاستومر تابانده می گردند. به این ترتیب نرمی و خاصیت رنگ پریدگی پنبه حفظ می شود، و قابلیت کشش نیز به آن اضافه می گردد. مزیت پارچه جین کشی این است که باعث می شود پوشیدن شلوار جین بسیار راحت تر باشد؛ اما معایبی نیز دارد.

ریسندگی اپن اند

در ریسندگی اپن اند، فرآیند کشش نخ تنها یکبار صورت می گیرد. در اینجا در مقایسه با ریسندگی حلقه ای، نیازی به ماشین نیم ‌تاب، سیستم کشش یا رینگ و شیطانک که نوک حلقه را برای اعمال پیچش بیشتر محصور می کنند، نیست.

در عوض فتیله مستقیماً توسط جریان هوا وارد نخ ‌ریس می گردد؛ سپس به «همزن چرخشی» تحویل داده می شود که الیاف را به شکل رشته های نازک از هم جدا می کند. در ادامه هوا با یک حرکت چرخشی، الیاف را به یک شیار V شکل می برد، و آنها با چرخش چرخانه به دور هم تابانده می شوند.

یکی از ویژگی های مشترک روش های ریسندگی حلقه ای و اپن اند این است که سه ویژگی آنها به دقت کنترل می شود تا نخ دقیقاً مطابق با خواسته طراح تولید شود.

مقایسه ریسندگی حلقه ای با ریسندگی اپن اند

در حال حاضر با ریسندگی و نحوه اجرای آن آشنا شده اید. پس بیایید مزایا و معایب این دو روش را با هم مقایسه کنیم.

مزایای ریسندگی حلقه ای

  • در ریسندگی حلقه ای یک نخ بادوام و نرم با بافتی منحصر به فرد و ناهموار تولید می شود که مشخصه جین اصیل است. در واقع ماشین نیم ‌تاب و سیستم کشش، یک سطح منحصر به فرد و نامنظم به نخ های نیم ‌تاب طبیعی می دهند.
  • در این روش می توان نخ های چند هسته ای تولید کرد که در آنها با اضافه شدن پلی استر یا سایر مواد، استحکام و خاصیت ارتجاعی نخ، بدون تغییر ظاهر آن افزایش می یابد.

معایب ریسندگی حلقه ای

  • ریسندگی حلقه ای در مقایسه با ریسندگی اپن اند، به مراحل تولید بیشتری نیاز دارد که باعث می شود این روش گرانتر باشد.

مزایای ریسندگی اپن اند

  • روش ریسندگی اپن اند تا 10 برابر سریع تر از ریسندگی حلقه ای است. زیرا در اینجا سرعت چرخش بسیار بالاتر می باشد. در ضمن این بدان دلیل است که در این فرآیند نیازی به استفاده از ماشین کششی یا ماشین نیم ‌تاب نیست. به همین دلیل کاملاً مشخص است که ریسندگی اپن اند، باید ارزانتر از ریسندگی حلقه ای باشد.

معایب ریسندگی اپن اند

  • نخ ریسیده شده به روش اپن اند، فاقد ویژگی های ارزشمند نخ ریسیده شده با روش حلقه ای است. این نخ آنقدر ظریف و صاف است که باعث می شود پارچه جین صاف و یکدست شود. زیرا در اینجا ضخامت نخ بدون توجه به فتیله های نیم ‌تاب طبیعی، ثابت است.
  • از آنجاییکه در این فرآیند، الیاف در جهت های موازی ریسیده نمی شوند؛ لذا نخ تولیدی با روش ریسندگی اپن اند در مقایسه با نخ حلقه ای، تیره تر است. این بدان معنی است که این نخ، رنگ نیلی بیشتری را جذب می کند؛ به همین دلیل ساخت جین های رنگ پریده با کنتراست بالا در این روش سخت است.
  • در ضمن با روش ریسندگی اپن اند نمی توان نخ کشی تولید کرد.

ویژگی های نخ ریسیده شده

در ریسندگی نخ، همه چیز به شانس و احتمال واگذار نمی شود. نه تنها جزئیات و تناسب یک شلوار جین از قبل طراحی می شود؛ بلکه حتی نخ آن نیز از قبل طراحی می گردد. طراحان 3 ویژگی نخ را تعیین می کنند تا بدین وسیله ظاهر، لمس و محو شدگی پارچه نهایی را کنترل نمایند. این 3 ویژگی عبارتند از: 

  1. ضخامت نخ یا نمره نخ
  2. بافت یا اسلاب
  3. میزان پیچ و تاب یا پیچ خوردگی
نخ شنیل

این ویژگی ها به ترتیب از نظر فنی به «نمره نخ»، «اسلاب ها» و «پیچش و تاب» اشاره دارند.

