ایمنی کارگران نساجی

صنعت نساجی یکی از صنایعی است که درصد نیروی کار شاغل در آن بسیار بالاست. تقاضاهایی که در زنجیره تامین بخش نساجی وجود دارد، بیشتر مربوط به خرده فروش های بزرگ چند ملیتی هستند که این موضوع باعث شده تا کارگران بی شماری در سراسر جهان برای انجام به موقع سفارشات این غول های بزرگ، ساعات طولانی کار کنند. بیشتر این کارگران در شرایط نامناسب و بسیار گرمی کار می کنند که این شرایط با هیچ کدام از الزامات کاری همخوانی ندارند.
زمانیکه مردم در مورد تجارت پوشاک فکر می کنند اغلب تصویر بیگارخانه هایی که پر از کارگران با درآمد ناچیز هستند، و رفاه و زندگی آنها از نظر کارفرمایان هیچ اهمیتی ندارد به ذهن شان خطور می کند. اما همیشه هم شرایط به این صورت نیست، چون نمونه های بسیاری در سراسر جهان وجود دارند که اینگونه مسائل در آنها به چشم نمیخورد.
کارخانه های نساجی که به خوبی سازماندهی شده اند، و در آنها ایمنی و سلامت کارگران یک اولویت محسوب می شود هم وجود دارند. این سازمان های آینده نگر دریافته اند که رسیدگی به کارگران به معنای پایین آمدن بهره وری نیروی کار نیست، بلکه رسیدگی به کارگران باعث افزایش بهره وری نیروی کار می شود. مطمئناً بسیاری از خرده فروشان معتبر که برای تامین کالاهای خود به این کارخانه ها تکیه می کنند، کاملاً در مورد شرایط تولید محصولاتشان آگاهی دارند. این روزها زنجیره تامین نسبت به قبل بسیار پاسخگوتر شده است.

