از فرش تا تی شرت: چگونه برندهای نساجی و پوشاک ترک دنیا را تسخیر کردند

در سال 2021، صنعت نساجی ترکیه به رکوردی بی سابقه رسید یعنی چیزی حدود 13 میلیارد دلار صادرات به بیش از 200 کشور و منطقه در سراسر جهان. احمد اوکسوز، رئیس انجمن صادرکنندگان محصولات نساجی و مواد خام استانبول، اخیراً اظهار کرد که صادرات این صنعت در سال 2022 به بیش از 15 میلیارد دلار افزایش یافته است.

وی در گفتگو با رسانه‌ها درباره دستاوردهای تولیدکنندگان و کارآفرینان ترکیه‌ای گفت: صادرات به آمریکا به تنهایی طی سه سال گذشته به طور پیوسته افزایش یافته و تا پایان سال 2022 به بیش از یک میلیارد دلار رسیده است.

ایالات متحده یکی از رهبران جهانی در تولید و صادرات مواد خام، پارچه، نخ، پوشاک، منسوجات خانگی و سایر محصولات نساجی است. بنابراین تسلط بر بازار رقابتی ایالات متحده به عنوان یک دستاورد بزرگ برای شرکت های ترکیه تلقی می شود. بر اساس نتایج یک مطالعه بازار توسط Statista، در اوایل سال 2020 و در بحبوحه همه‌گیری کرونا، ترکیه در صادرات پوشاک جهانی از ایالات متحده پیشی گرفت و طبق این آمار بیش از 40000 شرکت و حدود 4 میلیون نفر شاغل در صنعت نساجی ترکیه به این پیشرفت کمک کردند.

مسیر موفقیت صنایع کوچک و سبک ترکیه چه بود؟

از عثمانی تا جمهوری

توسعه صنایع سبک ترکیه در زمان امپراتوری عثمانی آغاز شد یعنی زمانی که فرش های دستباف نفیس شرقی در سراسر جهان تقاضای زیادی داشته اند که البته این تقاضا و رغبت به خرید فرش های ترک تا به امروز وجود دارد.

در اواسط قرن نوزدهم، تقاضا برای فرش های ترکی از سوی طبقه متوسط در اروپا و ایالات متحده، باعث توسعه کارگاه‌های صنایع دستی شد که خود موجب استفاده آن ها از ماشین‌ آلات صنعتی شد. این نوآوری منجر به جهش بهره وری، کاهش هزینه های تولید و افزایش رقابت پذیری کالاهای ترکیه در بازار جهانی شد.

علاوه بر فرش‌های سنتی، تولیدات کارخانه‌ای شامل محصولاتی همچون پشم و پنبه، رنگ‌ها و پارچه‌های تکمیل شده و سپس پوشاک می شد. تا سال 1870 کارخانه‌های ترکیه عثمانی بیش از یک میلیون متر پارچه پشمی و لباس‌های آماده شده تولید کردند.

جنگ جهانی اول و تضعیف و تجزیه امپراتوری عثمانی صدمات زیادی به اقتصاد و صنایع کوچک و سبکترکیه وارد کرد. پس از جنگ برای استقلال ترکیه، طبق قرارداد لوزان (1923) که اعمال عوارض بر کالاهای وارداتی را ممنوع کرد، منسوجات به کالای اصلی وارداتی ترکیه تبدیل شد.

با این حال، رکود بزرگ 1929-1939 به وابستگی به کالا و سیاست “کالا برای مواد خام” پایان داد. دولت ترکیه با تکیه بر بودجه و وام های خود، طرحی را برای توسعه صنایع سبک خود بر پایه محصولات صنعتی، به ویژه پنبه، آغاز کرد.

در سال 1933، دولت طرحی را سازماندهی کرد که به ساخت کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی دولتی وام می داد. این امر به افزایش 60 درصدی تولید صنایع کوچک و سبک کمک کرد. در دهه های بعدی (1940-1950)، دولت ترکیه با افزایش عوارض واردات کالاهای صنعتی سبک، ارائه برنامه اعتباری برای کارآفرینان و اقدامات تشویقی دیگر، توسعه کل بخش خصوصی را تحریک کرد.

آنکارا با دریافت وام از بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برای بازسازی و توسعه، در سال 1979 اقدام به ایجاد برندهای پوشاک خود و انتقال کارخانه‌های تولید سبک به جنوب شرقی کشور با نیروی کار ارزان‌تر کرد. در نتیجه صادرات پوشاک تولیدی ترکیه به خارج از کشور به شدت افزایش یافت که این امر منجر شد تا در سال 1995 صنعت نساجی ترکیه حدود یک سوم (29 درصد) از کل صادرات کشور را به خود اختصاص دهد.

در دهه 1990، ترکیه 3 تا 4 درصد از کل بازار جهانی پوشاک را به خود اختصاص داده بود. این کشور به یکی از شش صادرکننده بزرگ پوشاک در جهان تبدیل شد و در بین ده کشور برتر تولیدکننده محصولات نساجی جهان از نظر تولید نخ و پارچه قرار گرفت.

