پارچه نمدی

پارچه نمدی (Felt Fabric) چه نوع پارچه ای است؟

نمد یک نوع پارچه نمدوار و مات است که از الیاف فشرده و متراکمی تشکیل شده است. پارچه نمدی به طور سنتی با پشم یا انواع دیگری از خز حیوانات ساخته می شود، اما اکنون می توان پارچه نمدی را با اکریلیک و انواع دیگر الیاف مصنوعی نیز تولید کرد.
پارچه نمدی پشمی در برابر حرارت مقاوم است و خود به خود خاموش می شود. این پارچه دارای ویژگی تضعیف صدا نیز است و بسیار رطوبت گیر و جاذب می باشد. پارچه نمدی تمایز عمده ای با سایر پارچه ها دارد، چون هیچگونه فرآیند بافت یا بافندگی در ساخت آن دخیل نیست.
تولید کنندگان نمد با استفاده از گرما، آب و فشار، الیاف مصنوعی یا طبیعی را به صورت دائمی به هم پیوند می دهند تا یک پارچه نمدی مات و به هم فشرده بسازند. سپس می توان پارچه نمدی تولید شده را برای تولید اقلام مختلف مثل کلاه و آستر پوتین برش داده و یا ایجاد نمود.

تاریخچه نمد

اعتقاد بر این است که نمد قدیمی ترین پارچه جهان است. قدیمی ترین شواهد باستان شناسی نمد به 6500 سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد و این باعث می شود که این پارچه از هر نوع منسوجات بافته شده یا بافتنی دیگر قدیمی تر باشد.
فرهنگ های مختلف افسانه های ضد و نقیضی در مورد منشاء نمد دارند. به عنوان مثال در سنت غربی ابداع نمد به سنت کلمنت (Saint Clement) یا سنت جیمز (Saint James) نسبت داده می شود؛ گفته می شود هر دوی آنها الیاف طبیعی را در صندل های خود قرار دادند تا پاهایشان تاول نزند و این الیاف به دلیل گرما، فشار و عرق پاهایشان به نمد تبدیل شدند.
براساس افسانه های سومری، پارچه نمدی توسط قهرمان سلحشور این سرزمین یعنی اورنامان (Urnamman) کشف شده است. داستان هایی که درباره منشاء نمد وجود دارد ممکن است در فرهنگ های دیگر چندان پر رنگ نباشند؛ اما هزاران سال است که نمدسازی نقشی کلیدی در زندگی جوامع منطقه اورآسیا ایفا کرده است.
مثلا مردم تبت به دلیل عایق بودن نمد از دیرباز از آن استفاده می کرده اند. حتی امروزه شخصیت های مقدس تبتی مثل دالایی لاما (Dalai Lama) از کلاه های نمدی سنتی استفاده می کنند.
فرهنگ های اولیه هندی از نمد به عنوان پتو و زین استفاده می کردند، و مردم ایران باستان و ترکیه غالباً کفپوش های نمدی را به کار می بردند. یکی از مهمترین موارد استفاده نمد در جهان باستان، استفاده از آن برای ساخت خانه های دایره ای شکل مغولی به نام یورت (yurt) بود که تا به امروز جزء اشکال اصلی سکونت در استپ اورآسیا محسوب می شود.
با وجود اینکه قدیمی ترین نمونه های نگهداری شده نمد در ترکیه پیدا شده است، اما شواهد تاریخی نشان می دهند که کوه آلتای (Altai) منطقه ای است که در آن برای اولین بار نمد به محصولات پیچیده تری تبدیل شد. ساکنان این منطقه همچنان سنت هزاران ساله خود را حفظ کرده اند، و هنوز هم نمد را برای ساخت یورت و اقلام توریستی تولید می کنند.

تجارت کلاه نمدی بیور (beaver)

از قرن شانزدهم میلادی، اقتصاد منطقه ای که اکنون شامل جنوب کانادا و منطقه Great Lakes ایالات متحده است، تا حد زیادی متکی به تجارت کلاه نمدی بیور بوده است. بین سال های 1550 تا 1850، کلاه هایی که از نمد خز بیدستر ساخته می شدند، از محبوب ترین صادرات دنیای جدید بودند و تجارت پوست خام بیدستر به تنهایی امکان ایجاد مستعمراتی بدوی را در سراسر منطقه مرزی داخلی آمریکا و کانادا برای انگلستان و فرانسه فراهم می کرد.
کلاه سازان که معمولاً beaverkins نامیده می شدند کلاه های نمدی خز بیور را به انواع شکل های مختلف از جمله کلاه های مردانه استوانه ای شکلی که از دور بلافاصله قابل تشخیص بودند، تبدیل می کردند. صنعت نمد بیور تقریباً بیور آمریکای شمالی را به نابودی کشاند و تنها به وجود آمدن یک تغییر ناگهانی در سبک به آنها امکان بقا داد.

