پارچه ژرسه (کشباف)

پارچه ژرسه (Jersey Fabric) چه نوع پارچه ای است؟

ژرسه یک پارچه بافتنی است که معمولاً به عنوان لباس مورد استفاده قرار می گیرد. در گذشته بیشتر پارچه های ژرسه با پشم بافته می شدند، اما اکنون یافتن لباس های ژرسه پنبه ای و الیاف مصنوعی نیز بسیار آسان است. با وجود اینکه بیشتر پیراهن های ورزشی با پارچه ژرسه ساخته می شوند، اما حقیقت این است که پارچه «ژرسه» با «ژرسه ورزشی» تفاوت دارد.
ویژگی پارچه ژرسه قابلیت کشش بالا و ریزبافت بودن آن است؛ به همین دلیل ژرسه نوعی پارچه محبوب برای ساخت لباس زیر، تی شرت و سایر لباس هایی است که از نزدیک با پوست بدن شخص در تماس هستند. از آنجاییکه پارچه های ژرسه سبک هستند، دوام زیادی ندارند و عایق خوبی نیستند، اما به عنوان یک لایه زیرین برای پوشیدن زیر لباس های ضخیم تر و بادوام تر عالی خواهند بود.
پارچه ژرسه بسیار جاذب است و با وجود ساختار ریز بافت و پشت پوشش، تنفس پذیری بالایی دارد. همین ساختار باعث می شود تا آویختگی این پارچه پارچه بسیار عالی باشد، البته شدت آویختگی و لختی این پارچه به مواد اولیه مورد استفاده در ساخت آن بستگی دارد و به همین دلیل بسیار متفاوت است.

تاریخچه پارچه ژرسه

منشاء پارچه ژرسه به جزایر مانش بر می گردد که در آن ابتداً از این پارچه برای ساخت لباس زیر و ژاکت های ماهیگیری استفاده می شد. شواهد و قرائن نشان می دهند که بافتنی های ژرسه از اوایل قرون وسطی وجود داشته اند، و این بافتنی ها در دوره رنسانس و دوران روشنگری به تدریج در سراسر اروپای غربی به محبوبیت رسیده اند.
جزایر مانش گروهی از جزایر در کانال مانش هستند. این جزایر از قرون وسطی تا به امروز چندین بار دستخوش تغییر شده اند و هر چند در حال حاضر تحت حمایت بریتانیا هستند، اما رسماً بخشی از خاک آن محسوب نمی شوند.
بنابراین تعیین دقیق پیشینه پارچه ژرسه بسیار دشوار است، اما هنر دوستان به طور کلی آن را یک پارچه بریتانیایی به حساب می آورند. آنچه مسلم است این است که نام پارچه ژرسه از نام جزیره جرزی (Jersey) که بزرگ ترین جزیره کانال مانش است، گرفته شده است.
با گسترش نفوذ این پارچه به سراسر جهان، انگلستان به صادرکننده عمده آن تبدیل شد. در اواسط قرن هجدهم، پارچه های ژرسه در سراسر اروپا و ایالات متحده شناخته شده بودند و بیشتر به عنوان پارچه اصلی تولید لباس های ورزشی مردانه معروف بودند. با این حال دامنه محبوبیت پارچه های ژرسه همچنان تا قرن بیستم محدود باقی ماند، و فقط منحصر به حوزه لباس های زیر مردانه و لباس های ورزشی یا لباس های کار بود.
اما در سال 1916، طراح نمادین برند کوکو شانل (Coco Chanel) طی یک اقدام جسورانه پارچه های ژرسه را وارد دنیای لباس های درجه یک نمود و از آن زمان به بعد همه چیز تغییر کرد. با وجود اینکه از پارچه های ژرسه برای تولید لباس های ورزشی استفاده می شد، اما هنوز هم پارچه ژرسه تحت نفوذ لباس های زیر بود و استفاده از این پارچه در لباس های معمولی بسیار ناپسند تلقی می شد. اما به دلیل محبوبیت فراوان طرح های لباس مجموعه Chanel’s jersey، این پارچه مورد تحسین جهانیان قرار گرفت و طراحان رقیب به سرعت ترند پارچه ژرسه ای را که او شروع کرده بود مورد پذیرش قرار داده و دنبال کردند.