امروزه ترکیه یکی از کشورهای پیشرو با صنعت نساجی توسعه یافته است. ترکیه که از نظر تولید پنبه در رتبه اول اروپا قرار دارد، هیچ مشکلی در زمینه مواد اولیه ندارد و این کشور را به یکی از پیشتازان تولید نساجی تبدیل کرده است.

آوارگی چین و فتح اروپا

برندهای معروف اتحادیه اروپا، در تلاش برای امتناع خود از تجارت با چین، شروع به ثبت سفارش های بیشتری به شرکت های ترکیه کرده اند. این تمایل به ویژه با مشکلات مرتبط با سین کیانگ و کشت پنبه با استفاده از نیروی کار اجباری تشدید شده است.

علاوه بر این، به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، شرکت‌های اروپایی، ترکیه را از نظر جغرافیایی از جهت نزدیکی به تولید پنبه خود ترجیح می‌دهند. در نتیجه، اروپا در حال حاضر بازار اصلی صادراتی صنعت نساجی ترکیه (50 درصد) است و سه کشور آلمان، بریتانیا و اسپانیا مصرف کنندگان اصلی محصولات آن هستند.

از نظر کیفیت، پارچه های ترک در حد پارچه های ایتالیایی و آلمانی هستند. با این حال، محصولات ترکیه ارزان تر از محصولات اروپایی می باشند. این امر نه تنها به این دلیل است که این کشور به مواد اولیه وارداتی وابسته نیست، بلکه به دلیل وجود هلدینگ هایی است که بسیاری از تولید کنندگان ترکیه را متحد می کند. 

به عنوان مثال، برند معروف پوشاک ترکی Colin’s بخشی از هلدینگ اروغلو است که علاوه بر منسوجات، به تجارت املاک و خرده فروشی نیز می پردازد.

یکی دیگر از نمونه های موفق برندهای ترک، خرید برند فرانسوی LC Waikiki توسط گروه طاها است. ال سی وایکیکی پس از تبدیل شدن به یک برند ترکیه ای جان تازه ای گرفت. این شرکت با داشتن بازار در 38 کشور جهان با شعار “همه حق دارند خوب لباس بپوشند” لباس های ارزان قیمت اما با کیفیت را به مشتریان خود ارائه می دهد.

با این حال، همه محصولات ترکیه به عنوان کالاهای مقرون به صرفه عرضه نمی شوند. بسیاری از شرکت‌ها وارد بخش های گران‌تر بازار شده‌اند. به عنوان مثال، برند Mavi وارد لیست برندهای مطرح جهان در زمینه پوشاک جین ممتاز شده است و مخاطبان آن جوانانی هستند که لباس های گران و لوکس را ترجیح می دهند.

مجله بریتانیایی تایم Mavi را به عنوان اولین برند ترکیه ای معرفی کرد که بین المللی شد و مدل های برتر جهان همچون Romy Strayed، Barbara Palvin و Adriana Lima از چهره های مطرح این شرکت هستند.

شرکت های ترک Tac ،Yatas ،Ozdilek ،English home، Defacto و Altinbasak نیز هم اکنون در سرتاسر جهان بسیار محبوب هستند.

رهبری جهانی

یکی دیگر از پیشتازان صنایع سبک ترکیه، قالی بافی است. این یکی از اولین هنرهای سنتی در ترکیه است و برای قرن ها این کشور تعداد زیادی فرش برای جهان تولید و صادر کرده است. نمونه های معروف فرش بافی ترکیه به دوره سلجوقیان برمی گردد، اما در دوره عثمانی به اوج خود رسید.

محبوبیت باورنکردنی فرش های دولت عثمانی حتی توسط هنرمندان رنسانس به تصویر کشیده شده است از جمله در آثار هانس هولبین د یانگر، لورنزو لوتو و هنرمندان مشهور دیگر.

در زمان سلطنت عثمانی، کارگاه‌های Ushak، که فرش‌های بینظیر اشرافی دربار ترکیه در آن بافته می‌شد، در سراسر جهان مشهور بود. در میان نمونه‌های عتیقه، اغلب می‌توان فرش‌های اوشاک را با حاشیه هایی پر از تصاویر اسلیمی زیبا پیدا کرد.

امروزه 99 درصد از فرش های ترکیه دستباف است که بیشتر توسط زنان ترک در خانه ها یا کارگاه هایشان بافته می شود. درآمد این کشور از صادرات فرش در سال 2021، 3.45 میلیارد دلار بوده است که موجب شده است ترکیه رتبه اول صادرات فرش را در جهان داشته باشد.

صنایع کوچک و سبک ترکیه یکی از سریع ترین بخش های اقتصاد در حال رشد این کشور است. محصولات کارخانجات نساجی ترکیه با کادری مجرب، حرفه ای، متخصص و به طور کاملا رقابتی تولید می شود که جایگاه های قابل توجهی را در بازارهای جهانی به خود اختصاص داده اند.

صنعت نساجی و پوشاک ترکیه با برچسب “ساخت ترکیه” قادر به رقابت در بازارهای بین المللی است و احتمالاً در آینده به نقطه اوج جدیدی در بازارهای جهانی خواهد رسید.