پارچه پنبه

پارچه پنبه ای چه نوع پارچه ای است؟

پارچه پنبه یکی از متداول ترین انواع استفاده شده پارچه ها در جهان است. این منسوج از نظر شیمیایی ارگانیک است، یعنی هیچگونه اجزای مصنوعی در آن وجود ندارد. پارچه پنبه ای از طریق الیاف اطراف دانه های گیاه پنبه به دست می آید که به محض بالغ شدن دانه ها به شکل کرکی گرد پدیدار می گردند. اولین شواهد برای استفاده از الیاف پنبه در منسوجات به مکان هایی نظیر مهرگره (Mehrgarh) و راکیگاری (Rakhigarhi) در هند بر می گردد که مربوط به حدود 5000 سال قبل از میلاد می شوند. تمدن دره سند (Indus Valley Civilization) که از حدود 1300 تا 3300 سال قبل از میلاد مسیح در شبه قاره هند گسترده شده بود، به دلیل کشت پنبه توانست به شکوفایی برسد، چون پنبه برای مردم این فرهنگ توانسته بود منابع لازم برای تولید لباس و دیگر منسوجات را فراهم نماید.
این احتمال نیز وجود دارد که مردم آمریکا از حدود 5500 سال قبل از میلاد برای منسوجات از پنبه استفاده کرده باشند، اما مشخص است که کشت پنبه از حدود حداقل 4200 سال قبل از میلاد در سراسر آمریکای میانه گسترده شده باشد. هر چند که چینی های باستان برای تولید منسوجات بیشتر از ابریشم به جای پنبه استفاده می کردند، اما برداشت پنبه در چین در دوره دودمان هان (Han dynasty) محبوب شده بود که تاریخ آن به 206 سال قبل از میلاد تا 220 سال بعد از میلاد بر می گردد.
هر چند که برداشت پنبه هم در کشورهای عربی و هم در ایران گسترده شده بود، اما گیاه این منسوج تا اواخر قرون وسطی راه خود را به اروپا پیدا نکرد. قبل از این زمان اروپایی ها اعتقاد داشتند که پنبه بر روی درختانی اسرار آمیز در هند رشد می کند و بعضی از محققین حتی در این بازه زمانی عنوان کرده بودند که این منسوج نوعی از پشم است که توسط گوسفند بر روی درختان رشد می کند.

با این حال، تسخیر شبه جزیره ایبری (Iberian Peninsula) توسط اسلام باعث معرفی تولید پنبه به اروپایی ها شد و کشورهای اروپایی سریعا به تولید کنندگان و صادر کنندگان اصلی پنبه همراه با مصر و هند تبدیل شدند. از همان روزهای ابتدایی برداشت پنبه، این پارچه به خاطر قابلیت تنفس عالی و سبکیش بسیار مورد توجه قرار گرفت. پارچه پنبه ای به طرز عجیبی نرم است، اما ویژگی های حفظ گرمایی که دارد باعث شده است تا چیزی مثل ترکیب ابریشم و پشم باشد.
اگرچه پنبه از ابریشم دوام بیشتری دارد، اما نسبت به پشم کمتر عمر می کند. این پارچه نسبتا مستعد پرزدهی، شکافته شدن و پارگی نیز است. با این وجود، پنبه هنوز یکی از محبوب ترین پارچه های جهان باقی مانده است که بسیار زیاد تولید می گردد. این منسوج نسبتا استحکام کششی بالایی دارد و رنگ آن به طور طبیعی سفید یا زرد روشن است. آب بسیار زیادی توسط پنبه جذب می شود، اما این آب سریعا خشک می گردد که باعث می شود تا این گیاه جذب رطوبت بالایی داشته باشد. مصرف کنندگان می توانند پنبه را در حرارت بالا نیز بشورند و این پارچه بر روی بدن ظاهر خوبی پیدا می کند. با این وجود پارچه پنبه ای تا حدودی مستعد چروک شدن است و هنگام شسته شدن اگر در معرض پیش به عمل آوری قرار نگیرد، کوچک خواهد شد.