پارچه ژرسه در عصر حاضر

بعدها شرایط کاملاً تغییر کرد و پارچه های ژرسه در کوتاه ترین زمان ممکن به دنیای انواع لباس ها مثل لباس های شب، بلوزها و از همه مهمتر تی شرت ها راه پیدا کردند. با وجود اینکه استفاده از پارچه های ژرسه همچنان در لباس های مختلف متداول است، اما هیچ کدام از آنها مثل تی شرت نبوده اند، چرا که تی شرت یکی از همه گیرترین لباس ها در سراسر جهان محسوب می شود. اگر تا به حال تی شرت پوشیده باشید (که قطعاً همین طور است) پس شما لباسی از جنس بافت ژرسه بر تن کرده اید و حتماً می دانید که این پارچه چقدر نرم و قابل تنفس است.
یکی از بارزترین تغییرات رخ داده در پارچه ژرسه که آن را به یک سوپراستار بین المللی تبدیل کرده است، نوع ماده اولیه متشکله آن است. زمانیکه پارچه بافان جزایر مانش مسئولیت کامل تامین پارچه ژرسه سراسر جهان را برعهده داشتند، این پارچه منحصراً از پشم ساخته می شد. اما امروزه متداول ترین نوع الیاف پایه مورد استفاده برای ساخت پارچه های ژرسه، الیاف پنبه ای است؛ ضمناً استفاده از الیاف مصنوعی نیز برای ساخت پارچه های ژرسه تا اندازه ای رایج است.

پارچه ژرسه چگونه تولید می شود؟

فرآیند تولیدی که برای ساخت پارچه های ژرسه مورد استفاده قرار می گیرد، با توجه به نوع الیاف متشکله آن تا حد زیادی متفاوت است. مثلا پشم یک محصول حیوانی است که تولید کنندگان منسوجات آن را از پوشش گوسفند، بز یا سایر گونه های حیوانی تولید می کنند. از طرف دیگر پنبه یک محصول گیاهی است که از پوشش های کرکی غلاف دانه های این گیاه گرفته می شود. ضمناً پارچه های ژرسه متشکل از الیاف مصنوعی نیز وجود دارند که با ترکیب مواد شیمیایی مختلف به وجود می آیند.
پارچه ژرسه از هر الیافی که تشکیل شده باشد باز هم فرآیند بافت این پارچه از یک روند جهانی تبعیت می کند. کار تولید پارچه ژرسه با تهیه نخ های پشمی، پنبه ای یا مصنوعی و بارگیری آنها در ماشین های بافندگی شروع می شود. هر چند که می توان پارچه های ژرسه را با دست نیز بافت، اما روند این کار به صورت دستی بسیار سخت و ناکارآمد است.
سپس ماشین های بافندگی به نخ ها پیچ و تاب داده، آنها را با هم ترکیب کرده و ساختار متمایز و ریز بافت پارچه ژرسه را خلق می کنند. پارچه ژرسه نهایی یک شبکه از نخ های عمودی پیچ و تاب خورده است که توسط نخ های افقی تابیده نشده به هم متصل شده اند.
در برخی از موارد، نخ در نظر گرفته شده برای تولید لباس های ژرسه قبل از روند بافندگی رنگ می شوند؛ اما در بیشتر حالت ها تولید کنندگان منسوجات پس از اتمام کار پارچه را رنگ می کنند. بسته به مواد اولیه مورد استفاده ممکن است تولید کنندگان پارچه از مواد بازدارنده اشتعال یا سایر روش های عمل آوری برای بهبود ظاهر یا افزایش دوام پارچه ژرسه استفاده کنند.

