موهای طبیعی پروتئینی یا الیاف خز

الیاف مویی به دست آمده از انواع مختلف حیوانات جهت تولید پارچه از کرک گاو عنبر (مورد استفاده اسکیموها)، پشم آلپاکا، موهر، کشمیری و موی شتر مشارکت دارند. موهای حیوانات مطابق با اقلیم و شرایط آب و هوایی که در آن زندگی می کنند، دچار تغییر می شوند. این الیاف را می توان به تنهایی و یا به صورت مخلوط با پشم استفاده کرد.
پروتئین کراتین جزء اصلی تشکیل دهنده مو، پشم و خز محسوب می شود. هر کدام از موها ممکن است تا 91 سانتیمتر (36 اینچ) طول داشته باشند، اما معمولا بیشتر از 41 سانتیمتر (16 اینچ) طول ندارند. بنابراین الیاف مویی و پشمی پیوسته نیستند، پس اگر قرار باشد به صورت بافتنی یا کشباف به پارچه های منسوج تبدیل شوند باید به صورت نخ ریسیده گردند و یا اینکه به صورت نمدی در آیند. هرگونه موی الیاف می توانند به صورت قانونی به بازار عرضه شوند.
اصلی ترین الیاف مویی برای تولید پارچه های منسوج، پشم گوسفند است. در گوسفندان وحشی، پشم یک لایه زیرین کوتاه و نرم است که توسط موهای زبرتر و بلندتر مورد محافظت قرار می گیرد. پشم گوسفندان اهلی که برای تولید پشم پرورش داده می شوند، بسیار بلندتر است. نخ های تولید شده از پشم به دو صورت نخ پشمی و نخ پشمی تابیده طبقه بندی می گردند. الیاف پشمی که طولی کمتر از 5 سانتیمتر (کمتر از 2 اینچ) دارند، به نخ های پشمی نرم و پرزدار تبدیل می شوند. الیاف بلندتر برای تولید نخ های پشمی نرمتر و بلندتر کاربرد دارند. به طور طبیعی، الیاف موج دار پشمی در تولید نخ های حبس کننده هوا استفاده می شوند که این نخ ها برای تولید مواد عایق مورد استفاده قرار می گیرند.
حیوانات دیگر استفاده شده به عنوان منبعی از الیاف مویی تولید منسوجات شامل شتر، لاما (شتر بی کوهان آمریکای جنوبی)، شتر آلپاکا، گواناکو (نوعی از شتر لاما)، ویکونا (شتر بی کوهان پشم بلند آمریکای جنوبی)، خرگوش، گوزن شمالی، بز آنگورا و بز کشمیر (کشمیری) هستند. الیاف خز حیواناتی مانند سمور یا سگ آبی گاهی اوقات با موهای دیگر مخلوط می شوند و از آنها برای تولید نخ های لوکس استفاده می گردد، اما اغلب به صورت پوست خز کاربرد دارند. موهای سر اسب و گاو بیشتر به صورت نمدی مورد استفاده قرار می گیرند، اما گاهی اوقات به صورت نخ نیز ریسیده می شوند، به خصوص برای اثاثیه و سایر لوازم کاربردی که دوام آنها بسیار اهمیت دارد. حتی موهای انسان نیز به صورت نخ ریسیده شده است و در تولید منسوجات مورد استفاده قرار گرفته است.

1-موهای شتر (الیاف پالتویی)

موهای شتر همچنین به عنوان الیاف پالتویی با کیفیت بالا نیز شناخته می شوند، این الیاف گران قیمت هستند و اغلب با پشم مخلوط می شوند. این الیاف همچنین محافظ خوبی در برابر سرما و گرما هستند. موهای شتر از شتر دو کوهانه به دست می آیند که از شرق ترکیه تا چین و از شمال تا سیبری یافت می شوند. کشورهایی که نقش مهمی در تولید موهای شتر دارند عبارتند از : مغولستان، ایران، افغانستان، روسیه، نیوزیلند، تبت و استرالیا.

پنج مرحله اولیه تولید عبارتند از:

1-جمع آوری  با روش پشم چینی یا موریزی
2-دسته بندی الیاف – جداسازی موهای زبر از موهای نرم
3-موگیری (جدا کردن مو از پوست لاشه)
4-ریسندگی و
5-بافتن یا بافندگی

ویژگی های موی شتر

• مستحکم بودن
• درخشش
• صافی
• متعادل از نظر گرمایی
• سبک
• داشتن خواص ترموستاتیک

کاربردهای نهایی

• پالتو و ژاکت
• ژاکت ورزشی و پلیور
• دامن
• قلم موی رنگ آمیزی
• دستکش و الزامات جوراب بافی
• روسری
• شال گردن
• فرش و
• کت های ضدآب و غیره

2-موی بز آنگورا (الیاف موهر)

موهر پارچه ای حریرباف یا نخی است که از موی بز اهلی آنگورا که طولی در رنج 9 تا 12 اینچ دارد، تولید می شود. بز آنگورا عمدتا در کوه های تبت و ترکیه زندگی می کند. امروزه ایالات متحده و آفریقای جنوبی بزرگترین تولیدکننده نخ یا پارچه موهر هستند و بیشتر پارچه موهر آمریکا در تگزاس تولید می شود.