پارچه پنبه ای چگونه تولید می شود؟

تولید کنندگان پارچه پنبه این منسوج را از طریق پوشش های محافظتی الیاف که دانه های پنبه را محصور کرده است و boll (غلاف پنبه) نام دارد، به دست می آورند. هر چند که دانه های پنبه خودشان بسیار کوچک هستند، اما غلاف های پنبه ای که آنها را پوشانده اند، می توانند تا انتهای انگشت شست یک انسان بزرگ باشند. تولید کنندگان برای تولید پارچه پنبه ای ابتدا باید دانه پنبه را از غلافش جدا کنند. در گذشته این مرحله توسط دست انجام می شد، اما در سال 1794 یک کارآفرین آمریکایی به نام ایلای ویتنی (Eli Whitney) موفق به اختراع ماشین پنبه پاک کنی شد. این ماشین نوعی وسیله مکانیکی است که فرآیند جداسازی پنبه را بسیار سریع انجام می دهد.
این روزها شکل های خودکار ماشین پنبه پاک کنی موجود است که فرآیند را حتی آسانتر از کارگران انسانی به مرحله عمل در می آورند. ماشین ها می توانند غلاف های پنبه را از مزارع کشاورزی برداشت نمایند و دیگر دستگاه ها سپس دانه ها را از غلاف های پنبه جدا کنند. وقتی دانه های پنبه در فصل بهار کاشته شدند، تولید پنبه نیز شروع می گردد. در بیشتر حالت ها، دستگاه های اتوماتیک به طور همزمان به کاشتن 10 یا تعداد بیشتری ردیف دانه پنبه اقدام می کنند. دانه ها تقریبا بعد از هفت روز پدیدار می گردند و غلاف های پنبه رسیده بین 55 تا 80 روز بعد ظاهر می شوند.

قبل از برداشت کردن ماشینی پنبه، از کارگران انسانی در اصل برای از بین بردن برگ های گیاهان پنبه استفاده می شد. اما اکنون تنها یک دستگاه می تواند مقدار پنبه ای که 50 نفر می چینند را برداشت کند. اینگونه ماشین ها توانایی حذف مقدار زیادی آلاینده را از الیاف پنبه دارند و می توانند آنها را به شکل عدل ها نیز در آورند.
ماشین های پنبه پاک کنی خودکار که کارآیی بالایی دارند، می توانند تا 60 عدل پنبه ای خام با وزن 500 پوند در هر فاصله زمانی یک ساعته را فرآوری نمایند. این ماشین های پنبه پاک کنی می توانند دانه ها را از عدل های پنبه جدا کنند و هرگونه کثیفی یا آشغالی را از پنبه حذف نمایند.
پس از اینکه پنبه به حدی تمیز گردید که شامل الیاف پنبه ای خالص بدون هیچگونه دانه یا آشغالی شد، به کارخانه تولید منسوج منتقل می گردد. در این کارخانه، پنبه خالص تحت عملیات کاردینگ قرار می گیرد. این عملیات فرآیندی است که الیاف پنبه را به شکل رشته های بلند در می آورد. سپس این رشته ها برای تبدیل به نخ ریسیده می شوند.
در این مرحله، ماده اصلی استفاده شده در پارچه های پنبه ای کامل می گردد. این نخ پنبه ممکن است سپس در معرض تعدادی فرآوری های شیمیایی قرار گیرد و شاید رنگ آمیزی نیز شود. در ادامه این نخ به انواع مشخصی از ماده منسوج مانند ملافه، تی شرت یا شلوارهای جین بافته می گردد.
در مجموع می توان مراحل ساخت پارچه پنبه را به صورت زیر خلاصه کرد:

1. برگ ریزی (defoliation): فرآیند حذف کردن برگ ها از گیاهان پنبه است.
2. برداشت کردن ماشینی: پنبه توسط یک دستگاه برداشت می شود. این دستگاه حجم زیادی از آلاینده ها را از الیاف پنبه حذف می کند و آنها را به شکل عدل در می آورد.
3. جداسازی: ماشین پنبه پاک کنی وظیفه دارد تا الیاف پنبه را از غلاف جدا نماید و کثیفی یا آشغال را حذف کند.
4. حمل کردن: پنبه به کارخانه تولید نساجی منتقل می گردد.
5. کاردینگ: فرآیند شکل دادن الیاف پنبه به رشته های بلند است.
6. نخ ریسی نمودن: الیاف برای تبدیل شدن به نخ، ریسیده می شوند.
7. رنگ آمیزی کردن: این نخ پنبه ممکن است سپس در معرض به عمل آوری های شیمیایی مختلفی قرار گیرد و شاید در این مرحله رنگ آمیزی شود.
8. بافتن: در ادامه این نخ به انواع مشخصی از ماده منسوج مانند ملافه، تی شرت یا شلوارهای جین بافته می گردد.

