پارچه جوت

پارچه جوت چه نوع پارچه ای است؟

پارچه جوت (jute) نوعی الیاف منسوج ساخته شده از گیاه جوت یا کنف هندی است. هر چند که تفاوت اندکی بین گونه های گیاه شناسی جوت وجود دارد، اما یکی از گونه های اصلی استفاده شده برای تولید پارچه جوت، کورکوروس اولیتوریوس = Corchorus olitorius (جوت سفید) است. با این حال، گونه های دیگر جوت به نام کورکوروس کپسولاریس = Corchorus capsularis (جوت توسا) حتی با وجود سختی کاشت باز هم برتر در نظر گرفته می شوند.
پنبه به عنوان یکی از محصولاتی شناخته می شود که به بیشترین میزان از طریق الیاف مبتنی بر گیاه تولید می گردد، اما جوت هم از این نظر در جایگاه دوم قرار دارد. هر چند که جوت در دنیای غرب زیاد محبوب نیست، اما به عنوان یکی از الیاف اصلی ساخت منسوجات در هند و کشورهای همسایه خود را به اثبات رسانده است. گیاه جوت بیش از 10 فوت رشد می کند و الیاف استخراج شده از این گیاه در رشته های طویل برداشت می گردند. بنابراین الیاف جوت در میان الیاف منسوج طبیعی جهان، بلندترین آنهاست. جوت در شرایط مشابه با برنج رشد می کند و این گیاه برای نواحی گرم که موسم بارندگی سالیانه دارند، بسیار مناسب است. این محصول زراعی نمی تواند در هوای گرم رشد کند و سطح رطوبت محیط تقریبا 80 درصد برای تولید جوت مورد نیاز است.

تاریخچه جوت

جوت برای اهداف نساجی در حدود حداقل 5 هزار سال پیش در شبه قاره هند پرورش داده شده است. شواهد اولیه برای تولید این الیاف گیاهی به حداقل 3 هزار سال قبل از میلاد بر می گردد، اما این امکان کلی نیز وجود دارد که تمدن دره سند (Indus valley civilization) یا جوامع قبلی، بیش از این تاریخ برای تولید الیاف، جوت را کاشته باشند. حتی با وجود اینکه تولید پنبه در هند محبوب بود، اما جوت در توسعه جامعه هند قبل از تأثیرات استعمار اروپا، نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. با بیشتر شدن مداخله بریتانیا در امور هند، جوت به یک محصول زراعی سودآور تبدیل شد که به عنوان منبعی به تلاش های استعماری بریتانیا کمک می کرد.

هر چند که جوت برای چندین قرن در اسکاتلند نیز پرورش داده شده است، اما تولید جوت در ایالت بنگال و بخش های دیگری از هند به سرعت فراتر از تولید اسکاتلند شد. به دلیل سود زیاد حاصل شده توسط اشراف هندی از جوت، بسیاری از تولید کنندگان اسکاتلندی جوت برای مشارکت در این شکوفایی اقتصادی به این مستعمره بریتانیا مهاجرت نمودند. تولید جوت به عنوان بخش مهمی از اقتصاد امپراطوری بریتانیا تا اواخر قرن نوزدهم میلادی باقی ماند و پس از استقلال هند، جوت به صادرات اصلی این کشور مبدل گردید. با این وجود، توسعه الیاف مصنوعی سبب گردید تا تولید جوت در نیمه پایانی قرن بیستم با کاهش مواجه شود، اما این کاهش تولید تا اوایل قرن بیست و یکم بیشتر دوام نداشت و تولید این الیاف گیاهی دوباره به عامل اصلی اقتصادی در بنگال، بنگلادش و دیگر نواحی شبه قاره هند تبدیل گردید.