اکثر مراحل تولید به قرار زیر است:

1-پشم چینی – جداکردن خز از بدن حیوان
2-پشم شویی – شستشوی الیاف با مواد شوینده
3-موگیری – جدا کردن موهای زبر از موهای نرم
4-ریسندگی

ویژگی های الیاف موهر

• متشکل از کراتین مثل الیاف پشمی
• دافع گرد و خاک به دلیل خاصیت ارتجاعی
• ظاهری درخشان و ابریشمی به دلیل خاصیت جذب نور
• ضدچروک
• مقاوم در برابر حرارت
• مقاوم در برابر بیدزدگی، ضد کپک و از نظر گرمایی متعادل

کاربردهای نهایی

• فرش
• ژاکت
• کت
• مبلمان خانگی
• عروسک
• کلاه گیس و غیره

3-موی بز کشمیری

پشم کشمیر (یا کشمیری)، پشمی است که از بز کشمیری تهیه می شود و به نام پشمینه نیز معروف است. پشم کشمیر (کشمیری) یا کرک بز در واقع پشم نازک و نرم لایه زیرین موی بز است. لایه رویی این پشم ها که زبرتر و مرتب تر است، موی حفاظ نامیده می شود.
الیاف موئی مختص حیوانات در فصل موریزی جمع آوری می گردند، فصلی که موی حیوانات به طور طبیعی می ریزد. فصل موریزی بزها یک دوره چند هفته ای در فصل بهار است. در چین و مغولستان، کرک ها به وسیله دست و یا یک شانه زمخت برداشته می شوند. حیوانات در ایران، افغانستان، نیوزیلند و استرالیا پشم چینی می شوند.
موهای کشمیری برای محافظت از بز در برابر دمای سرد کوه به شدت گرم هستند. این الیاف بسیار سازگار می باشند و می توان به راحتی از آنها نخ های نازک یا ضخیم و یا پارچه های سبک یا سنگین تولید کرد. این الیاف برای همه اقلیم ها مناسب هستند. رطوبت زیاد این الیاف باعث می شود تا زمانی که در معرض هوا با رطوبت نسبی قرار می گیرند، خصوصیات عایق بودن آنها تغییر کند.

مبدا این الیاف

بزهای کشمیری در اصل در فلات مرتفع آسیا دیده می شوند. چین، مغولستان و تبت جزء کشورهای مهم تولیدکننده پشم کشمیری هستند. امروزه مقدار کمی از پشم کشمیری در استان کشمیر هند تولید می شود، جایی که نام این پشم از آن گرفته شده است. محصولات کشمیری این منطقه برای اولین بار در اوایل صده 1800 مورد توجه اروپاییان قرار گرفت.

ویژگی ها

• نرم، مانند پشم
• سبک
• در مقایسه با الیاف طبیعی پشمی، گرمتر و ظریف تر هستند.
• نسبت به پشم دوام کمتری دارند.

کاربردهای نهایی

• دستمال گردن
• روسری
• ژاکت
• کت
• دستکش

4-موی لاما

شترهای بی کوهان لاما (Llama) از نژاد شترهای بی کوهان آلپاکا (alpaca)، ویکونا (vicuna) و گواناکو (guanaco) هستند و تصور می شود که توسط نیاکانمان در آمریکای جنوبی به عنوان حیوان همه منظوره پرورش داده شده اند. با در نظر گرفتن موارد زیر در بسته بندی و کار، از الیاف آنها برای تهیه پوشاک، قالیچه، پتو و گوشت و در مواردی از پوست آنها برای تهیه غذا و کالا استفاده می شود.
موی لاما از حیواناتی به دست می آیند که شبیه شتر هستند (اندازه این موها 3/1 برابر موهای شتر است). لاماها در کوه های آند آمریکای جنوبی دیده می شوند و در اصل از بولیوی و پرو می آیند. لاماها دو نوع الیاف موئی محافظ و پشم زیرین دارند. موهای محافظ معمولا سریعتر رشد می کنند، توخالی هستند، تیزتر و محکم تر از پشمهای زیرین به نظر می رسند. موهای محافظ بر روی برف و باران اثر می گذارند و به آب شدن سریع تر آنها کمک می کنند، همچنین بقایای برف و باران هم به موهای محافظ نمی چسبد. پشم های زیرین معمولا نازک تر هستند و نسبت به موهای محافظ بسیار فرفری تر می باشند. این دو عامل باعث شده است تا این الیاف پرز بیشتری داشته باشند و در واقع مثل یک محافظ، لاماها را در برابر سرمای زمستان گرم می کنند و در تابستان باعث می شوند تا باد بیشتر بدن آنها را خنک کند.
لاماها بیانگر حیوانات اصلی باربر هستند و فوق العاده قوی، مطیع و آرام می باشند. لاماها حدود 3000 تا 4000 سال قبل از میلاد برای باربری پرورش داده شده اند. ساختار پاهای آنها به گونه ای است که ضمن چابکی زیاد، مانع آسیب زدن به منطقه نیز می شوند.