پارچه پنبه چه کاربردی دارد؟

نزدیک به 75 درصد از محصولات پوشاک جهان حداقل حاوی مقدار اندکی پنبه است. پنبه گسترده ترین الیاف منسوج استفاده شده در جهان است و تولید کنندگان می توانند این پارچه را به تعداد بی شماری از انواع مختلف محصولات تبدیل نمایند. مثلا بیشتر تی شرت ها شامل حداقل مقداری پنبه هستند و در حقیقت شلوارهای جین صد در صد از طریق پنبه تولید می گردند. این پارچه برای تولید رخت حمام، پادری حمام و حوله به کار می رود و ساخت ملافه، پتو و لحاف از آن نیز متداول است. تولید کنندگان ممکن است حتی برای تولید پرده، تزئینات دیواری و سایر انواع دکوراسیون منزل نیز از پنبه استفاده نمایند.
چون پنبه قابلیت تنفس و قدرت جذب بالایی دارد، معمولا برای تولید لباس های آب و هوای گرم مورد استفاده قرار می گیرد. نرمی پنبه باعث شده است تا گزینه خوبی برای لباس های رسمی و تجاری باشد. خاصیت ریخت (حالتیکه موجب خوش قوارگی و زیبایی ظاهر پارچه می شود) پارچه پنبه ای سبب شده است تا به عنوان یک پارچه ایده آل برای لباس های مجلسی بانوان شناخته گردد.
تولید کنندگان برای ساخت وسایل پزشکی نیز از پنبه استفاده می نمایند و این پارچه برای تولید طناب های صنعتی و سایبان نیز کاربرد دارد. در مجموع پنبه می تواند برای تولید هر نوع منسوج جهت استفاده های مصرفی و صنعتی مورد استفاده قرار گیرد.
در کل کاربردهای پارچه پنبه را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• برای تولید لباس: استفاده شده در ساخت تی شرت، جین های آبی رنگ، لباس آب و هوای گرم، لباس های رسمی و تجاری، و لباس های مجلسی زنانه
• برای وسایل و لباس های مخصوص حمام: استفاده شده برای تولید رخت حمام، پادری حمام و حوله
• برای تولید منسوجات مخصوص خواب: استفاده شده جهت تولید ملافه، پتو و لحاف
• برای کاربردهای پزشکی.

پارچه پنبه در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

هند و چین اغلب به عنوان بزرگترین تولید کنندگان پنبه در جهان شناخته می شوند. براساس اعلام Satista، هند با تولید کردن 6205 هزار تن پنبه در بین سال های 2017 و 2018 از رقیب شرقی آسیایی خود پیشی گرفته است. در این بازه زمانی، چین در حدود 5987 هزار تن الیاف پنبه را تولید نموده است. ایالات متحده آمریکا با تولید کردن 4555 هزار تن پنبه دیگر تولید کننده بزرگ پنبه جهان به شمار می آید. هر چند که این سه کشور جزء تولید کنندگان اصلی و عمده پنبه جهان به حساب می آیند، اما کشورهای دیگری نظیر برزیل، پاکستان و استرالیا همواره بیش از 1 میلیون تن الیاف پنبه را در هر سال تولید می کنند.

قیمت پارچه پنبه به چه صورت است؟

براساس اعلام IndexMundi، قیمت پنبه خام برای هر پوند در حدود 75/0 دلار است. با این حال، این قیمت ها در معرض تغییرات قرار دارد. قیمت های پنبه وقتی به نخ تبدیل می شوند، به طور قابل توجهی افزایش پیدا می کند و قیمت آن دوباره در صورت تبدیل شدن این الیاف به محصول نهایی بیشتر می گردد.
پنبه به نسبت یکی از ارزان ترین الیاف منسوج در جهان به شمار می آید که این مسئله به افزایش محبوبیت آن کمک کرده است. با این حال ارزان ترین پنبه، پنبه ای نیست که به صورت پایدار تولید نگردد، اما بهترین شکل های پنبه، قیمت بسیار بیشتری دارند. مثلا شکل های پنبه استیپل فوق بلند نسبت به پنبه استیپل کوتاه معمولی از هزینه بسیار بیشتری برخوردار است. از نمونه های پنبه استیپل فوق بلند (extra-long-staple cotton) می توان به پنبه مصری و پنبه پیما اشاره کرد. این نوع از پنبه برای تولید هزینه بیشتری روی دست تولید کنندگان می گذارد و آنها به این خاطر هزینه بیشتری در سطح مصرف کننده دریافت می نمایند.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه پنبه وجود دارد؟

چهار گونه مختلف از پنبه وجود دارد که برای تولید پارچه پنبه مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این، چندین زیرگونه از پارچه پنبه موجود است که از طریق این گونه های گیاه تولید می گردد.