ویژگی های جوت

جوت یک الیاف نسبتا زبر است و برای تولید پوشاک خیلی مناسب نیست، مگر اینکه از فرآیند تولید گسترده ای عبور کرده باشد. در عوض سختی و دوام پذیری جوت باعث شده است تا این محصول برای کاربردهای صنعتی ایده آل باشد. بیشتر انواع پارچه های جوت با شبکه های بافتنی نخ ضخیم، شل هستند. هر چند که جوت به راحتی آب را جذب می کند، اما سریع نیز خشک می شود و در برابر ساییدگی و لکه دار شدن بسیار مقاوم است. با این حال چون جوت از طریق گیاه تولید می شود، زیست تجزیه پذیر بودن آن نسبتا سریع است و دوام پذیری طولانی مدت آن در کاربردهای محیط بیرون شناخته شده نیست.
بیشتر انواع الیاف جوت به رنگ قهوه ای روشن هستند، اما بعضی از گونه های سفید مایل به خاکستری نیز وجود دارند. به طور کلی، شکل های سفید رنگ جوت نسبت به گونه های قهوه ای رنگ از کیفیت پایین تری برخوردار هستند، اما جوت سفید ممکن است برای کاربردهای تولید پوشاک مناسب تر باشد. الیاف جوت چون ضخیم و قابل انعطاف است، به طور کلی کار کردن با آن آسان می باشد. از انجاییکه این الیاف در حالت فرآوری نشده به صورت طویل و براق هستند، پس تولید کردن نخ از آنها نسبتا ساده است. جوت قابلیت تنفس عالی دارد، اما به طور طبیعی زیاد گرما را حفظ نمی کند که این مسئله باعث می گردد تا برای اقلیم های گرم و مرطوب زیاد ماده ایده آلی برای تولید پوشاک نباشد.

پارچه جوت چگونه تولید می گردد؟

تولید پارچه جوت برای قرن ها به صورت مشابه انجام گرفته است. در بیشتر حالت ها، الیاف رسیده جوت با دست برداشت می شدند و سپس برگ آنها جدا می گردید. الیاف جوت را می توان از طریق هم ساقه داخلی و هم پوست بیرونی ساقه به دست آورد. فرآیندی به نام پوساندن (retting) برای حذف مواد غیر الیافی از ساقه و پوست الیاف جوت مورد استفاده قرار می گیرد. پوساندن باعث می شود تا ساقه ها نرمتر شوند و امکان جداسازی ماده الیافی از ماده غیر قابل استفاده توسط دست را امکان پذیر می کند.
بعد از اینکه الیاف جوت پوسانده شدند، امکان جداسازی الیاف طویل و ابریشمی مانند آن فراهم می گردد و سپس آنها به رشته های بلند شانه زده می شوند. این الیاف شانه زده شده سپس به نخ ریسیده می گردند. هر چند که تکنیک هایی برای تولید نخ جوت با ماشین های اتوماتیک ارائه گردیده است، اما هنوز هم بیشتر جامعه تولید کننده جوت بر روی چرخ های دستی نخ ریسی برای این فرآیند تکیه می کنند.

وقتی الیاف جوت به نخ ریسیده شد، ممکن است برای خشک گردیدن، فراهم شدن مقاومت در برابر آب یا ایجاد مقاومت در برابر آتش، در معرض طیف وسیعی از فرآیندهای شیمیایی قرار گیرد. سپس ماسوره های نهایی الیاف جوت به کارخانه های تولید منسوج منتقل می گردند تا در آنجا به منسوجات پوشاک یا صنعتی بافته شوند. در موردی که الیاف جوت به پوشاک تبدیل می شوند، تکنیک های مختلف نرم کردن برای ساخت پوشاکی که راحتی بیشتری را فراهم می کند، به کار گرفته می شود. بعضی از تولید کنندگان ممکن است برای کاهش زبری نخ جوت، آن را تحریک نمایند یا برای دستیابی به تأثیر مشابه از تکنیک های شیمیایی استفاده کنند. الیاف جوت استفاده شده برای فرآیندهای صنعتی را می توان در شرایط اصلی خودش بدون بهره گیری از تکنیک های نرم کردن مورد استفاده قرار داد.
در کل فرآیند تولید پارچه جوت را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

1. برداشت کردن: ساقه های جوت بالغ با دست برداشت می شوند.
2. برگ ریزی: سپس برگ های گیاه جوت از آن جدا می گردند.
3. پوساندن: فرآیندی به نام پوساندن برای حذف ماده غیر الیافی از ریشه و پوست ساقه جوت به کار می رود.
4. جداسازی و شانه زدن: بعد از اینکه الیاف جوت پوسانده شدند، جداسازی الیاف طویل و ابریشمی مانند آنها امکان پذیر می شود و می توان آنها را در رشته های بلند شانه زد.
5. نخ ریسی: این الیاف شانه زده شده را می توان به نخ ریسید.
6. مرحله تکمیل نهایی: این الیاف ممکن است برای خشک گردیدن، فراهم شدن مقاومت در برابر آب یا ایجاد مقاومت در برابر آتش، در معرض طیف وسیعی از فرآیندهای شیمیایی قرار گیرند.
7. بافتن: ماسوره های نهایی الیاف جوت به کارخانه های تولید منسوج منتقل می گردند تا در آنجا به منسوجات پوشاک یا صنعتی بافته شوند.