ویژگی ها

• زبر و زمخت
• قهوه ای رنگ
• عایق
• سبک
• مقاوم در برابر چین و چروک
• دارای رنگ ثابت
• بسیار بادوام

5-موی آلپاکا

آلپاکاها (Alpaca) حیواناتی شبیه شتر هستند که در کوه های آند در آمریکای جنوبی یافت می شوند. الیاف آلپاکاها که گاهی به اشتباه به عنوان پشم آلپاکا نیز شناخته می شوند، در 22 رنگ مجزا طبقه بندی می گردند، طیف رنگی آنها از سیاه گرفته تا قهوه ای و سفید را شامل می شود، همچنین شامل سایه های ظریفی از رنگ های خرمایی مایل به قرمز، صورتی و خاکستری نیز می باشند. الیاف آلپاکا را می توان در یک مجموعه بی نهایت از رنگ های طبیعی، از جمله ترکیب های رنگی که به طور طبیعی ایجاد نمی شوند، مخلوط کرد. الیاف آلپاکا خیلی خوب رنگ را می پذیرند و رنگ می شوند، همچنین خیلی خوب رنگ را نگه می دارند.
دو نوع شتر آلپاکا وجود دارد: هیوکایاها (Huacaya) (که الیافی متراکم، نرم و فرفری شبیه به الیاف گوسفند تولید می کنند) و سوری ها (Suri) که الیافی شبیه چوب گردگیری دارند (در واقع دارای الیافی ابریشمی هستند که شبیه مداد رنگی به نظر می رسند و مشابه گیسوهای بافته شده هستند، اما در کل الیافی به هم فشرده نیستند). سوری ها به دلیل الیاف بلندتر، نرم تر و ابریشمی تر، ارزش بیشتری دارند و تخمین زده می شود که حدود 19% تا 20% از جمعیت آلپاکاها را تشکیل دهند. از زمان وارد شدن آنها به ایالات متحده، تعداد آلپاکاهای سوری بطور قابل توجهی افزایش یافته و میزان تنوع رنگ آنها نیز بیشتر شده است. تصور می شود که شتر سوری به دلیل اینکه در اقلیم های کوهستانی سخت آمریکای جنوبی کمتر دوام می آورد، کمیاب تر باشد، زیرا پشم آن نسبت به سرما، خاصیت عایق کمتری دارد.
الیاف آلپاکا، موی محافظ کمی دارند و فاقد لانولین می باشند. به طور غیر معمولی قوی و انعطاف  پذیر هستند. مراقبت از پارچه های تولید شده از الیاف آلپاکا راحت است و بسیار بادوام هستند. این ویژگی ها و ویژگی های دیگر باعث می شود تا الیاف آلپاکا یک ماده مناسب برای تهیه منسوجات تجاری و خانگی محسوب شوند.

ویژگی های الیاف آلپاکا

• به شدت ظریف با موهای محافظ کم
• سازگار با سیستم های ریسندگی نخ های پشمی یا نخ های پشمی تابیده
• برخوردار بودن از ویژگی عایق یا خصوصیت حرارتی عالی
• داشتن ظاهری ابریشمی، به همین دلیل جذابیت بصری بالایی در صنعت پوشاک دارد
• گرم تر بودن از پشم مرینوس
• دارا بودن مقاومت بیشتر نسبت به سایش در مقایسه با پشم مرینوس
• بالاتر بودن مقاومت کششی نسبت به پشم
•  نداشتن چربی، روغن، لانولین و یا حتی بو
•  نگه نداشتن آب و توانایی مقاومت در برابر اشعه خورشید
• کمیاب بودن الیاف آلپاکا– برای پشم های با کیفیت بالا و ظریف، توانایی برآورده کردن نیاز مورد تقاضا را ندارد
• توانایی ترکیب و کاردینگ با سایر الیاف طبیعی / مصنوعی
• امکان رنگ آمیزی با هر رنگی بدون کاسته شدن از درخشندگی آن