انواع مختلف گیاه پنبه

گوسیپیوم هیرسوتوم (Gossypium hirsutum)

این نوع از پنبه به عنوان گسترده ترین شکل تولید شده این محصول نساجی شناخته می شود. 90 درصد از تولید پنبه جهان متعلق به این گیاه پنبه است. گوسیپیوم هیرسوتوم بومی آمریکای میانه و کشورهای حوزه دریای کارائیب است. تجار با گذشت سال ها این نوع از پنبه را به هر موقعیتی از سراسر جهان صادر نموده اند و این نوع از پنبه در هر نوع اقلیمی رشد می کند. گوسیپیوم هیرسوتوم، الیاف پنبه استیپل کوتاه (SS) دارد که باعث می شود تا کیفیت بالایی نسبت به انواع دیگر الیاف این منسوج نداشته باشد.

گوسیپیوم باربادنس (Gossypium barbadense)

گوسیپیوم باربادنس گونه ای از پنبه استیپل فوق بلند (ELS) است. این گونه از الیاف پنبه ای بلندتری تشکیل شده است که منسوجات نرم تر و لوکس تری را تولید می نماید. این نوع از پنبه، 8 درصد از تولید پنبه جهان را به خود اختصاص داده است و نسبت به گوسیپیوم هیرسوتوم به طور قابل توجهی گرانتر است. این گونه از پنبه بومی آمریکای جنوبی است و به مناطق مختلفی از سراسر جهان صادر شده است. مثلا پنبه پیما نوعی از گوسیپیوم باربادنس محسوب می شود و تولید کنندگان این نوع از پنبه را در چین، هند و دیگر کشورهای خارجی کشت می کنند.

گوسیپیوم آربوریوم (Gossypium arboretum)

هر چند که بیشتر انواع پنبه بر روی بوته های کوچک رشد می کنند، اما گوسیپیوم آربوریوم بر روی بوته های بزرگی که تقریبا می توان آنها را به اندازه درخت در نظر گرفت، پرورش داده می شوند. این نوع از پنبه، 2 درصد تولید جهانی پنبه را به خود اختصاص داده است.

گوسیپیوم هرباسیوم (Gossypium herbaceum)

این نوع از پنبه به عنوان پنبه لووان (Levant cotton) نیز شناخته می شود. گوسیپیوم هرباسیوم بومی آفریقا و کشورهای عربی است و در کمتر از 2 درصد از کشت پنبه جهانی مشارکت دارد.

انواع مختلف پارچه پنبه

پنبه استیپل کوتاه (Short-staple cotton)

پنبه استیپل (الیاف) کوتاه (SS) نوعی پنبه است که الیافی به بلندی 125/1 اینچ دارد. اگرچه این نوع از پنبه برای هر نوعی کاربردی عالی است، اما نرمی آن به اندازه انواع دیگر پنبه نیست.

پنبه استیپل بلند (Long-staple cotton)

پنبه استیپل بلند (LS) نوعی پنبه به شمار می آید که از الیافی به طول 125/1 و 25/1 اینچ تشکیل شده است. این نوع از پنبه گاهی اوقات نسبت به پنبه SS لوکس تر است.

پنبه استیپل فوق بلند (Extra-long-staple cotton)

پنبه استیپل فوق بلند (ELS) نوعی پنبه به شمار می آید که الیافش بیشتر از 125/1 اینچ طول دارد. پنبه ELS، لوکس ترین و نرم ترین نوع پنبه موجود محسوب می گردد.

پنبه مصری (Egyptian cotton)

پنبه مصری عبارتی است که به شکل های خاصی از پنبه LS یا ELS اشاره دارد. مثلا پنبه Giza 45، بیش از 45 میلیمتر (77/1 اینچ) طول دارد که باعث می شود تا یکی از طویل ترین و لوکس ترین گونه های پنبه به حساب آید.

پنبه پیما (Pima cotton)

پنبه پیما نوعی پنبه ELS به شمار می آید که از طریق همکاری بین دولت ایالات متحده و بومیان قبیله پیما در اوایل قرن بیستم به وجود آمده است. این نوع از پنبه به عنوان یکی از بادوام ترین گونه های پنبه در نظر گرفته می شود.

پنبه سوپیما (Supima cotton)

پنبه سوپیما نوعی پنبه پیما است که اجازه و موافقت انجمن سوپیمای آمریکا (ASA) را دریافت نموده است. برای در نظر گرفتن یک پنبه به عنوان سوپیما، باید پنبه پیما تنها در ایالات متحده با روش های کشت ارگانیک پرورش داده شود.

