لیست بخش های تولید ضایعات در صنایع نساجی و پوشاک

ضایعات عامل مهمی در بخش نساجی و پوشاک آماده محسوب می شوند. با شناسایی بخش های ضایعات خیز و انجام اقدامات موثر برای کنترل و کاهش ضایعات می توان هزینه تولید پوشاک را به شکل کارآمدی کاهش داد. به دلیل اهمیت کاهش ضایعات در صنعت نساجی و پوشاک، در این مقاله قصد داریم تا به بخش های ضایعات خیز در این صنعت بپردازیم:

بخش های ضایعات خیز در صنعت نساجی و پوشاک

بخش های زیر بزرگ ترین تولید کننده های ضایعات یا زباله در صنعت تولید پوشاک هستند:

1. فرآیند تولید پارچه
2. فرآوری مرطوب پارچه
3. فرآیند برش پارچه
4. فرآیند دوخت لباس
5. عملیات های ویژه
6. لوازم جانبی
7. مدیریت مواد

در ادامه مقاله تمامی بخش های فوق را به تفصیل مورد بررسی قرار خواهیم داد:

۱- فرآیند تولید پارچه

به طور کلی پارچه ها با دو روش تولید می شوند: بافندگی و بافت. ضایعات تولید پارچه به روش تولید آنها بستگی دارد:

ضایعات بافندگی

ضایعاتی که در فرآیند بافندگی پارچه به وجود می آیند، ضایعات کامواها و نخ های آزمایشی، نخ های باقیمانده در دوک ها، نخ های باقیمانده در مجرای دستگاه های بافندگی، عیوب رخ داده در هنگام بافندگی، ضایعات تولید شده در هنگام بسته بندی پارچه ها به صورت رولی و موارد دیگر هستند.

ضایعات بافت

روند بافت شامل ضایعاتی مثل ضایعات چله کشی، آهارزنی، تاباندن نخ پود و ضایعات روند بافت پارچه است. از جمله ضایعاتی که در این بخش به وجود می آیند می توان به ضایعات ناشی از نخ های متعادل کننده در روند تاباندن دوک ها، ضایعات نخ های آزمایشی، عیوب رخ داده در هنگام تولید پارچه، ضایعات تولید شده در هنگام بسته بندی پارچه ها به صورت رولی و موارد دیگر اشاره کرد.

۲- فرآوری مرطوب پارچه

فرآوری مرطوب پارچه شامل فرآیندهای مقدماتی مثل آهارگیری، تمیزکاری، سفید کاری، مرسریزاسیون (mercerization)، تنظیم حرارت، رنگرزی، چاپ، پرداخت و غیره است.

ضایعات فرآیند مرطوب

ضایعاتی که در تمامی مراحل فوق به وجود می آیند عبارتند از ضایعات پارچه یا نمونه اولیه، ضایعات به وجود آمده در هنگام اتصال انتهای پارچه ها به هم، ضایعات ناشی از آزمایش نمونه ها و ضایعات غیر قابل اصلاح مانند سوراخ شدگی، وصله کاری، علامت گذاری و غیره. جدا از این ها، عوامل دیگری که در این زمینه باید مورد توجه قرار بگیرند، آب رفت و جمع شدگی پارچه ها در خلال فرآوری مرطوب هستند. این هدر رفت محسوب نمی شود، بلکه اتفاقی است که باعث کسری پارچه می گردد.

۳- فرآیند برش پارچه

برش مهمترین مرحله تولید پوشاک است، چرا که قسمت اعظم ضایعات پارچه در این مرحله تولید می شود. درصد اتلاف برش پارچه به راندمان برنامه ریز نشانگر برای یک مدل خاص از لباس بستگی دارد.
چنانچه راندمان برنامه ریز نشانگر، 85 تا 90% باشد، بسیار عالی است. در این صورت ضایعات پارچه در هنگام برش تنها بین 10 تا 15% خواهد بود. درصد هدر رفت پارچه در هنگام برش تنها به این عددها محدود نمی شود؛ بلکه عواملی مانند طول زیاد لایه های پارچه، نشانه گذاری ضعیف، همپوشانی بیش از حد پارچه ها یا تکه های آنها، برش ضعیف و غیره باعث ایجاد ضایعات اضافی در بخش برش پارچه می گردند. در بخش برش پارچه ممکن است به دلایل دیگری نیز ضایعات تولید گردد که برخی از این عوامل عبارتند از گره خوردگی و به هم چسبیدگی لایه های پارچه به دلیل ذوب شدن و چسبیدن لبه های آنها به هم در هنگام برش، ساییده شدن لبه های پارچه، کیفیت پایین شکاف ها یا سوراخ های پارچه و غیره.

۴- فرآیند دوخت لباس

ضایعات در بخش خیاطی به دلیل تولید لباس های معیوبی ایجاد می شوند که مطابقتی با الزامات و استانداردهای مشتری ندارند. این امر ممکن است به دلایلی مثل نقص درز، نقص دوخت، نقص مونتاژ، مشکلات به وجود آمده در حین اتوکاری، عدم مهارت نیروی کار و مواردی از این دست رخ دهد. ضایعات این بخش به ضایعات ردی معروف هستند.

۵- عملیات های ویژه

در ضمن تولید پوشاک شامل عملیات های خاصی مانند گلدوزی، توالی کار، بخیه زنی تزئینی، شستشوی پوشاک، پرداخت و غیره است. هر یک از این عملیات ها شامل درصد خاصی از هدر رفت هستند.

۶- لوازم جانبی

تولید لباس به انواع مختلفی از لوازم جانبی نیاز دارد که خود به لوازم تولیدی و بسته بندی تقسیم می شوند. برخی از لوازم جانبی تولیدی شامل برچسب های اصلی، برچسب های مراقبتی شستشو، زنجیره ها، تکه دوزی ها، دکمه ها، زیپ ها، برچسب ها، جعبه های کارتنی و موارد دیگر هستند. عدم وجود لوازم جانبی مناسب در انبار و مدیریت نامناسب لوازم جانبی به شیوه ای صحیح ممکن است منجر به هدر رفت بیشتر شود. برخی از لوازم جانبی شاید از خارج از کشور خریداری شوند و به صورت محلی در دسترس نباشند.

۷- مدیریت مواد

میزان مدیریت مواد در تمامی بخش ها یا دپارتمان های فوق، نقش مهمی در میزان تولید ضایعات دارد. مدیریت مواد تنها مختص مواد خام نیست، بلکه در تمام اقلام فرآیندها و بخش های مختلف این نوع مدیریت درگیر است.
مثلا عدم مدیریت و استفاده درست از رنگینه ها و مواد شیمیایی در فرآیند مرطوب ممکن است منجر به نشت، چکیدن یا پاشیده شدن رنگ ها و مواد شیمیایی گران قیمت شود. استفاده موثر و کارآمد از مواد با بهره گیری از تکنیک ها و روش های مدرن، کاهش هزینه ضایعات را به میزان قابل توجهی به دنبال دارد.