مد چرخشی

مد چرخشی (circular fashion) به سرعت در حال تبدیل شدن به یک اصطلاح رایج در صنعت است. می خواهیم در این مطلب به طور مختصر شرح دهیم که آن چیست. اصطلاح “چرخشی” که در سال 2014 پدیدار گشته، به سرعت به یکی از مفاهیم اصلی پایداری تبدیل گردیده است. 90 برند مد از جمله خرده فروشانی مانند نایک (Nike)، آدیداس (adidas)، گانی (Ganni)، لاکست (Lacoste) و انجمن سیستم مد VF، همه تعهد نامه سیستم مد چرخشی 2020 را امضاء کرده اند. طبق گزارش گوگل، علاقه به اصطلاح مد چرخشی از سال 2014 تا 2019 دو برابر شده است.

مد چرخشی چیست؟

مد چرخشی صنعتی است که در آن برای ضایعات و آلودگی ها تدبیری صورت می گیرد، محصولات و مواد تا جای ممکن برای استفاده مجدد ذخیره می شوند و در سیستم های طبیعی بازیافت می گردند.

تدبیری برای ضایعات

امروزه علوم اقتصادی اصولاً براساس یک مدل خطی شکل گرفته اند. منابع از گیاهان استخراج می شوند، تبدیل به محصولات می گردند و سپس هنگامیکه دیگر نیازی به آنها نیست دور انداخته می شوند. گاهی آنها بازیافت و مجدداً مورد استفاده قرار می گیرند، اما نهایتاً تبدیل به زباله می شوند.
اما به غیر از این روش، یک رویکرد بسیار پایدار دیگر وجود دارد که یک روش چرخشی است؛ هنگامیکه منابع استخراج شدند تا جای ممکن به صورت محصولات استفاده شده و مجددا استفاده شده در چرخه باقی می مانند و به راحتی می توانند به صورت مواد خام بازیافت شوند تا بدون نیاز به استخراج منابع جدید در صنعت تولید مورد استفاده قرار گیرند. مؤسسه الن مک آرتور (Ellen MacArthur Foundation) از این رویکرد به عنوان تفکیک فعالیت های اقتصادی از مصرف منابع محدود و حذف ضایعات از سیستم یاد می کند.

تولید پایدار و مد چرخشی

مدل چرخشی فراتر از یک رویکرد غیرخطی است که بر عدم وجود هرگونه ضایعات متمرکز می شود. این مدل اطمینان حاصل می کند که مراحل دستیابی به منابع و تولید، یعنی استخراج منابع بکر و تبدیل آنها به محصولات برای محیط زیست بدون زیان، و مواد مورد استفاده تجدید پذیر و پایدار باشند. مثلا گواهینامه Cradle2Cradle (مدل طراحی محصولات به شیوه احیایی و در چرخه طبیعی)، روشی استاندارد برای چرخش مواد را فراهم می سازد. این مدل بررسی می کند که محصولات به طور مناسب طراحی شده و با توجه به اقتصاد چرخشی ساخته شده باشند تا چهار موضوع مهم را تحت پوشش قرار دهند: سلامت مواد، استفاده مجدد از مواد، انرژی تجدید پذیر و مدیریت انتشار کربن، حفاظت از آب و حفظ عدالت اجتماعی.

پایان زندگی محصول و مد چرخشی

نهایتاً مدل چرخشی به بررسی مرحله پایان زندگی محصول می پردازد. هنگامیکه محصول دیگر نتواند به صورت کلی و یا جزئی مورد استفاده قرار گیرد و یا به صورت مواد خام بازیافت شود، می تواند بدون زیان رساندن به محیط زیست دور انداخته شود.