پارچه جوت چه کاربردی دارد؟

جوت به دلیل بافت زبری که دارد، معمولا برای تولید پوشاک مورد استفاده قرار نمی گیرد. با این حال توسعه های اخیر در فرآوری جوت باعث شده است تا امکان استفاده از این منسوج ناخوشایند برای انواع خاصی از پوشاک فراهم شود. هر چند که هنوز به سختی می توان جوت استفاده شده را در لباس های زیر یا پوشاکی که تماس مستقیم با پوست دارند را پیدا نمود، اما سویشرت ها و ژاکت های سبک ساخته شده از جوت به سرعت در جهان در حال محبوب شدن هستند.
با این حال استفاده های مرسوم جوت هنوز هم محبوب ترین کاربردهای این الیاف باقی مانده است. مثلا جوت برای قرنها به عنوان یک ماده صنعتی زبر و ضخیم در دنیای غرب شناخته شده است. ساک های ساخته شده از این الیاف برای حمل سبزیجات، غذا و دیگر کالاها مورد استفاده قرار می گیرند و گونی های تولید شده از جوت به عنوان ماده عایق نیز به کار گرفته می شوند.
استفاده از جوت در کاربردهای کشاورزی نیز ادامه دارد. معمولا استفاده از پارچه جوت برای باز گرداندن مبداء اصلی آن به عنوان معیار محافظتی در برابر فرسایش مزارع جوت و برنج متداول است. وقتی درخت های نونهال پیونده زده می شوند، از این پارچه برای تولید پوشش محافظتی اطراف ریشه های نهال استفاده می گردد. چون جوت سریع تجزیه می شود، بنابراین نهال بدون مواجه شدن با هر گونه مقاومت قابل توجهی می تواند ریشه های خودش را از طریق کیسه های پارچه ای جوت به مرحله تکامل برساند.

الیاف اصلی ساخته شده از جوت در کاربردهای مختلف کف سازی نیز به کار می روند. پشت کاشی لینولئوم معمولا از جوت ساخته می شود و این الیاف ممکن است در برای تولید فرش، کفپوش یا دیگر انواع کف مورد استفاده قرار گیرد.
جوت به دلیل زبری و دوامی که دارد، معمولا برای ساخت وسایل خانگی محبوب است. مثلا این پارچه برای تولید رومبلی (به خصوص برای مبلمان فضای بیرون) محبوب است و برای ساخت پرده و بوم نقاشی نیز به کار گرفته می شود. جالب اینجاست که جوت یکی از اجزاء اصلی لباس های مخصوص استتار کردن است. این پارچه سبب تولید شکل های پیشرفته ای از لباس استتار شده است که به افراد نظامی اجازه می دهد تا در محیط های پر از شاخ و برگ یا چمن برای مبارزه خود را پنهان نمایند.
در مجموع کاربردهای پارچه جوت را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• برای تولید پوشاک: استفاده شده در سویشرت و ژاکت های سبک؛
• برای کاربردهای صنعتی: استفاده شده در گونی؛
• برای کاربردهای کشاورزی: استفاده شده در نهال؛
• برای کاربردهای کف سازی: به کار رفته در پشت کاشی لینولئوم؛
• برای کاربردهای وسایل خانگی: استفاده شده در پرده و بوم نقاشی.

پارچه جوت در چه کشورهایی تولید می شود؟

عمده جوت جهان در کشورهای هند، بنگلادش و پاکستان تولید می گردد. مخصوصا 85 درصد از تولید جوت در رودخانه گنگ که در سراسر بنگلادش و منطقه بنگال هند گسترده شده است، انجام می گیرد. هر چند که چین به اندازه هند یا بنگلادش این محصول را تولید نمی کند، اما هنوز هم یکی از بزرگترین تولید کنندگان جوت جهان است. دیگر کشورهای آسیایی از جمله تایلند، برمه و بوتان نیز جزء تولید کنندگان این محصول به شمار می آیند. در کل بزرگترین بازار برای منسوجات به چین تعلق دارد و پارچه های جوت نیز از این قضیه مستثنی نیستند. سطح بزرگی از بازار جوت جهان هنوز در آسیا قرار دارد، اما کشورهایی مانند هند و بنگلادش، جوت را به ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر بازارهای سودآور سراسر جهان غرب و کشورهای در حال توسعه صادر می نمایند.