نمره نخ (ضخامت نخ)

ضخامت نخ برحسب جرم در واحد طول اندازه گیری می شود. در صنعت ریسندگی معمولاً از نمره انگلیسی نخ استفاده می شود که به «Ne» معروف است. نخ مورد استفاده برای ساخت پارچه جین باید دارای نمره Ne بین 4 تا 20 باشد. هر چه عدد Ne بزرگتر باشد؛ نخ ظریفتر است (Ne ظریفترین نخ ها در حدود 200 است).

برندها و خرده فروشان معمولاً در مورد نمره نخ لباس اطلاع رسانی نمی کنند؛ چون یا در مورد آن نمی دانند یا اینکه دانستن این اطلاعات را برای مخاطبان هدف خود لازم نمی دانند. اما اگر یک شلوار یا لباس جین به صورت 6×6، 7×7 یا چیزی مشابه اینها بود؛ این به ترتیب نشان دهنده نمره تار و پود نخ پارچه است.

اسلاب ها (بافت نخ)

اسلاب ها معیاری برای یکنواختی نخ هستند که بافت را نشان می دهند. پیشتر و قبل از اینکه اسلاب های جین ها نشان دهنده اصالت آنها باشند؛ یک عیب محسوب می شدند. اسلاب ها در واقع توده ها یا نپ هایی در نخ پنبه ای هستند که ظاهری ناهموار به جین می دهند.

آنها پس از رنگرزی، بافته شدن و در نهایت شستشو و پوشیدن لباس جین، خود را به صورت رگه های عمودی نشان می دهند که از بقیه قسمت های پارچه روشن تر هستند. اگر جین اسلاب دار باشد؛ نخ آن دارای اسلاب و در نتیجه ویژگی های مهمی است. یک لباس جین بدون وجود اسلاب ها، صاف بوده و به صورت یکنواخت تری کمرنگ می شود.

در ریسندگی حلقه ای، سرعت نامتعادل ماشین تمام تاب، یا به عبارت دیگر سرعت ماشین نیم ‌تاب و سیستم کششی، باعث شکل گیری اسلاب ها می شود. اسلاب ها معمولاً به اندازه طول الیاف مجزا کوتاه هستند و اندازه ای در حدود 30 میلی متر دارند.

وقتی صنعت جین در دهه 1970 به ریسندگی اپن اند روی آورد؛ هیچکس نگران حذف بی نظمی های طبیعی نخ های ریسیده شده با روش حلقه ای نبود. اما زمانیکه جین وینتیج (و جین جدید که به شکل کهنه و فرسوده طراحی می شود) به تجارت بزرگی در دهه 1980 تبدیل گردید؛ تولید کنندگان تصمیم گرفتند با استفاده از روش های خاصی، باعث تشکیل اسلاب در نخ های اپن اند شوند.

این کار به صورت الکتریکی و با ایجاد تغییرات کوچک در سرعت چرخانه و سرعت هوا انجام می شود. طول کوتاه ترین اسلاب ها در روش ریسندگی اپن اند به اندازه محیط چرخانه است که تقریباً 90 میلی متر است.

پیچ خوردگی (پیچ و تاب نخ)

پیچ خوردگی نخ معیاری از پیچ و تاب آن است. این معیار به ما نشان می دهد که ماده رنگی تا چه اندازه می تواند در نخ نفوذ کند که جزء اطلاعات بسیار مهم است. هر چه پیچ خوردگی نخ بیشتر باشد؛ رنگ نیلی کمتری را به خود جذب می کند.

جین ساخته شده از نخ با پیچ خوردگی بالا، سریع تر کمرنگ می شود. یکی دیگر از مزایای پیچ و تاب بالای نخ این است که باعث محکم تر شدن پارچه جین می گردد.

الیاف در روش ریسندگی اپن اند در جهت های موازی ریسیده نمی شوند. این بدان معنی است که آنها کمتر پیچ و تاب می خورند. از این رو نخ در این روش در مقایسه با روش ریسندگی حلقه ای تیره تر و بازتر است؛ به همین دلیل رنگ راحت تر به هسته آن نفوذ می کند. از این جهت ایجاد رنگ پریدگی های با کنتراست بالا در جین های تولید شده با روش اپن اند سخت تر می باشد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *