دسته بندی عیوب نخ و منشا احتمالی به وجود آمدن آنها

نخ ها معمولاً دارای دو شکل متفاوت موجود هستند: اولی یک مجموعه به هم تابیده از فیلامنت های به هم پیوسته یا الیاف استیپل است و دومی متشکل از مجموعه ای موازی از فیلامنت هاست. نخ ها در قالب محصولات بافته شده، کشباف، بافتنی یا گره ای در هم آمیخته می شوند و یا به هم گره می خورند. بعضی اوقات فیلامنت های بلند و باریک ابتداً به یک نخ حجیم تبدیل می شوند و سپس به همین شکل مورد استفاده قرار می گیرند.

دسته بندی عیوب نخ

نخ های معیوب به دلیل عوامل مختلفی مانند کیفیت مواد اولیه، شاخصه های فرآیندی اتخاذ شده، شرایط فرآوری، نگهداری و غیره به وجود می آیند. نخ های معیوب نه تنها بر ظاهر نخ تاثیر می گذارند، بلکه تاثیر زیادی بر عملکرد نخ پس از ریسیدن آن نیز دارند.

عیوب نخ را به صورت گسترده در قالب دسته بندی های زیر می توان طبقه بندی کرد:

• شاخص نقص (IPI)
• ضریب تغییر جرم (CV%)
• شاخص پرزداری
• عیوب دوره ای
• عیوب Classimat

شاخص نقص (IPI)

شاخص نقص در حالت کلی دارای 3 زیر مجموعه است که در زیر آورده شده اند:

1- محل ضخیم (50%+)

2- محل نازک (50%-)

3- نپ ها یا گلوله های نخ (200%+)

اینها جزء عیوب نخ هستند و تعداد زیاد محل های ضخیم، محل های نازک یا نپ ها باعث ایجاد انواع مختلف عیوب می شوند که بر کیفیت و ظاهر پارچه نیز تاثیر می گذارند. این عیوب باعث کاهش بازده ماشین بافندگی می گردند، زیرا عیوب IPI سبب از هم گسیختگی نخ در حین چله کشی می شوند. این عیوب براساس قطر نخ طبقه بندی می شوند که با فرمول زیر قابل محاسبه است:

قطر نخ را می توان با روش های نوری یا خازنی محاسبه کرد. تستر USTER از روش خازنی برای تعیین قطر نخ استفاده می کند. اگر قطر هر جایی از نخ، 50% بیشتر از قطر واقعی نخ باشد، آنجا را یک محل ضخیم و اگر قطر جایی از نخ، 50% کمتر از قطر واقعی نخ باشد آنجا را یک محل نازک در نظر می گیریم؛ ضمناً اگر قطر جایی از نخ آنقدر ضخیم باشد که به 200% قطر نخ هم برسد می گوییم نخ نپ دار است. در واقع IPI در مورد یکنواختی نخ است؛ هر چه مقدار IPI بیشتر باشد نخ یکنواخت تر است. شاخص نقص نخ براساس آزمون استاندارد ASTM D 1425 تعیین می گردد. تستر USTER برای تعیین ناهمواری نخ مورد استفاده قرار می گیرد و برمبنای روش خازنی کار می کند. در این روش نخ از بین دو صفحه خازن عبور داده می شود و براساس تغییرات ظرفیت خازن قطر نخ عبور داده شده از بین صفحات خازن تجزیه و تحلیل می شود.

ضریب تغییر جرم (CV%)

درصد CV در حقیقت انحراف معیاری است که به صورت درصد متوسط بیان می شود:

که در رابطه فوق، x مقادیر مجزای جرم در طول خاصی از نخ است که ناهمواری در آن اندازه گیری می شود، و n تعداد قرائت هاست.

ضمناً استاندارد ASTM D 1425، CV% نخ را نیز تعیین می کند.

شاخص پرزداری (H)

شاخص پرزداری به طول متراکم پرزهای نخ به سانتیمتر در طول واحد نخ اشاره دارد. شاخص پرزداری نخ با H نشان داده می شود و واحد ندارد، زیرا نسبت دو طول بر هم است:

دامنه پرزداری نخ های رایج بین 2 تا 12 است. در نخ های ظریف، الیاف کمتری در سطح مقطع نخ وجود دارند و معمولاً از الیاف بلندتری برای ساخت این نخ ها استفاده می شود؛ از این رو نخ های متشکله این الیاف تمایل کمتری برای حرکت به سمت خارج نخ دارند، در نتیجه پرز این نوع از نخ ها کمتر است. معمولاً شاخص H نخ های ریسیده با روش حلقه ای بیشتر از نخ های ریسیده با روش مارپیچ هوایی و نخ های چرخانه ای است، چرا که در ریسندگی حلقه ای اصطکاک بیشتری بین شیطانک و نخ وجود دارد، ضمناً میزان تحرک نخ در این روش ریسندگی بیشتر است. روش های زیادی برای اندازه گیری میزان پرز نخ وجود دارد که از جمله آنها می توان به روش های تجزیه و تحلیل نوری، خازنی، تصویری و روش های نظری اشاره کرد. در بیشتر موارد شاخص پرزداری نخ با روش نوری اندازه گیری می شود و معمولاً از تستر USTER یا Zweigle Hairiness برای اندازه گیری آن استفاده می گردد.