قیمت پارچه جوت به چه صورت است؟

پارچه جوت یکی از ارزان ترین منسوجات جهان است. هر چند که شکل های هنرمندانه جوت ممکن است بسیار گران باشند، اما بیشتر انواع این پارچه در حدود 1 دلار برای هر پوند قیمت دارند. این نرخ با قیمت پنبه قابل مقایسه است و به طور قابل توجهی از دیگر انواع پارچه های مصنوعی ارزان تر است. یکی از روش های خرید ارزان قیمت پارچه جوت این است که مستقیما با تولید کننده در هند، بنگلادش یا دیگر کشورهای تولید کننده جوت وارد معامله شد. با استفاده از این رویکرد، اقتصاد محلی تحریک می شود و به تولید کنندگان حوزه صنعت نساجی این قدرت را می دهد تا بر شرایط تولید محصول زراعی استثمارگرانه غلبه کنند.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه جوت وجود دارد؟

اگرچه دو نوع عمده جوت وجود دارد، اما این دو شکل غالب از پارچه منسوج تنها انواع جوت موجود به حساب نمی آیند.

جوت سفید (White Jute)

جوت سفید (وایت جوت) دیگر در هیچ جای دنیا به اندازه گذشته محبوب نیست، اما سوابق تاریخی نشان می دهد که این پارچه به عنوان منسوج اصلی استفاده شده برای لباس مردم معمولی در ناحیه بنگال هند مورد استفاده قرار می گرفته است. همانطور که نام این نوع جوت نشان می دهد، جوت سفید نسبت به دیگر انواع این الیاف از رنگ روشن تری برخوردار است، اما دوام آن نسبتا پایین است.

جوت توسا (Tossa Jute)

جوت توسا نوع عمده جوت در تولیدات امروزی به شمار می آید. جوت توسا یک محصول زراعی سخت است و نسبت به جوت سفید سبب تولید الیاف بیشتری می گردد. از نظر رنگ، جوت توسا نسبت به سفید مایل خاکستری بیشتر قهوه ای رنگ است و الیاف آن مانند دیگر نوع جوت موجود، بلند و قوی هستند.

جوت مستا (Mesta Jute)

جوت مستا ترکیبی از جوت سفید و توسا است. هر چند که این نوع از جوت از نظر تاریخی محبوب نبوده است، اما موانع سیاسی در طول دوره پرآشوب استقلال هند منجر به برتری تولید این نوع از جوت گردید.

برش های جوت (Jute Cuttings)

برش های جوت، محصولات فرعی تولید جوت است. آنها زبرترین بخش های گیاه جوت هستند که از مرغوبیت پایینی برخوردار می باشند، اما هنوز هم می توان برای ساخت منسوجات اولیه از آنها استفاده نمود.

پارچه جوت چه تأثیری بر روی محیط زیست دارد؟

جوت در کل تأثیر مثبتی بر روی محیط زیست دارد. در حقیقت یکی از اندک الیاف طبیعی به شمار می آید که به جای تأثیر مخرب بر محیط زیست، مزایای مفید واقعی برای آن فراهم می آورد. هم برنج و هم جوت معمولا در نواحی یکسانی رشد می کنند، چون این محصولات زراعی به محیط های رشد مشابهی نیاز دارند. هر چند که برنج در زمان رشد باعث تهی کردن خاک می شود، اما تولید جوت در حقیقت تمام مواد مغذی را به خاک بر می گرداند و به حفظ رطوبت خاک کمک می کند. بنابراین برنج و جوت، محصولات زراعی هم زیست هستند و رشد این دو محصول کشاورزی با هم، تأثیر زیست محیطی کاشت برنج را از بین می برد.
با این حال همانند کاشت دیگر انواع الیاف زراعی، روش های صحیح و غلطی برای کاشت جوت نیز وجود دارد. اگر جوت با دنبال کردن شیوه های اصولی همانند تناوب کشت به صورت پایدار رشد نکند، می تواند به خاک محیط اطراف صدمه بزند. هر چند که تولید جوت معمولا مستلزم استفاده از آفت کش ها و کودهای شیمیایی نیست، اما اگر تولید کنندگان این محصول زراعی از این مواد شیمیایی در فرآیند تولیداتشان استفاده کنند، تأثیر زیست محیطی جوت می تواند سریعا منفی شود.

تأثیر زیست محیطی جوت: پس از تولید

جوت همانند همه الیاف منسوج طبیعی، زیست تجزیه پذیر است. بنابراین مشارکتی در آلودگی محیط زیست ندارد. میکرو الیاف که به طور پیوسته سبب آلودگی منابع آب و اکوسیستم دیگر آبزیان می شوند، توسط جوت منتشر نمی شوند. همه روش های از بین بردن جوت مانند سوزاندن، تأثیر زیست محیطی منفی ایجاد می نمایند. هر چند که الیاف مصنوعی در هنگام سوزانده شدن باعث وارد گردیدن مواد شیمیایی سمی به هوا می شوند یا وقتیکه در محل های دفن زباله دفع می گردند برای قرنها باقی می مانند، اما جوت و دیگر الیاف طبیعی بدون توجه به روش های درست یا غلط دفع کردن، به سرعت دوباره جذب اکوسیستم های محیط اطراف می گردند.

تولید جوت: نگرانی های بشر دوستانه

یکی از روش های عمده که می تواند سبب مضر شدن تولید جوت گردد به تأثیر آن بر روی اقتصادهای محلی مربوط می شود. بیشتر تولید کنندگان جوت در بنگلادش و دیگر نواحی، مستقل هستند؛ آنها به صورت محلی فعالیت می کنند و بیشتر تولیداتشان به جای صادرات به کشورهای خارجی در محیط اطراف فروخته می شود. با این حال کارخانه های تولید جوت به شرکت های عظیمی تعلق دارند که ممکن است ارزش تولید جوت جوامع محلی را بدون بازگشت هزینه جذب نمایند. عدم بهره مندی از مزایای اقتصادی تولید جوت باعث می گردد تا تولید کنندگان این محصول زراعی از دنبال کردن شیوه های مناسب و پایدار با محیط زیست صرف نظر کنند و سیاست های کشت استثمارگونه ممکن است روش های تولید غیر پایدار و ناسازگار با محیط زیست را ترغیب نماید. بنابراین بهترین روش این است که پارچه جوت تولید شده توسط شرکت های مستقلی که پروتکل های نظارتی سخت گیرانه در مورد تولید محصول ارگانیک را دنبال می کنند، خریداری شود. انجام ندادن این کار می تواند موجب دائمی شدن چرخه بهره برداری استثمارگونه از کارگران شود که جوامع کشاورزی روستایی را در بلند مدت از تولید اینگونه محصولات زراعی دلسرد می کند.

گواهینامه های موجود برای پارچه جوت

چون جوت یک الیاف مبتنی بر گیاه است، پس واجد شرایط دریافت گواهینامه های ارگانیک از سوی سازمان های ارائه دهنده گواهینامه ارگاینک دولتی مانند اداره کشاورزی ایالات متحده و انجمن گواهینامه ارگانیک اتحادیه اروپا خواهد بود. با این حال چون بیشتر جوت در خارج از ایالات متحده یا کشورهای اتحادیه اروپا رشد می کند، لذا این گواهینامه ها زیاد مرتبط نیستند.
از سویی دیگر، استاندارد جهانی منسوج ارگانیک (GOTS)، گواهینامه ارگاینک را برای الیاف منسوج تولید شده در سراسر جهان ارائه می دهد. همه الیاف جوت تا زمانیکه معیارهای سخت گیرانه خاص این سازمان را رعایت کنند، واجد شرایط دریافت گواهینامه GOTS خواهند بود.
علاوه بر این، سازمانی مانند SGS نیز خدمات صدور گواهینامه را برای الیاف جوت فراهم می کند. با این وجود برخلاف GOTS یا دیگر سازمان های ارائه دهنده گواهینامه ارگاینک، SGS نمی تواند الیاف جوت را به عنوان ارگانیک مورد تأیید قرار دهد. در عوض این سازمان، کیفیت کلی و سطح این محصول زراعی غالب را مورد تأیید قرار می دهد.