پارچه پنبه چه تأثیری بر روی محیط زیست دارد؟

تولید پنبه ذاتا بر روی محیط زیست تأثیر منفی ندارد. چون این نوع از منسوج یک الیاف طبیعی است، لذا زیست تجزیه پذیر می باشد و باعث آلودگی منابع آبی نمی شود. با این حال، شیوه هایی که تولید کنندگان برای تولید پنبه استفاده می کنند ممکن است باعث ضرر به محیط زیست شود. کشت پنبه به مقادیر زیادی آب نیاز دارد و تولید کردن این منسوج ممکن است سبب تغییر کاربری زمین نیز شود.
چون بیشتر تولید کنندگان پنبه بر روی کشت بیشترین مقدار الیاف ممکن در کمترین هزینه متمرکز می شوند، لذا به درستی از زمین مورد استفاده برای کشت پنبه مراقبت نمی کنند. در نتیجه کشت پنبه اغلب خاک منطقه ای که پنبه در آن رشد می کند را از بین می برد. بیشتر تولید کنندگان پنبه سراسر جهان برای رشد محصولات زراعی خودشان به استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی مانند آفت کش ها و کودهای شیمیایی روی می آورند. این مواد شیمیایی مضر وارد آب محیط اطراف می شوند، خاک را سمی می کنند و در نهایت در غلظت های خطرناکی از محصولات نهایی وجود خواهند داشت.
در بیشتر موارد، کشت پنبه نوعی روش استثماری است که شرکت های بین المللی از مردم فقیر و بی سواد کشورهای جهان سوم برای تولید این الیاف سوء استفاده می کنند. این شیوه به جوامع آسیب می زند و یک چرخه از فقر را به وجود می آورد. در نتیجه امید به زندگی کاهش پیدا می کند و چندین نسل متوالی به بردگی کشیده می شوند.
با این وجود، کشت پنبه از طریق شیوه های ارگانیک امکان پذیر است. فرآیندهای کشت ارگانیک شامل هیچگونه آفت کش های سمی یا کودهای شیمیایی مضر نیست، در نتیجه تأثیر زیست محیطی تولید این الیاف نساجی کاهش پیدا می کند. برای تأیید شدن پنبه به عنوان یک محصول ارگانیک، تولید کنندگان این محصول باید در جوامعی که در آن فعالیت می کنند، پایداری را ارتقاء ببخشند. کارگرانی که مسئول تولید پنبه ارگانیک هستند باید عادلانه دستمزد بگیرند و تخریب زیست محیطی این محصول باید تا حد ممکن کاهش پیدا کند. انواع خاصی از پنبه، مانند پنبه سوپیما فقط در شکل های ارگانیک موجود هستند.

گواهینامه های موجود برای پارچه پنبه

گواهینامه های متعددی برای تولید کنندگان پنبه موجود است. مثلا سازمان های استاندارد ارگانیک اتحادیه اروپا یا وزارت کشاورزی ایالات متحده (USDA) می توانند پنبه را به عنوان ارگانیک تأیید نمایند. بعضی از سازمان های مستقل نیز گواهینامه های ارگانیک بودن پنبه را برای تولید کنندگان ارائه می دهند. از مهمترین این سازمان ها می توان به استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) اشاره کرد. این سازمان به صورت ویژه بر روی دسترسی ایمن و پایدار به پارچه های ارگانیک از سوی مصرف کنندگان متمرکز می شود. شرکت دیگری به نام OEKO TEK نیز منسوجات ارگانیک را تأیید می کند. علاوه بر این، کل پنبه سوپیما ارگانیک است و سازمانی به نام انجمن سوپیمای آمریکا (ASA) باید پنبه پیما را برای در نظر گرفته شدن به عنوان سوپیما تأیید کند.

نام پارچه	پنبه
نام دوم شناخته شده پارچه	پنبه پیما، پنبه مصری، پنبه سوپیما
ترکیبات پارچه	الیاف ارگانیک حاصل شده از دانه های گیاه پنبه
تغییرات ممکن تراکم نخ در پارچه	100، 200، 300، 600 و بالای 2 هزار
قابلیت تنفس پارچه	قابلیت تنفس بسیار زیاد
قابلیت مقاومت در برابر رطوبت	بالا
قابلیت حفظ گرما	متوسط
قابلیت ارائه کشش	متوسط
حساس به کرکی شدن یا قل زدن	بالا
اولین کشور سازنده این نوع پارچه	هند باستان
بزرگترین صادر کننده/ کشور برتر تولید کننده	هند
دمای توصیه شده برای شستشو	متوسط یا بالا
کاربرد در	دامن، لباس های مجلسی برای زنان، لباس زیر، جوراب، ژاکت، ملافه، پتو، کیف و شلوارهای جین.