عیوب دوره ای

این ها عیوبی هستند که به صورت دوره ای به وجود می آیند و به صورت الگوهای چوبی، نوارها یا رگه هایی در پارچه ظاهر می شوند. شکل ظاهر عیوب دوره ای نخ در شکل 2 نشان داده شده است. وجود چنین عیوبی در نخ متشکله پارچه بعد از رنگرزی آن باعث ایجاد تغییراتی در سایه رنگ پارچه می شود.

عیوب Classimat

براساس معیارهای USTER Classimat، عیوب نخ را می توان به دسته های زیر طبقه بندی کرد؛ بیشتر این عیوب را می توان با کمک هر نوع پاک کننده نخ در بخش اتوکنر و در طی فرآیند تاباندن نخ از بین برد.

1– نپ ها (گلوله های نخی)

2- قسمت های ضخیم کوتاه

3- قسمت های ضخیم بلند یا نخ های دولا

4- قسمت های نازک بلند

معمولاً نپ ها دارای طول 0.1 تا 1 سانتیمتر و قطر حدودی 420%+ هستند. قسمت های ضخیم کوتاه به عنوان یک عیب بسیار کوچک به نظر می آیند و 1 تا 4 سانتیمتر از طول نخ در دامنه قطر 150%+ تا 400%+ را پوشش می دهند. قسمت های ضخیم بلند، دامنه ای در حدود 50%+ تا 200%+ با طول 8 تا 38 سانتی متر دارند. نخ های دولا با دو برابر شدن مواد اولیه در هر مرحله از تولید نخ به عنوان فتیله ها یا نیمچه نخ های دولا تولید می شوند. این نقص نخ به عنوان نخ دولا نیز شناخته می شود. ضمناً قسمت های نازک بلند نخ یا نخ های یک لای بلند نیز تولید می گردند. نخ یک لای بلند، نخی است که قطر آن نصف قطر اصلی نخ است. سطح مقطع قسمت نازک نخ معمولاً 30%-، 45%- یا 75%- است.

آزمون نخ اسلاب دار

نخ اسلاب دار یا نخ فانتزی، کاربردهای متنوعی در منسوجات دارد. تمام عیوب اسلاب نخ در پارچه براساس سطح مرجعی که در سطح نخ پایه است محاسبه می شوند. افزایش جرم عبارتست از مقدار جرمی که نسبت به سطح پایه / سطح مرجع که صفر است، افزایش می یابد. حداکثر طول قسمت های معیوب نخ در پایین، طول اسلاب نامیده می شود و فاصله بین دو قسمت معیوب متوالی فاصله اسلاب نام دارد. نسبت T/P (طول بالا به طول پایین) نیز از فاکتورهای مهمی است و نشان دهنده شیب عیوب (اسلاب) موجود در نخ می باشد.
می توانیم یک نخ فانتزی را با دو یا چند توده تولید کنیم، این بدان معنی است که حداقل برای ساخت این نوع از نخ ها از نیمچه نخ هایی با دو اندازه مختلف استفاده می شود؛ به عنوان مثال دو نیمچه نخ با جرم های متفاوت یا طول های متفاوت برای تولید نخ های اسلاب دار با هم ترکیب می شوند. کاهش جرم نیمچه نخ شاخصه کیفی مهمی است، زیرا کاهش جرم قبل و بعد از تولید نیمچه نخ ها باعث ایجاد جاهای ضعیفی در نخ می شود؛ بنابراین حفظ تنظیمات ماشین ریسندگی یا دستگاه تولید نخ اسلاب دار به منظور اجتناب از این مسائل بسیار حائز اهمیت است.
معمولاً نمره نخ فانتزی به عنوان نمره اسمی کلی بیان می شود که توصیف کننده وزن واحد طول نخ است. ضمناً می توان نمره پایه نخ و نمره اسلاب (نیمچه نخ) را نیز به صورت جداگانه توصیف کرد. آزمون نخ اسلاب دار توسط دستگاه USTER Tester 5 انجام می شود. این دستگاه براساس اصول خازنی کار می کند که در آن قطر نخ عبور داده شده از بین صفحات دی الکتریک خازن با توجه به تغییرات ظرفیت خازن تعیین می شود.