پارچه ژرسه چه کاربردی دارد؟

شاید استفاده برند کوکو شانل از پارچه ژرسه برای دوخت لباس های مد بالا اولین عاملی باشد که در ابتدا باعث محبوبیت این پارچه شد، اما دیگر پارچه ژرسه یک جلوه متداول از مد روز نیست. در عوض این پارچه به یک ماده پیش فرض روتین برای دوخت لباس ها تبدیل شده است.
تولید کنندگان منسوجات در وهله اول از پارچه ژرسه برای ساخت لباس های کژوال و سبک مانند تی شرت و لباس زیر استفاده می کنند. انواع مختلفی از پارچه های ژرسه وجود دارند، با این وجود ممکن است تولید کنندگان از انواع خاصی از پارچه های ژرسه برای کاربردهای سنگین نیز استفاده نمایند.
البته استفاده از پارچه های ژرسه برای دوخت لباس های ورزشی همواره رایج بوده است. اما این روزها لباس های ورزشی معمولاً از الیاف مصنوعی ساخته می شوند؛ ولی همچنان پارچه های ژرسه در پیراهن های ورزشی، زیر پیراهن های رکابی و شلوارک ها خودنمایی می کنند.
اکثریت قریب به اتفاق موارد کاربردی پارچه های ژرسه به لباس ها محدود می شود، اما یکی از موارد مهم دیگر استفاده از پارچه های ژرسه استفاده از آنها برای تولید کالاهای مربوط به خواب است. تولید کنندگان منسوجات غالباً به دلیل نرمی این پارچه ها که ناشی از ریز بافت بودن آنهاست برای تولید ملحفه، روبالشی و یا حتی پتو از آنها استفاده می کنند.

پارچه ژرسه در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

در حالیکه تعداد انگشت شماری از صنعتگران هنوز هم پارچه های سنتی ژرسه را در جزیره جرزی جزایر مانش تولید می کنند، اما دوران تولید اکثر پارچه های ژرسه جهان توسط این ملت تحت الحمایه بریتانیا به پایان رسیده است. این روزها چین بزرگترین تولید کننده منسوجات جهان است؛ ضمناً این کشور همچنان بزرگترین صادرکننده منسوجات پنبه ای و مصنوعی نیز محسوب می شود.
با این وجود همچنان پشم یک ماده اولیه محبوب برای تولید پارچه ژرسه به شمار می رود و چنانکه می دانید استرالیا بزرگترین صادرکننده این منسوجات طبیعی حیوانی است. سرانه گوسفند این کشور اقیانوسی بیشتر از هر کشور دیگری است، بنابراین جای تعجب نیست که استرالیا پایتخت پشم جهان باشد.

هزینه پارچه ژرسه به چه صورت است؟

قیمت پارچه ژرسه بستگی به الیاف متشکله آن دارد و از این رو بسیار متغیر است. اما از بین تمام مواد اولیه منسوج، پلی استر و ریون از همه ارزان تر هستند، هر چند که قیمت مواد اولیه گیاهی مانند پنبه نیز به قیمت الیاف مصنوعی نزدیک است.
از طرف دیگر، پشم کمی گران تر از پنبه است؛ اما به طور قابل توجهی گران تر از الیاف مصنوعی می باشد. با این حال منسوجات پشمی و پنبه ای با کیفیت که ارگانیک بوده و به صورت پایدار برداشت می شوند، جزء گران ترین مواد اولیه پارچه های ژرسه محسوب می شوند. از آنجاییکه بافت ژرسه تقریباً ساده است، لذا این پارچه ذاتاً گران تر از سایر پارچه های بافته شده یا بافتنی نیست.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه ژرسه وجود دارد؟

پارچه های ژرسه کاملاً متفاوتی وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از:

1- ژرسه یک لا (Single jersey)

پارچه ژرسه ای که وزن آن کمتر از 140 گرم در متر مربع باشد و یک طرف آن صاف و طرف دیگرش پرزدار باشد، پارچه ژرسه یک لا نامیده می شود. در واقع فقط یک طرف این پارچه ژرسه ساختاری بافتنی دارد.

2- ژرسه به هم تنیده (Interlock jersey)

ژرسه به هم تنیده که به آن ژرسه دولا (double jersey) نیز گفته می شود، دارای دو لایه پارچه بافتنی است که در امتداد کناره های تا شده پارچه به هم متصل می شوند. هر دو طرف پارچه به دست آمده صاف و مسطح است، و از آنجاییکه ضخامت آن دو برابر پارچه ژرسه یک لاست، بنابراین دوام بیشتری دارد و عایق تر است.

3- ژرسه ژاکارد (Jacquard jersey)

ژرسه ژاکارد مانند سایر پارچه های ژاکارد دارای طرح های متفاوتی است که از اشکال ساده گرفته تا الگوهای شبه زربافت را شامل می شود. تولید کنندگان منسوجات برای خلق این الگوها از ماشین آلات بافندگی صنعتی استفاده می کنند.

4- ژرسه Clocqué

ژرسه Clocqué (معادل فرانسوی کلمه تاول یا باد کرده) دارای الگوهای چین دار (شبیه لب غنچه شده) و برجسته ای است که تولید کنندگان منسوجات برای خلق آنها به ماشین های بافندگی متوسل می شوند.

5- ژرسه کشی (Stretch jersey)

برای ساخت پارچه ژرسه کشی علاوه بر الیاف رایج مانند پشم یا پلی استر از اسپندکس یا سایر الیاف الاستیک (به صورت ترکیبی) هم استفاده می شود.

6- ژرسه اسلاب (نیم تاب)

الگوی بافت پارچه ژرسه اسلاب به گونه ای است که برای خلق آن از نخ های نیم تاب در روند بافت پارچه ژرسه استفاده می گردد.

پارچه ژرسه چه تاثیری بر روی محیط زیست دارد؟

تاثیر زیست محیطی پارچه ژرسه به الیاف سازنده آن بستگی دارد. در حالت کلی الیاف مصنوعی تاثیر منفی بر محیط زیست بر جا می گذارند. روند تولید الیاف پلی استر و ریون معمولا مستلزم استفاده از مواد شیمیایی سمی است، هر چند که گاهی اوقات امکان مهار یا استفاده مجدد از این مواد شیمیایی وجود دارد؛ اما حتی اگر از آنها به درستی هم استفاده شود، در نهایت باعث آلودگی اکوسیستم های محلی می گردند.
همچنین الیاف مصنوعی با هر بار شستشو، میکرو الیاف سمی وارد منابع آبی می کنند. پارچه های مصنوعی در پایان چرخه عمر خود به شکل زباله های زیست تجزیه ناپذیر وارد محیط زیست می شوند. در نتیجه استفاده از الیاف مصنوعی برای تولید پارچه های ژرسه از نظر زیست محیطی ناپایدار به حساب می آید.
اما پشم و پنبه هر دو قابلیت سازگاری کامل با محیط زیست را دارند. کشاورزان پنبه کار معمولاً از مواد شیمیایی زراعی سمی استفاده می کنند، اما پرورش پنبه بدون استفاده از آلاینده های کشاورزی نیز امکان پذیر است. ضمناً پنبه بسیار زیست تخریب پذیر است.
از آنجاییکه پشم یک محصول حیوانی است، لذا تولید آن به مواد شیمیایی کشاورزی نیازی ندارد. استفاده نامناسب از زمین تنها اثر زیست محیطی منفی تولید این الیاف به شمار می آید. در ضمن پشم بسیار زیست تخریب پذیر است، از این رو اساساً پشم، طبیعت مدارترین ماده اولیه برای ساخت پارچه های ژرسه محسوب می شود.

گواهینامه های موجود برای پارچه های ژرسه

گواهینامه های در دسترس برای پارچه های ژرسه به اندازه الیاف متشکله آنها متنوع هستند. مثلا Woolmark یک گواهینامه معتبر برای لباس های پشمی است و سازمان استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS)، انواع منسوجات پشمی، پنبه ای و برخی از انواع منسوجات بازیافتی را تائید می کند.
همچنین استاندارد جهانی بازیافت (GRS)، الیاف مصنوعی بازیافتی را تائید می کند و الیاف جدید و مصنوعی نیز می توانند واجد شرایط دریافت مجوز سازمان بین المللی استاندارد (ISO) شوند. در ضمن پارچه های ژرسه ای که با پنبه پیمای پرورش یافته در آمریکا ساخته می شوند، ممکن است بتوانند گواهینامه انجمن سوپیمای آمریکا (ASA) را دریافت نمایند.