1399/03/01

الیاف مصنوعی

Artificial fibers

الیاف مصنوعی، الیافی هستند که واحدهای اصلی شیمیایی آنها توسط پیوندهای شیمیایی با یکدیگر ترکیب شده و شکل می گیرند و یا اینکه پلیمرهای موجود در منابع طبیعی، انحلال یافته (منفک شده) و پس از عبور از صفحه ی نخ ریسی، مجدداً بازسازی شده و این الیاف را به وجود می آورند. این الیاف زمانی که محققین با تغلیظ و چگالش مولکول های دارای دو گروه واکنشگر آمینی با مولکول هایی با خاصیت دو گروه واکنشگر کربوکسیلی، به یک محصول جدید دست یافتند، به مرحله ی تولید موفقیت آمیز رسیدند.
زمانی که محققان از طریق چگالش مولکول های ارائه دهنده دو گروه آمینی واکنشگر (هگزا متیلن دی آمین) با مولکول های مشخص شده توسط دو گروه واکنشگر کربوکسیلی (آدیپیک اسید) توانستند به محصول جدیدی دست پیدا کنند، این الیاف به مرحله ی تولید موفقیت آمیز رسیدند. برای این که نسبت به سایر پلیمرهای متعلق به رده ی شیمیایی مشابه، تفاوت و تمایز وجود داشته باشد، این ترکیب پلیمری توسط نماد اختصاری 6.6 علامت گذاری شده است که این علامت اختصاری، نشان دهنده ی تعداد اتم های کربن (که 6 است) در دو مولکولی هست که واحدهای تکرار شونده ی پلیمر را تشکیل می دهند.

الیاف پلی استری

الیاف پلی استری مهم ترین الیاف مصنوعی ساخت دست بشر هستند که با تولید حدود 22 میلیون تُن در سال 2003 (58% الیاف درهم تنیده ی پیوسته / 42% الیاف کوتاه)، برای چندین سال بر تولید الیاف کتانی غلبه داشتند. تعداد کارخانه های دایرشده برای تولید این الیاف در جهان تاکنون، چیزی بیشتر از 500 عدد تخمین زده شده است.
این واقعیت که 75% تولید این الیاف در آسیا انجام می شود، جنبه ی قابل ملاحظه و مهمِ دیگری درباره ی الیاف پلی استری است که از نقطه نظرِ بُعد جغرافیایی- اقتصادی، حائز اهمیت است. زمانی که پلی استر به سهم 65 درصدی در بازار الیاف مصنوعی دست یافت، رکورد بیشترین الیاف مصنوعی تولید شده از الیاف پلی آمید را تا سال 1972 بدست آورد. این موفقیتِ حاصل شده برای پلی استر، به خاطر داشتن ویژگی هایی نظیر تطابق داشتن و قابل استفاده بودن در بخش های کاربردی مختلف و متنوع، و نیز پایین بودنِ نسبی سطح مواد خام اولیه ی مورد نیاز و هزینه های تولید بوده است.

الیاف پلی آمید

این گروه از الیاف عملاً درِ بازارِ پارچه و منسوجات را به سوی الیافی گشود که هیچ گونه ارتباطی با جهانِ طبیعت نداشتند. تولید این الیاف توسط حدود 300 کارخانه و با مقادیری در حدود 9/3 میلیون تُن (سال 2003) در سرتاسر جهان انجام گرفت، این تولیدات به حدود 60 درصد پلی آمیدِ نوعِ 6 و 40 درصد پلی آمیدِ نوع 6.6 تقسیم می شود؛ این الیاف به طور عمده از ترکیب نخ های درهم تنیده ی پیوسته (85%)، در ازای 15% الیاف کوتاه تشکیل می شوند. کشورهای اصلیِ تولیدکننده ی این الیاف، همچنان اروپا و ایالات متحده آمریکا محسوب می شوند (45% از بازار جهانی).

الیاف اکریلیک

تولید این دسته از الیاف در حدود 6/2 میلیون تُن (سال 2003) تخمین زده شده است و اروپای غربی منطقه ای است که تا امروز بالاترین سطح تولید این الیاف را داشته است (30%).
استفاده ی عمده و اصلی این الیاف در بخش های مربوط به پارچه های پشمیِ سنتی است و در عمل، تنها در قالب الیاف ناپیوسته و گسسته یا الیاف اصلی در حال تولید می باشد.
الیاف اکریلیکی، افزایش تولیدِ بسیار اندک و ناچیزی را نشان می دهند و در نتیجه سهم این الیاف در بازار الیاف مصنوعی، از 20% در سال 1970 به 9% در سال 2002 افت پیدا کرده است.

الیاف پلی پروپیلن

این الیاف آخرین نسل الیاف مصنوعی هستند و با توجه به این که در بخش های دیگری نیز کاربرد دارند (به عنوان مثال در صنعت پلاستیک سازی)، اهمیت آن همیشه فقط در بخش نساجی دیده نشده است. در واقع حتی با نادیده انگاشتن چنین بخش هایی، تولیدِ انجام شده صرفاً برای مصارف نساجی (کفپوش سازی، پوشاک، مصارف فنی)، می تواند حدود 3 میلیون تُن تخمین زده شود و این نشان دهنده ی نرخ رشد پایدار است. شاخص ترین تولیدکنندگان این الیاف، اروپا و ایالات متحده آمریکا هستند.

سایر الیاف مصنوعی

در میان گروه الیاف با سطح تکنولوژی بالای عملکرد، الیاف الاستان (اسپَندِکس) به سبب داشتن ویژگی های منحصر به فردی نظیر قابلیت ارتجاعی و خاصیت کشسانی، برجسته و شاخص می باشند: مصرف آن در سال 2001 در حدود 160000 تن تخمین زده شده است.
الیاف آرامید به خاطرِ داشتنِ ویژگی های مکانیکی و نسوز بودن (غیر قابل اشتعال بودن)، قابل تحسین هستند (مصرف تخمین زده شده در سال 2001: 33000 تن)؛ همچنین برای استفاده های فنی پیچیده، از الیاف کربنی در مواد ترکیبی نیز استفاده می شود (مصرفِ تخمین زده شده در سال 2001: 13000 تن).
الاستان به طور عمده در کشورهای کره و تایوان تولید می شود (سایر تولیدکنندگان: ایالات متحده آمریکا، ژاپن، آلمان)؛ الیاف آرامید و کربن نیز غالباً در آمریکا و ژاپن تولید می گردند.

طبقه بندی الیاف مصنوعی

خصوصیات و کاربردهای الیاف مصنوعی

نوع	ویژگی	مصارف عمده
استات	ظاهر فوق العاده زیبا و مجلل و احساس خوب و جذاب طیف وسیعی از رنگها و درخشندگی دوام و نرمی بسیار بالا سرعت خشک شدن نسبتاً سریع (پس از شستشو) مقاوم در برابر آب رفتگی، حشرات موذی و کپک زدن	البسه: بلوز، پیراهن، لباس زیر مثل گن و شکم بند، لباس زیر زنانه، آستردوزی، پیراهن مردانه، شلوار راحتی، لباس ورزشی. پارچه ها: پارچه های گلدوزی (پارچه های تزئینی) کِرِپ، پارچه های دو بافتی، پارچه های نرم ابریشمی، پارچه های کشباف، قیطان و بند، ساتن، پارچه های تافته (از ابریشم یا الیاف مصنوعی)، تریکو، اسباب و اثاثیه ی منزل: پرده ها، پارچه های مبلی سایر مصارف: فیلتر سیگار، پُرکننده ی بالش (برای پُر کردنِ داخل بالش)، محصولات لحاف دوزی
آکریلیک	نرم و گرم حالت پشم مانند حفظ شکل پارچه خاصیت ارتجاعی خشک شوندگی سریع (پس از شستشو) مقاوم در برابر حشرات موذی، تابش نور آفتاب، چربی و مواد شیمیایی	البسه: پیراهن، پوشاک کودک، لباس های بافتنی، لباس مخصوص اسکی، جوراب، لباس ورزشی، پلیوِر. پارچه ها: پارچه های پشمی و خزمانند، به عنوان پارچه ی رویی در پارچه های فاقد بافتِ تولید شده ناشی از چسباندن الیاف، خزهای مصنوعی، پارچه های کشباف. اسباب و اثاثیه ی منزل: پتو، کفپوش، تزئینات پرده، پارچه ی مبل. سایر موارد: پوشش (کاور) اتومبیل، سایه بان، محصولات کاموایی و دستباف، پارچه های مورد استفاده در عمران و صنعت
آرامید	ذوب نشدن مقاومت بالا در برابر اشتعال دوام بسیار بالا مقاومت بالا در برابر کش آمدن حفظ کردن ظاهر و فرم خود در دماهای بالا	پارچه های فیلتر گاز داغ، لباس های محافظتی، کلاه های نظامی، جلیقه های محافظتی، ترکیبات ساختاری برای هواپیما و قایق ها، بادبان، لاستیک ماشین، طناب و کابل، محصولات پاک کننده (رزین) مکانیکی، کالاهای دریایی و ورزشی.
الیاف دو جزئی (بای کامپوننت)	مقاومت دمایی خاصیت خود حجیم شوندگی الیاف بسیار ظریف برش عرضی منحصر به فرد کارآمدی پلیمرها یا مواد افزودنی ویژه با قیمت پایین	توزیع یکنواخت ماده ی چسبنده، باقی ماندن نخ (یا رشته) به عنوان بخشی از ساختار و افزودن خاصیت انسجام و پایداری، غلاف ویژه برای اتصال ترکیبات مختلف، طیف وسیع از مقاومت دمایی، پاک کننده، دوستدار محیط زیست (بدون ایجاد پساب و فاضلاب)، قابل بازیافت، ورقه سازی/ قالب ریزی/ متراکم سازیِ کامپوزیت ها.
لیوسل	نرم، بادوام، رطوبت گیر خاصیت رنگ پذیریِ خوب خاصیت ارتعاش در طول فرایند خیس شدن جهت تولید بافتی خاص	پیراهن، شلوار (کلاً لباس) راحتی و کُت
ملامین	سفید و قابل رنگ آمیزی مقاوم در برابر اشتعال و رسانایی حرارتیِ پایین پایداری بالای ابعاد حرارتی قابل پردازش بر روی تجهیزات استاندارد پارچه ای	پارچه های ضد آتش: صندلی هواپیما، خاصیت ضدآتش برای پارچه دوزی های وسایل خانه در مواردی که نشستن ریسک بالایی دارد (برای نمونه ملزومات California TB 133 را ملاحظه کنید) لباس های محافظتی: تجهیزات مورد نیاز برای پوشش و لباس آتشنشان ها، آسترهای عایق حرارتی، کلاه های مخصوص بافتنی، لباس مخصوص ریخته گری، دستکش های مقاوم در برابر حرارت. فیلترهای واسط (میانی): ظرفیت بالا، کارآمدی بالا، کیسه های تهویه ی هوای خانه در درجه حرارت بالا
مدآکریلیک	نرم خاصیت ارتجاعی مقاوم در برابر سائیدگی و اشتعال خشک شوندگی سریع مقاومت در برابر مواد اسیدی و قلیایی حفظ کردن ظاهر	پوشاک: کُت هایی با پرز عمیق، حاشیه دوزی، آستری، خز مصنوعی، موی مصنوعی و کلاه گیس. پارچه ها: پارچه های پشمی، پارچه های صنعتی، پوشش های پارچه ای خزبافت، پارچه های فاقد بافت. اسباب اثاثیه ی منزل: سایه بان، پتو، کفپوش، پرده و تزئیناتِ پرده ی مقاوم در برابر اشتعال، قالیچه ی کوچک. سایر موارد: فیلتر، قلموی نقاشی، پُرکننده ی داخلیِ اسباب بازی ها.
نایلون	با دوام به طور استثنائی انعطاف پذیر مقاوم در برابر ساییدگی حالتِ درخشان شستشوی راحت مقاوم در برابر آسیب های ناشی از چربی ها و بسیاری از مواد شیمیایی خاصیت ارتجاعی قدرت پایینِ جذبِ رطوبت	پوشاک : بلوز، پیراهن، لباس های زیر، جوراب بافی، لباس زیر زنانه، پالتوی بارانی، لباس مخصوص اسکی و بارش برف، کت و شلوار، لباسه ای بادگیر . اسباب و اثاثیه منزل: روکش رختخواب، کفپوش، تزئینات پرده، پرده، پارچه ی مبل. سایر موارد: لوله های هوا، تسمه و کمربند ایمنی، چتر نجات، سیم (نوار) راکت، ریسمان و تور، کیسه ی خواب، پارچه های برزنتی، چادرهای مسافرتی، قیطان، نخ لاستیک اتومبیل، بافت های مورد نیاز در عمران
اولفین	با دوام به طور استثنائی انعطاف پذیر مقاوم در برابر ساییدگی حالتِ درخشان شستشوی راحت مقاوم در برابر آسیب های ناشی از چربی ها و بسیاری از مواد شیمیایی خاصیت ارتجاعی قدرت پایینِ جذبِ رطوبت	پوشاک: جوراب شلواری، لباس زیر، پیراهن های ورزشی بافتنی، جوراب های مردانه، لباس ورزشی بافتنی مردانه، پولیور. اسباب اثاثیه منزل: کفپوش و روکش آن، ملحفه، پارچه ی مبلی سایر موارد: تور رنگرزی، پارچه های فیلتر، کیسه های رختشویی، خاک بافت (الیاف مورد استفاده در عمران)، تودوزی های اتومبیل، طنا ب های مخصوص کِشتی، موی عروسک، حاشیه دوزی صنعتی
پلی استر	قوی مقاوم دربرابر کش آمدن و آب رفتن مقاوم در برابر بیشترِ مواد شیمیایی خشک شوندگی سریع خاصیت ارتجاعی و نو ماندن در هنگام خیس یا خشک شدن مقاومت در برابر چروک شدگی و ساییدگی حفظ حالت پلیسه ها و خط اتوهایِ تثبیتِ حرارتی شده شستشوی راحت	پوشاک: بلوز، پیراهن مردانه، پوشاک حرفه ای، پوشاک کودکان، پیراهن، جوراب مردانه، لباس های عایقی، کراوات، لباس زیر زنانه و مردانه، لباس های دارای اُتوی دائم، لباس راحتی، کت و شلوار. اسباب اثاثیه منزل: کفپوش، پرده، تزئینات، ملحفه و روکش بالش. سایر موارد: پُرکننده ی داخل بسیاری از محصولات، شیلنگ آتش نشانی، تسمه برقی، طناب و توری، نخ لاستیک اتومبیل، بادبان، تسمه ی V شکل.
PBI	مقاومت بسیار بالا در برابر اشتعال معیار آسودگی و حفاظتِ قابل ملاحظه ای که در کنار خواص پایداری حرارتی و شیمیایی قرار گرفته است مورد سوختن یا ذوب شدن قرار نخواهد گرفت زمانی که در معرض آتش قرار بگیرد به مقدار کمی جمع می شود (انقباض می یابد)	مناسب برای پوشاک با عملکردِ محافظتیِ بالا مانند تجهیزاتِ پوششیِ آتش نشان ها، لباس های مخصوص فضانوردان، و موارد دیگری که مقاومت و محافظت در برابر آتش، برایمان مهم باشد.
ریون	جذب رطوبت بالا نرم و راحت رنگ آمیزی راحت روان استفاده ی راحت	پوشاک: بلوز، کُت، پیراهن، ژاکت، لباس زیر، آستردوزی، کلاه دوزی، لباس بارانی، لباس راحتی، پیراهن ورزشی، پوشاک ورزشی، کت و شلوار، کراوات، لباسِ کار. اسباب اثاثیه منزل: روکش رختخواب، پتو، کفپوش، پرده، تزئینات پرده، ملحفه، روکشِ بالش، رومیزی، روکش مبل. سایر موارد: محصولات صنعتی، محصولات پزشکی و جراحی، محصولات فاقد بافت، نخ لاستیک اتومبیل
اسپندکس	قابلیت کش آمدن تا 500 درصد بدون آن که پاره شود بارها می تواند کش بیاید و مجدداً به همان سایز اولیه ی خود بازگردد وزن سبک بسیار قوی تر و بادوام تر از پلاستیک مقاوم در برابر چربی های بدن	کالاها (که در آن کش آمدن پارچه مطلوب است): لباس ورزشکاران، لباس شنا، پارچه های توری ظریف، زیرپوش، لباس گلف، شلوار مخصوص اسکی، لباس راحتی، جوراب مخصوص واریس یا جراحی.