کاربردهای نهایی

• جوراب
• ژاکت
• کت و غیره

6-موهای خرگوش / خرگوش آنگورا

موی آنگورا (Angora) از خرگوش آنگورا بدست می آید که در اصل در فرانسه، ایتالیا و ژاپن یافت می شود و در چین، شیلی و ایالات متحده آمریکا نیز پرورش می یابد. پشم آنگورا نمی تواند به صورت کاملا خالص مورد استفاده قرار گیرد، زیرا الیاف آن خیلی ظریف هستند و به راحتی از هم باز می شوند. الیاف آنگورا را معمولا با سایر الیاف نرم مثل کشمیر و پشم بره مخلوط می کنند. پشم آنگورا بسیار گرم است و اغلب برای تزئین کت ها و یا بافت کلاه و روسری از آن استفاده می شود. الیاف آنگورا به طور کلی به عنوان الیاف لوکس شناخته می گردند و بیشتر محصولات تولید شده از پشم آنگورا بسیار گران هستند که نشان دهنده روند کاری پرزحمت و تعداد کم تولیدکنندگان کم آن است.
می وان خز خرگوش های آنگورا را به آرامی شانه زد و چید. پشم آنگورا از قرن ها قبل در ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است. پشم آنگورا در اواخر قرن 18 در اروپا محبوبیت پیدا کرد و روند شروع محبوبیت آن نیز از فرانسه شروع شد. در قاره آمریکا استفاده از پشم آنگورا تا قرن بیستم رواج نداشت، اما از زمانی که پرورش دهندگان روستایی شروع به پرورش خرگوش آنگورا و ریسیدن الیاف آن کردند، محبوبیت پیدا کرد.
چهار نژاد خرگوش آنگورا وجود دارد که اولین آنها نژاد انگلیسی است. وزن این نژاد 5 تا 5/7 پوند (2 تا 5/3 کیلوگرم) است. نژاد انگلیسی مقدار بسیار زیادی خز تولید می کند، اما باید مرتبا خز این خرگوش ها شانه شود تا موها از همدیگر باز شوند و آشغال در بین آنها باقی نماند. خرگوش های جذاب و آرامی هستند که در نمایش ها بسیار محبوب می باشند و الیاف آنها در هنگام ریسیدن به صورت تارهای بسیار محکم در می آیند، بنابراین تشکیل یک پشم یکنواخت و مستحکم می دهند.
نژاد فرانسوی بین 5/7 تا 5/10 (5/3 تا 5/4) کیلوگرم وزن دارد و نسبت موهای محافظ به پشم در این نژاد بالاتر است. موهای محافظ باعث بهتر شدن رنگ پشم می شوند و بسیاری از محصولات پشمی رنگی آنگورا از نژاد فرانسوی تهیه می شوند. نژاد فرانسوی نسبت به سایر نژادها به تیمار کمتری احتیاج دارد، به همین دلیل نگهداری آن به پرورش دهندگان تازه کار توصیه می شود.
نژاد ساتین دارای خز بسیار براق، نرم و ظاهری اطلس نماست. جمع آوری و ریسیدن آنها نیز آسان است. خرگوش های این نژاد وزنی بین 5/6 تا 5/9 پوند (3 تا 4 کیلوگرم) دارند و بسیار مورد علاقه کسانی هستند که کارشان جمع کردن پشم خرگوش ها است، زیرا خز آنها به راحتی و سریعا ریسیده می شود. رنگ پشم این نژاد بسیار پررنگ و خالص است، همچنین خرگوش های ساتین کاملا سفید رنگ، خزی تولید می کنند که خاصیت رنگ پذیری خیلی خوبی دارد.
نژاد بسیار بزرگ خرگوش (Giant) به طور قابل توجهی از سایر نژادها بزرگتر است و اغلب وزن آن بیش از 20 پوند (9 کیلوگرم) است. این خرگوش ها اغلب به رنگ سفید هستند و پشم آنها را باید چید یا جمع آوری کرد، زیرا موی این خرگوش ها به طور طبیعی نمی ریزد. برای استفاده از ظرفیت بالای تجاری این مجموعه از پشم ها، این نژاد انتخابی عالی برای پرورش دهندگانی است که می خواهند الیاف آنگورا را برای مصارف تجاری تولید کنند.
تولید این الیاف از طریق کندن موهای سست، چیدن یا جمع آوری موهای ریخته شده خرگوش انجام می شود.

کاربردهای نهایی

• ژاکت
• پارچه مخصوص لباس (رنگی و راه راه)
• لباس کودک
• بافندگی و نمدمالی