خنک نگه داشتن

نرخ جابجایی پرسنل در شرکت هایی که بیشتر بر روی رفاه و تامین شرایط مناسب برای پرسنل خود سرمایه گذاری می کنند بسیار پایین است؛ علاوه بر این، بهره وری آنها بسیار بالاست و هیچ کدام از این موارد تصادفی نیستند. این شرکت ها با پرسنل خود رفتار مناسبی دارند، و پرسنل آنها نیز با سخت کار کردن سعی در جبران لطف کارفرماهایشان دارند و از کار کردن برای آنها لذت می برند. حال چگونه می توان در چنین کارخانه هایی کارگران را از گزند آسیب دور نگه داشت؟
بهتر است بحث در مورد ایمنی کارگران را با بررسی خطرات ایمنی و خطراتی که سلامتی کارگران را تهدید می کنند شروع کنیم. شرکت ها می توانند با نظارت بهداشتی، حوزه هایی که به منظور کنترل خطرات در آنها به اقدامات بیشتری نیاز است را شناسایی کنند. می توان در خلال چنین نظارت هایی، علائم اولیه بیماری های مرتبط با کار را نیز تشخیص داد. چنانچه این نظارت ها، موارد یا مسائلی را نشان دادند، کارفرمایان باید برای جلوگیری از آسیب بیشتر و محافظت از پرسنل خود اقدامات لازم را انجام دهند.
یکی از مهمترین مسائل در صنعت نساجی و به عبارتی یکی از جدی ترین خطرات بهداشتی در این زمینه، گرمای شدید محیط کار است. هر چند که کارگران نساجی در فضاهای باز مشغول فعالیت هستند، اما غالباً با گرمای 50 درجه سانتیگراد یا بیشتر دست و پنجه نرم می کنند (وضعیت کارگران داخل کارخانه ها نیز بهتر از آنها نیست، چون محیط داخل کارخانه ها نیز معمولاً همین اندازه گرم است). در واقع محیط کار آنها شبیه منقل به نظر می رسد، یعنی به اندازه ای گرم است که عملاً فرسنگ ها با شرایط محیط کار ایده آل فاصله دارد.
این بدان معنی نیست که کارگران الزماً باید زجر بکشند. در برخی از کارخانه ها، سیستم های خنک کننده هوا کار گذاشته شده اند؛ به کمک این سیستم ها دمای داخل کارخانه نسبت به دمای خارج آن بسیار پایین تر می باشد. ضمناً تحقیقاتی نیز در زمینه کاهش سطح رطوبت به میزان حداقل در حال انجام است. سیستم های مختلفی وجود دارد که می توانند به این امر کمک کنند.
یکی از راه ها، کنترل گرما از طریق استفاده از موانع عایق و تابشی مثل دیواره های عایق بندی کوره هاست. سیستم هایی از این قبیل بیشتر در کارخانه های جدیدتر دیده می شوند؛ اینها سیستم هایی هستند که با رعایت ایمنی و بهداشت شغلی در حال ساخت هستند. مسئله دیگری نیز که در زمینه پایین نگه داشتن دمای محیط کار و راحتی کارگران نقش مهمی دارد، نحوه طراحی و چیدمان محیط کارخانه است.
همان طور که قبلاً خاطر نشان کردیم، معمولاً دمای هوای خارج از محیط کارخانه بسیار گرم است، بنابراین باید اطمینان حاصل شود که کارگران به واسطه پنجره ها و درها در معرض نور مستقیم خورشید قرار نمی گیرند. شاید این امر بسیار بدیهی به نظر برسد، اما همین موضوع می تواند منجر به ایجاد مشکلات احتمالی بهداشتی به ویژه خطر ابتلای کارگران به کم آبی که یکی از مشکلات رایج در محیط های با شرایط گرم کاری است شود.
متخصصین ایمنی و بهداشت شغلی، در قبال کارخانه هایی که لباس فرم شرکت آنها را تولید می کنند مسئول هستند و همیشه باید به دنبال راه های جدید و ابتکاری برای محافظت از کارگران در برابر گرما باشند. مثلا اکنون شاهد هستیم که برخی از کارگران فعال در فضای باز، مانند محافظین گارد امنیتی از جلیقه های خنک کننده هوا و سایر لباس هایی که برای خنک نگهداشتن بدن و محافظت از آنها در برابر گرمای زیاد طراحی شده اند استفاده می کنند.
زمانیکه بحث حفاظت از پرسنل چه کسانیکه در داخل کارخانه ها کار می کنند و چه کسانیکه در فضای باز شاغلند به میان می آید، پوشاک یکی از موارد بسیار مهمی است که باید به آن توجه خاصی شود. معمولا توصیه می گردد که این افراد لباس های تابستانی سبک بپوشند؛ چون پوشیدن این لباس ها باعث حرکت آزادانه هوا و تبخیر سریع تر عرق بدن فرد می شود.
اما نباید فراموش کنیم که باید مدام به دنبال نوآوری های جدید باشیم و سعی کنیم تا در بازار به دنبال محصولات جدیدی بگردیم که بتوان از آنها در راستای محافظت از کارگران شاغل در کارخانه ها به خصوص کارگران فعال در کارخانه های نساجی استفاده کرد.
علاوه بر اینکه شرکت ها باید از محصولات رفاهی و نحوه طراحی کارخانه ها به منظور خنک نگهداشتن کارگران بهره بگیرند، بلکه باید گوشه چشمی هم به مطالبات فیزیکی کارهای محوله داشته باشند. منظورم استفاده از ابزارهای کمک کننده مکانیکی مانند بالابرها و میزهای بالابری است که نیاز به بلند کردن بارهای سنگین توسط پرسنل را کاهش می دهند.

آب رسانی اصولی

با نگاهی به طراحی کارخانه ها، و فناوری هایی مانند خنک کننده های هوا و لباس هایی که معمولاً افراد به تن می کنند، متوجه می شویم که کارخانجات تولید پوشاک به دلیل وجود ماشین آلاتی که در آنها کار می کنند، هنوز هم بسیار گرم و مرطوب هستند.
این شرایط خطر کم آب شدن بدن کارگران را با خود به همراه دارند. زمانیکه کارگران دچار کم آبی می شوند احساس ناراحتی می کنند و سطح بهره وری آنها به صورت طبیعی افت می کند و این موردی است که هیچ شرکتی نمی خواهد آن را تجربه کند. از آن بدتر، کم آبی ممکن است منجر به بیماری کارگران شود و همین الزاماً آنها را مجبور می کند که به مرخصی بروند؛ موردیکه علل القاعده هزینه زیادی را برای یک شرکت به همراه دارد.
مطمئنا کسب و کارهای آینده نگر متوجه این ریسک شده اند و کاملاً آماده هستند تا قبل از بروز مشکل راهکاری برای آن پیدا کنند؛ این شرکت ها به صرف هزینه در این زمینه به عنوان سرمایه گذاری نگاه می کنند نه هزینه. پس بهتر است ابتدا بر روی رفاه و آسایش پرسنل خود سرمایه گذاری کنید، چون تنها در این صورت است که می توانید مطمئن باشید خواسته های مشتریانتان را تمام و کمال برآورده می نمایید؛ زیرا انجام کار با پرسنل بیمار بسیار دشوار است.
یکی از راهکارهای موثر برای مقابله با ریسک کم آبی، فراهم کردن امکان دسترسی به آب سرد در سراسر کارخانه است. این یک کار کاملاً اصولی محسوب می شود؛ چرا که در صورت استفاده منظم کارگران از مایعات، آنها سر حال می شوند و بهتر می توانند بر روی کار خود تمرکز کنند. در واقع هر اندازه که کارگران به آب سالم و خنک بیشتری دسترسی داشته باشند، عملکرد کاری آنها بهتر خواهد شد.
شرایط محیط کاری کارگران باید به گونه ای باشد که آنها وقت کافی برای استراحت و صرف مایعات اضافی داشته باشند. همان طور که قبلاً در مورد تهویه مطبوع نیز ذکر کردیم، ایستگاه هایی که برای صرف مایعات برپا می شوند باید خنک بوده و از تهویه مطبوع خوبی برخوردار باشند.
تهیه موادی که به هیدراته شدن بدن کارگران کمک می کنند و تشویق آنها به استراحت های کوتاه اما منظم در طی روند کاری باید با آموزش های بدو ورود به شغل همراه باشد، چرا که این موارد نیز جزء الزامات شغلی آنها به حساب می آید.
برای اطمینان از استفاده حداکثری آنها از این امکانات، شرکت ها باید کارگران را از اهمیت هیدراته ماندن بدنشان مطلع کنند (حال چه با آموزش، چه با فرستادن پیام ها و یا به هر صورت دیگر). فراهم کردن امکانات (تهیه نوشیدنی های خنک و استقرار ایستگاه های استراحت کوتاه) خود بسیار مهم است، اما آن چه اهمیت بیشتری دارد استفاده پرسنل از این امکانات است، زیرا در غیر این صورت فراهم کردن این امکانات هیچ فایده ای ندارد.
شرکت ها می توانند دوره هایی را برای کارگران خود برگزار کنند و در این دوره ها اطلاعاتی را در مورد اهمیت مراقبت از خود در شرایط سخت و مسائلی که در صورت عدم مراقبت برای شخص پیش می آید در اختیار آنها قرار دهند.
مواردیکه عنوان کردیم در واقع جزء اصول اساسی است که می توانند به کارفرمایان اطمینان بدهند که پرسنل آنها می توانند با دمای بالای محیط کاریشان کنار بیایند. ضمناً هیدراته نگه داشتن بدن کارگران نیز جزء موارد مهم دیگری است که اگر منصفانه به آنها نگاه کنیم متوجه می شویم که واقعاً هزینه زیادی در بر ندارد؛ اما حقیقت این است که سود سرمایه گذاری های کوچکی از این قبیل و در زمینه مراقبت از پرسنل در بلند مدت به خود شرکت ها بر می گردد.

شنوایی و اختلالات اسکلتی عضلانی (MSD)

خطرات طبیعی دیگری نیز وجود دارند که سلامتی کارگران را تهدید می کنند و کارفرمایان فعال در عرصه تولید پوشاک حتماً باید به آنها توجه داشته باشند. یکی از این خطرات، سر و صدای زیاد ناشی از کار دستگاه هایی است که کارگران با آنها کار می کنند.
در واقع این یکی از رایج ترین خطرات بهداشتی در صنعت نساجی است و در بدترین موارد ممکن است باعث به وجود آمدن آسیب های شنوایی برگشت ناپذیری شوند. در این زمینه نیز می توان با اعمال کنترل های لازم، ریسک ناشی از سرو صدای زیاد دستگاه ها را به حداقل رساند. یکی از این موارد به حداقل رساندن زمان قرار گرفتن کارگران در معرض ماشین آلات پر سر و صداست.
برای کارگران شاغل در صنایعی مانند صنعت نساجی بسیار دشوار است که بخواهند از حضور در جاهای پر سر و صدا اجتناب کنند. البته مدیران شرکت ها باید به خاطر داشته باشند که همیشه باید در آخرین رده سلسله مراتب کنترلی نیم نگاهی هم به تجهیزات محافظتی شخصی داشته باشند، چرا که منفعت محافظت کامل از گوش به خود کارگران بر می گردد. در این زمینه نیز می توان با برگزاری دوره های آموزشی اهمیت مراقبت از گوش و روش های محافظت از آن را به پرسنل آموزش داد.
این فقط شنوایی کارگران نیست که باید در کارخانه های نساجی فکری برای محافظت از آن شود. مسئله رایج دیگر اختلالات اسکلتی عضلانی (MSD) است که بیشتر به دلیل حمل مواد و ابزارآلات به صورت دستی توسط پرسنل به وجود می آید.
حال ممکن است از خود بپرسید که کارفرمایان چگونه باید متوجه شوند که کارگران دچار اختلالات اسکلتی عضلانی شده اند تا به آنها کمک کنند؟ موارد زیادی وجود دارد که کارفرمایان می توانند به آنها توجه کنند. آسیب ها و مشکلات سلامتی به انحای مختلفی بروز می کنند که پاره ای از آنها عبارتند از:

• شکایت در مورد آسیب دیدگی کمر و اندام ها
• سایر دردها و مشکلات بدنی
• کیفیت پایین محصولات تولیدی
• تولید ضایعات زیاد
• بازده پایین
• شکایت های متعدد کارگران و متوقف کردن مکرر روند کار به منظور استراحت
• انجام پاره ای از تعمیرات در ایستگاه های کاری و ابزارآلات توسط خودشان مانند تعویض روکش صندلی ها که خود خبر از مشکلاتی می دهند که آنها قصد دارند تا به این گونه با آنها مقابله کنند.
• استفاده کارگران از باند، آتل، برچسب ها و دستبندهای مسی یا آهنربایی

اگر کارفرمایان در زمینه اختلالات اسکلتی عضلانی نیز همانند سایر مشکلات بهداشتی در صدد رفع مشکل بر نیایند با مواردی همچون غیبت پرسنل بیمار، جابجایی زیاد پرسنل، بازآموزی پرسنل جدید و کاهش تولید؛ هزینه های آن را خواهند پرداخت. معمولاً در این زمینه پای غرامت نیز به میان می آید که خود می تواند بر میزان حق بیمه پرداختی توسط کارفرمایان تاثیر بگذارد.
زمانیکه یک سازمان متوجه شد که پرسنلش با اختلالات اسکلتی عضلانی درگیر هستند باید فوراً دست به کار شود. همانطور که قبلاً ذکر شد روش هایی برای ارائه کمک های مکانیکی در مواردیکه کارها به صورت دستی انجام می شوند وجود دارد.

آتش سوزی و انفجار

فقط موارد بهداشتی نیستند که باید در کارخانه های تولید پوشاک مورد توجه قرار بگیرند؛ توجه به موارد ایمنی نیز بسیار اهمیت دارد. تقریباً تمام مواد اولیه مورد استفاده در صنعت نساجی قابل اشتعال هستند، هر چند که نرخ اشتعال زایی برخی بیشتر از سایرین است. اینها خود ریسک آتش سوزی به همراه دارند. کارخانجات نساجی حتماً باید تا جاییکه می توانند این خطرات را کنترل کنند. اما قبل از اینکه بخواهیم این موارد را کنترل کنیم باید ابتدا این خطرات را کاملاً شناسایی کنیم.
این خطرات عبارتند از:

1. وجود موادیکه زیر دست و پا ریخته شده اند مانند تکه پارچه ها یا آستر لایی های باز شده؛ علاوه بر اینها الیافی که چگالی پایینی دارند نیز به راحتی می سوزند.
2. رسوبات کرکی و گرد و غبار که به راحتی سراسر کارخانه ها را می پوشانند. با نشستن گرد و غبار بر روی لامپ های توکار، خطر آتش سوزی بالا می رود. پرزهای پنبه در هنگام آتش سوزی بسیار خطرناک هستند و خاموش کردن آنها بسیار دشوار است؛ چرا که بسیار سبک هستند و پاشش آب به جای خاموش کردن آنها عملاً آنها را شعله ورتر می کند.
3. آغشته شدن الیافی مانند پنبه و پشم به روغن در روند ریسندگی باعث چرب شدن آنها می شود و همین باعث می شود تا آنها به راحتی شعله ور شوند.
4. ایجاد خراش و بریدگی روی نوردها و عدل ها، و داشتن لبه های تیز خود باعث ایجاد مشکل می شود، چرا که به خصوص در مورد عدل های مواد اولیه، این بریدگی ها باعث سوختن بی آتش مواد اولیه داخل آنها می شوند. این نوع از آتش عمیقاً در میان عدل های مواد اولیه نفوذ می کند و عملاً در این مواقع خارج کردن و جدا کردن عدل های سوخته از بقیه عدل ها کار بسیار مشکلی است.
5. چنانچه مواد اولیه به صورت کپه ای و نزدیک به هم انبار شوند، در صورت وقوع آتش سوزی می توانند باعث گسترش سرعت آتش سوزی شوند. 
6. کارخانه های نساجی سنتی با چوب ساخته شده اند و پرزهای پنبه بین این چوب ها نفوذ کرده اند؛ این بدان معنی است که در صورت وقوع آتش سوزی در این کارخانه ها دامنه آتش به سرعت گسترش پیدا می کند.
7. وجود مایعات قابل اشتعالی که به راحتی مشتعل می شوند یا مواد اکسید کننده در محیط کارخانه در صورت وقوع آتش سوزی با رساندن سوخت و اکسیژن سبب شدیدتر شدن آتش سوزی می شوند.
8. شاید اگر بخواهیم از نگاه سلسله مرتب کنترلی به این قضیه نگاه کنیم، باید در شرایط ایده آل تمامی این عوامل خطرزا حذف شوند؛ اما در بسیاری از کارخانه های نساجی انجام چنین کاری عملاً امکان پذیر نیست. به هر حال کارخانجات باید شدیداً عوامل خطرزا در زمینه آتش سوزی را کنترل کنند. از موارد لازم در این زمینه می توان به انجام دقیق نظارت های مرتبط با ایمنی آتش سوزی، و ایجاد خروجی های اضطراری بدون مانع و مشخص اشاره کرد.

نتیجه گیری

اقدامات ایمنی و بهداشتی در همه صنایع نقش مهمی دارند. حتماً باید کارگران از خطرات مختلف شغلی رایج در صنعت شان آگاهی داشته باشند. در عین حال مدیریت باید اقدامات لازم را برای محافظت از کارگران در برابر شرایط خطرناک احتمالی انجام دهد.
پیشنهادات زیر در راستای بهبود شرایط ایمنی و بهداشتی در واحدهای نساجی ارائه شده اند:

• صندلی های کارگران و میزها باید از نظر ارتفاعی به خوبی تراز شوند تا کارگران دچار کشیدگی اسکلتی عضلانی نشوند.
• میزان نور محل کار باید مناسب باشد تا از ایجاد خستگی چشم جلوگیری گردد.
• نگهداری و سرویس به موقع ماشین آلات باید در اولویت باشد، چون همین مورد باعث می شود تا سطح سر و صدای آنها کاهش پیدا کند. در این سرویس های دوره ای چنانچه قطعه ای از ماشین آلات نیاز به تعویض داشته باشد، باید سریعاً تعویض گردد.
• در صورتیکه امکان کنترل کردن سر و صدای اضافی وجود نداشته باشد، کارگران باید از گوش گیر استفاده کنند، این کار تا حدی در زمینه مقابله با سر و صدای محیط موثر است.
• می توان کارگرانی که با این دستگاههای پر سر و صدا کار می کنند را به صورت نوبتی تعویض کرد؛ این کار باعث می شود تا آنها هیچ وقت به مدت زیاد در معرض سر و صدا قرار نگیرند.
• محیط کار باید دارای تهویه مناسب باشد.
• برای اینکه کارگران کمتر در معرض گرد و غبار قرار بگیرند، باید ماسک در اختیار آنها قرار داده شود.
• امکاناتی مانند پرسنل پزشکی آموزش دیده، تجهیزات کمک های اولیه و تجهیزات ایمنی مانند کپسول های آتش نشانی و زنگ های خطر آتش سوزی باید حتماً در محیط کار وجود داشته باشند.
• در واحدهایی که در معرض مواد شیمیایی خطرناک هستند، باید دستکش ایمنی در اختیار کارگران قرار گیرد.
• تجهیزات کنترل گرد و غبار باید در محیط کارخانه کار گذاشته شوند تا کارگران کمتر در معرض گرد و خاک ناشی از پنبه قرار گیرند.
• کارگران باید هر از گاهی تحت معاینات پزشکی قرار بگیرند. چنانچه مشکلات بهداشتی شغلی در میان کارگران مشاهده شود، مدیریت باید اقدامات لازم را در دستور کار خود قرار دهد.