اسراف کاری و ایجاد آلودگی: نیاز صنعت مد به تغییر

کمتر از یک درصد لباس ها به صورت پوشاک جدید بازیافت می شوند. صنعت پوشاک در کره زمین برای هر شخص، 13 کیلوگرم زباله تولید می کند. برای درک این مسئله، مساحتی به اندازه کشور فرانسه را در نظر بگیرید که پر از لباس ها و پارچه های دور انداخته شده است. در حال حاضر صنعت مد نه تنها اسراف کار است بلکه زیاده خواه نیز بوده و حجم زیادی از مواد خامی که به زمین، آب، نفت و مواد شیمیایی نیاز دارند را تصرف می کند، و آلودگی را به وجود می آورد.

ایجاد صنعت مد چرخشی

مد چرخشی یک رویکرد کل سیستمی است. برای آنکه صنعت مد از مدل خطی به مدل چرخشی تغییر جهت دهد، حوزه های زیر باید بررسی شوند.

1- طراحی با توجه به سیستم چرخشی و پایداری

مد چرخشی نه تنها باید شامل تدبیری برای ضایعات و استفاده از مواد خام بکر باشد، بلکه باید بررسی کند که چگونه محصول ساخته می شود، چگونه مورد استفاده قرار می گیرد و نهایتاً به چه صورت دور انداخته می شود. از جمله مسائلی که هنگام طراحی باید در نظر گرفته شوند، می توان به استفاده از الیاف تکی به جای مخلوط ها، اطمینان حاصل کردن از اینکه که فلزآلات و تزئینات به راحتی قابل حذف هستند و می توانند بازیافت شوند، و استفاده مطمئن و ایمن از رنگ ها و الیاف اشاره کرد.

2- تولید به صورت پایدار

بخش مهمی از رویکرد اقتصاد چرخشی در صنعت مد به استفاده از منابع طبیعی چه به صورت مواد خام و چه به صورت موادی که تولید را قدرتمند می سازند، مربوط می شود. در این صورت این مواد به جای آنکه از بین بروند و موجب آلودگی گردند، مجدداً ذخیره و بازسازی می شوند. مثل استفاده از انرژی تجدید پذیر، پنبه ارگانیک، ساخت حلقه بسته یا الیاف به دست آمده از محصولات فرعی صنعت غذایی.

3- استفاده طولانی مدت

این مورد نه تنها شامل تولید لباس ها، کفش ها و اکسسوری هایی با دوام بیشتر است، بلکه از تفکر در مورد فروش مجدد، به اشتراک گذاری و کرایه نمونه ها، و همچنین طراحی مجدد محصولات موجود و کار بر روی آن ها مثل بازیافت کردن نیز تشکیل شده است.

4- استفاده مجدد از مواد خام به وسیله بازیافت

سیستم های جمع آوری، بازفرآوری و بازیافت موجود، و امکانات کنونی برای حفظ همه لباس ها و کفش ها در طول چرخش کافی نیستند. فناوری های جدیدی برای بازیافت پوشاک در حال ظهور هستند، مانند لباس هایی که به صورت ترکیبی ساخته شده اند. در هنگام بازیافت این لباس ها، الیافی با کیفیت مشابه به مواد خام تبدیل می شوند (و فقط الیاف و نخ هایی با کارآیی کم و محدود برای پوشاک تولید نمی گردد).

5- بازگشت ضایعات به طبیعت به صورت ایمن، سریع و آسان

اگر چه اصطلاحات فنی مانند “تجزیه پذیر” و “کمپوست = compost” معمولاً برای صنعت مد آشنا نیستند، اما فرآیندهای مهمی در صنعت مد چرخشی هستند (زیرا همه ضایعات به طور کامل با برنامه ریزی حذف نمی شوند) و افراد حرفه ای در صنعت مد باید برای تصمیم گیری های آگاهانه با این فرآیندها آشنا شوند. اگر مواد دیگر قابل استفاده نیستند، سریعاً و به راحتی، و بدون ایجاد آلودگی باید به دامن طبیعت باز گردند.

صنعت مد چرخشی به چه چیزی ارتباط پیدا نمی کند؟

از آنجاییکه سیستم چرخشی توجه زیادی را در صنعت به خود جلب کرده است، لذا سردرگمی های زیادی در مورد آن وجود دارد. آیا این صنعت تنها به یک اصطلاح پرکاربرد تبدیل می شود یا کارآیی آن فراتر خواهد رفت؟ امروزه بیش از گذشته کالاهایی را مشاهده می کنیم که بازیافت شده اند و یا از طریق مواد بازیافت شده به وجود آمده اند و یا حتی برچسب مد چرخشی را نیز دارند. سیستم چرخشی فقط به بازیابی مواد مربوط نمی شود و تنها در مورد فروش مجدد، کرایه یا طراحی برای دوام طولانی هم نیست. این صنعت به معنی گردآوری همه این موارد و چیزهای بیشتر است.
اقتصاد مد چرخشی یک سیستم است. اگر چه بازیابی گیاهان، طرح های استفاده مجدد از کالاها، بازیافت لباس ها، کارخانه رنگ رزی بدون آلودگی و موارد دیگر در این چرخه نقشی مهم ایفا می کنند، اما آنها به خودی خود چرخشی نیستند و هر کدامشان یک عامل در اقتصاد مد چرخشی به حساب می آیند. همچنین این عوامل می توانند بخشی از مدل خطی باشند (خریدار لباس دست دوم ممکن است هنگامیکه کارش با لباس تمام شد، آن را دور اندازد، یا لباس کرایه شده در صورتیکه فرسوده شود، ممکن است به راحتی قابل بازیافت نباشد و نتوان از آن استفاده های گوناگون انجام داد، در نتیجه منتهی به محل دفن زباله می شود).

آینده مد چرخشی

در حال حاضر چرخشی بودن، راه حل موفقیت صنعت مد نیست. مد چرخشی می تواند پتانسیل موفقیت را داشته باشد، اما سیستم ها باید همه کفش ها و لباس های موجود را در چرخش نگه دارند، از آنها مجدداً استفاده کنند و بدون زیان به محیط زیست آنها را دور اندازند. ما هنوز به تولید محصولات جدید از طریق مواد خام در سرعتی بالا ادامه می دهیم. این پیشرفت برای دستیابی به نتیجه کافی نیست.
اجرای طرح های پس گرفتن اجناس توسط شرکت ها، خریداران دارای کوپن خرید را تشویق می کند تا لباس های استفاده شده را پس آورند. طبق گزارش نشریه آینده مد چرخشی (The Future of Circular Fashion)، 80 درصد از مشتریان این طرح لباس های خود را پس آورده اند تا از کوپن های خود برای لباس های جدید همان برند استفاده کنند. اینکه آیا گرایش به اقتصاد مد چرخشی می تواند مدل های تجاری متکی به پیشرفت پیوسته، حجم روزافزون تولید و تمایل مشتریان به لباس های جدید را مهار کند یا خیر مشخص نیست. با این وجود حتی تلاش برای استفاده از مدل چرخشی، مزایایی در کاهش زباله و ضایعات دارد.

نکات کلیدی جهت استفاده از مد چرخشی

• در صورت امکان از مواد تکی استفاده نمایید و برای کمک به قابلیت بازیافت پذیری محصول، اطمینان حاصل کنید که محصولات ساخته شده از چند ماده می توانند به راحتی تفکیک شوند.
• بررسی کنید که چه موادی در محصول موجب آلودگی می شوند و از بازیافت جلوگیری می کنند، سپس با عرضه کنندگان برای حذف آنها همکاری کنید.
• به چگونگی جدا کردن دیگر ضایعات از بسته بندی پوشاک در زنجیره تأمین توجه کنید که می توانند توسط فرآیندهای داخلی یا همکاری با سازمان های شریک مجدداً مورد استفاده یا بازیافت قرار گیرند.
• از لباس ها تا حد ممکن استفاده کنید و با مشارکت در طرح های جمع آوری موجب بازیافت آنها شوید و از توسعه فناوری ها برای بازیافت پارچه های استفاده شده به صورت مواد جدید خام حمایت نمایید.