پارچه نمدی در عصر حاضر

با وجود اینکه برخی از کلاه سازان هنوز هم به ساخت کلاه های نمدی بیور مشغول هستند، اما اکثر تولید کنندگان اکسسوری به الیاف اخلاقی تری مانند پشم روی آورده اند. هنوز هم نمد برای ساخت کلاه یک ماده محبوب محسوب می شود، اما دامنه کاربرد این پارچه به انواع دیگر اکسسوری، کالاهای خانگی و صنایع دستی گسترش یافته است.
با اختراع پارچه اکریلیک در اوایل قرن بیستم، صنعت نمد بین المللی به این نتیجه رسید که جایگزین ارزان تری برای الیاف طبیعی پیدا کرده است. هر چند که نمد طبیعی به دلیل ویژگی های بازدارندگی حرارت مشهور است اما اکریلیک بسیار قابل اشتعال است و سایر الیاف مصنوعی مانند ریون نیز که برای ساخت نمد مورد استفاده قرار می گیرند از این نظر خیلی بهتر از اکریلیک نیستند.
در نتیجه هنوز هم نمد باکیفیت با الیاف طبیعی مانند پشم ساخته می شود و به عقیده مصرف کنندگان نمد اکریلیکی یا ریونی کیفیت پایین تری دارند. هر چند که پارچه نمدی هرگز نتوانست بعد از از مد افتادن کلاه های بیور در مغرب زمین محبوبیت خود را باز یابد، اما هنوز هم بسیاری از فرهنگ ها در سراسر جهان همچنان در راستای اهداف آبا و اجدادی خود از این پارچه استفاده می کنند و عواقب این تغییر سبک موقت هیچگونه تاثیری بر روی آنها ندارد.

پارچه نمدی چگونه تولید می شود؟

روند تولید پارچه نمدی بستگی به این دارد که نمد از چه نوع الیافی ساخته شده باشد و این روند برای الیاف پشمی، اکریلیکی و سایر الیاف منسوج متفاوت است. در مورد پشم، الیاف خام از پوست حیوانات پشمالو به حاصل می شوند؛ با این حال در اکریلیک، الیاف خام با حل شدن یک پلیمر در مواد شیمیایی مختلف مصنوعی و ریسیدن ماده حاصله به دست می آیند.
تولید کنندگان منسوجات به محض اینکه الیاف مورد نظر خود را تهیه کردند آنها را با استفاده از یک دستگاه استوانه ای شکل که مجهز به میخ های فولادی است، به صورت انبوه با هم ترکیب می کنند. در مرحله بعد یک دستگاه کاردینگ این الیاف را به یک شبکه سست که الیاف آن فاصله استانداردی از یکدیگر دارند، کاردینگ می کند.
دستگاهی که به ماشین لایه ساز یا ولامیر (vlamir) معروف است چندین شبکه الیاف را با هم ترکیب کرده و آنها را به یک رول ترکیب می کند. چهار نوع از این رول ها به صورت لایه لایه روی یکدیگر قرار می گیرند و یک خمیر نمدی را با نام بت (batt) تشکیل می دهند. برای سفت شدن این بت های متشکل از مواد نمدی، تولید کنندگان آنها را در معرض گرما و رطوبت قرار می دهند، در نهایت برای اینکه نمد حاصله جمع شده و شکل مناسبی به خود بگیرد، در معرض ترکیبی از گرما، فشار و رطوبت قرار می گیرد.
اکثر تولید کنندگان نمد در مراحل نهایی تولید نمد از اسید سولفوریک استفاده می کنند و پس از اینکه نمد پرداخت شده به اندازه ایده آل خود رسید، این اسید را با خاکستر سودا و آب گرم خنثی می کنند. سرانجام این نمدها با کمک غلتک های یک دستگاه صنعتی کاملاً صاف شده، و هر گونه ناهمواری احتمالی در آنها از بین رفته و به یک پارچه آماده تبدیل می شوند.
هم اکنون تولید کنندگان نمد می توانند نمد را رنگ کرده، برش داده و یا به هر شکل دیگری که خواستند (متناسب با محصولات مصرفی نهایی) تبدیل کنند. ضمناً ممکن است آنها ترجیح دهند بدون ایجاد تغییرات در نمد آن را در قالب ورقه ای و به صورت عمده بفروشند.

پارچه نمدی چه کاربردی دارد؟

امروزه تولید کنندگان منسوجات در وهله اول از پارچه نمدی برای تولید کلاه و سایر مواد عایق مانند آستر پوتین ها استفاده می کنند. نمد ضخیم تر و سخت تر از پشم بافته شده یا بافتنی است و مانع خوبی در برابر سرما است. همچنین این ماده پشمی هرگز باعث خراشیدن پوست بدن شخص نمی شود.
خارج از حوزه پوشاک، تولید کنندگان نمد گاهی اوقات از این پارچه برای ساخت پشتی های تزئینی، کیف های دستی و سایر لوازم خانگی یا اکسسوری هایی که می توانند از نرمی پارچه های نمدی و خواص مفید اضافی آنها متنفع شوند (البته بدون اینکه به انعطاف پذیری قابل توجهی نیاز داشته باشند) استفاده می کنند. همان طور که اکثر کودکان و والدین می دانند نمد یکی از مواد محبوب ساخت کاردستی است و شما می توانید با بهره گیری از تخیل خود تقریباً هر چیزی که می خواهید را با نمد درست کنید. بیشتر نمدهایی که برای ساخت کاردستی از آنها استفاده می شود اکریلیکی هستند؛ این نوع نمد راحتی کمتری در برابر پوست دارد و نسبت به نمد پشمی برای محیط زیست مضرتر است.

پارچه نمدی در چه مناطقی از جهان تولید می شود؟

علی رغم کاهش اخیر سطح احشام گوسفندی سراسر قاره استرالیا، این کشور همچنان بزرگ ترین صادرکننده پشم در جهان است و چین با فاصله نزدیکی در رتبه دوم قرار دارد. بنابراین بیشتر نمد پشمی در استرالیا تولید می شود، اگر چه در برخی از موارد گله داران استرالیایی پشم خام خود را برای پرداخت به چین می فرستند. از طرف دیگر چین بزرگ ترین صادرکننده محصولات نساجی مصنوعی در جهان است، بنابراین قسمت اعظم پارچه های نمد اکریلیکی و ریونی در چین تولید می گردد.

هزینه پارچه نمدی به چه صورت است؟

نمد پشمی اصیل نسبتاً گران است، اما تقریباً هم قیمت سایر پارچه های پشمی دیگر است. نمدی که با اکریلیک یا سایر الیاف مصنوعی دیگر ساخته می شود قیمت پایین تری دارد و از نظر خاصیت هرگز به پای نمد پشمی نمی رسد.

چه تفاوتی بین انواع مختلف پارچه نمدی وجود دارد؟

در طول قرن ها، صنعتگران فعال در عرصه نساجی انواع مختلفی از نمد پشمی یا خز را تولید کرده اند. اخیراً تولید کنندگان پارچه پا را از حد معمول فراتر نهاده و پارچه نمدی را با موادی غیر از الیاف طبیعی حیوانی تولید کرده اند. انواع مختلف نمد موجود در بازار عبارتند از:

1- نمد پشمی (Wool felt)

نمد پشمی هنوز هم یکی از رایج ترین انواع این نمد است که صنعتگران نساجی در طول تاریخ همواره آن را از پشم گوسفند یا پشم سایر حیوانات پشمالو تولید کرده اند. نمد پشمی علاوه بر زیبایی و جذابیت ظاهری از ویژگی های الیاف پایه خود نیز متنفع می شود که از جمله این ویژگی ها می توان به قدرت جذب رطوبت، مقاومت در برابر حرارت و خاصیت عایق فوق العاده اشاره کرد.

2- نمد خز (Fur felt)

تا به امروز برخی از تولید کنندگان منسوجات از خز بیدستر برای تولید کلاه نمدی و سایر اکسسوری ها استفاده کرده اند. هر چند که استفاده از نمد خز در عصری که حقوق حیوانات یک اولویت محسوب می شود مرسوم نیست، اما هنوز هم این نوع از نمد به دلیل خاصیت انعطاف پذیری بالا و ماندگاری بالای آن هر چند محدود مورد استفاده قرار می گیرد. در ضمن می توان این نوع نمد را با خزهای دیگری به غیر از خز بیدستر نیز تولید کرد؛ اما در هر صورت تولید نمد خر مستلزم کشتن حیواناتی است که پوست آنها از خز است.

3- نمد اکریلیکی (Acrylic felt)

در قرن گذشته، نمد اکریلیکی به طور فزاینده ای محبوب شده است. نمد اکریلیکی ارزان تر از پشم است و همان مزایای نمدهای معمولی را دارد. نمد اکریلیکی برخلاف نمد پشمی یا خز بسیار قابل اشتعال است و در هنگام پوشیدن احساس ناخوشایندی به فرد می دهد.

4- نمد ریونی (Rayon felt)

نمد ریونی بیشتر در مصارف صنعتی و پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد، و ویژگی های آب دوستی آن شبیه نمد پشمی است. یکی از مهمترین مزیت های نمد ریونی امکان تبدیل آن به انواع محصولات مختلف عایق است؛ اما نمد ریونی نیز مانند تمام الیاف منسوج مصنوعی یک ماده آلاینده زیست تجزیه ناپذیر محسوب می شود.

5- نمد فشرده (Pressed felt)

نمد فشرده متداول ترین نوع نمد است و قدیمی ترین نوع آن نیز به حساب می آید. این نوع نمد با ترکیب الیاف منسوج با استفاده از گرما، آب و فشار تولید می گردد، و معمولاً به صورت ورقه ای فروخته می شود و قابل تبدیل به اشکال مختلف مصرفی، صنعتی و پزشکی است.

6- نمد سوزنی (Needled felt)

صنعتگران برای ساخت مجسمه های نمدی سوزنی و سایر محصولات سه بعدی از نمدهای سوزنی تخصصی استفاده می کنند. این نوع نمد عایق نیست و برای اهداف صنعتی مورد استفاده قرار نمی گیرد، در عوض بیشتر محصولات نمدی سوزنی ماهیت تزئینی دارند.

7- نمد بافته شده (Woven felt)

نمد بافته شده نوعی پارچه نمدی است که تولید کنندگان منسوجات آن را با اعمال فشار، گرما و آب روی پارچه های از پیش بافته شده تولید می کنند. در نتیجه پارچه ای متراکم و بسیار عایق به وجود می آید که بسیار نازک تر از نمد فشرده خواهد بود.

پارچه نمدی چه تأثیری بر روی محیط زیست دارد؟

نمد پشمی و خز جزء مواد زیست تخریب پذیر محسوب می شوند. تنها موضوعات بالقوه زیست محیطی مرتبط با این نمدها در رابطه با استفاده از زمین و پاسداشت حقوق حیوانات است. در دوران مدرن به دام انداختن حیوانات برای پوست و خزشان بی رحمانه و وحشیانه تلقی می شود، و در برخی از موارد تولید پشم مستلزم اعمال خشونت در حق حیوانات است و باعث آلودگی یا فرسایش خاک می شود.
همیشه الیاف طبیعی برای محیط زیست بهتر از منسوجات مصنوعی بوده اند. تولید اکریلیک و ریون به استفاده از مواد شیمیایی سمی و قلیایی نیاز دارد که می توانند به کارگران نساجی آسیب برسانند. تولید کنندگان منسوجات به ندرت این مواد شیمیایی را به درستی دفع می کنند و در بیشتر موارد باعث آلودگی اکوسیستم های اطراف می شوند.
هر چند که نمدهای اکریلیکی و ریونی به اندازه سایر منسوجات مصنوعی شسته نمی شوند، اما هنوز هم این پارچه های نمدی مصنوعی می توانند سهمی در آلودگی میکرو الیافی داشته باشند. نمد اکریلیکی و ریونی نیز به عنوان مواد زیست تخریب ناپذیر، محل های دفن زباله را پر می کنند و یا در صورت دور ریخته شدن به آلودگی های پلاستیکی کمک می کنند.

گواهینامه های موجود برای پارچه های نمدی

پارچه های نمدی پشمی می توانند در صورت واجد شرایط بودن گواهینامه Woolmark را دریافت کنند؛ Woolmark یک سازمان صدور گواهینامه است که تائید می کند محصولات پشمی تحت فرآیندهای ایمن، پایدار و عاری از خشونت تولید شده اند. برخی از پارچه های نمدی خز تولید شده در اتحادیه اروپا می توانند در صورت امکان گواهینامه WelFur را به دست آورند؛ دریافت این گواهینامه این اطمینان را به مصرف کننده می دهد که محصولات خز با مسئولیت پذیری تولید شده اند.
انواع مختلف پارچه های پایدار ممکن است واجد شرایط دریافت گواهینامه استاندارد جهانی منسوجات ارگانیک (GOTS) یا گواهینامه OEKO TEX باشند. این سازمان پارچه های طبیعی که با استفاده از فرآیندهای ارگانیک و پایدار تولید شده اند تائید می کند و حتی انواع خاصی از منسوجات مصنوعی بازیافتی را نیز مورد تأیید قرار می دهد. ضمناً منسوجات مصنوعی بازیافتی نیز می توانند گواهینامه استاندارد جهانی بازیافت (GRS) را دریافت کنند. منسوجات مصنوعی از هر نوع ممکن نیز می توانند در صورت واجد شرایط بودن مجوز سازمان بین المللی استاندارد (ISO) را به دست آورند.