راهنمای کامل لباس محافظ پزشکی

فرقی نمی کند تا با سارس (SARS) یا بیماری جدیدی مثل ویروس کرونا مواجه باشیم، چون در هر صورت لباس محافظ پزشکی در جلوگیری از گسترش ویروس یک نقش کلیدی را ایفا می کند. به همین دلیل با گسترش فناوری تولید، کیفیت لباس محافظ پزشکی به تدریج افزایش پیدا کرده است. این مطلب به طور کامل از چهار منظر زیر به شرح لباس محافظ پزشکی می پردازد:

1- معرفی اولیه لباس محافظ پزشکی

1-1 لباس محافظ پزشکی چیست؟ تعریف و کاربرد لباس محافظ پزشکی

1-2 لباس محافظ پزشکی چه ساختار و دسته های متداولی دارد؟

2- تولید لباس محافظ پزشکی

2-1 مواد اولیه متداول کدامند و عملکرد لباس محافظ پزشکی به چه صورت است؟

2-2 تولید کننده لباس محافظ پزشکی

3- الزامات کیفی برای لباس محافظ پزشکی

3-1 استانداردهای کیفی متداول کدامند؟

3-2 موارد آزمایشی چه چیزی هستند؟

4- نحوه استفاده صحیح از لباس محافظ به چه صورت است؟

4-1 ترتیب پوشیدن لباس محافظ پزشکی

4-2 ترتیب در آوردن لباس محافظ پزشکی

4-3 اقدامات احتیاطی در زمینه لباس محافظ پزشکی

1- معرفی اولیه لباس محافظ پزشکی

1-1 لباس محافظ پزشکی چیست؟ تعریف و کاربرد

لباس محافظ پزشکی که به عنوان کت و شلوار محافظ پزشکی نیز شناخته می شود، نوعی کاور محافظ یکبار مصرف و لباس ضد ویروس است. لباس محافظ پزشکی به لباس محافظ استفاده شده توسط پرسنل پزشکی (دکترها، پرستارها، پرسنل سلامت عمومی، نظافت چیان و اشخاص دیگر) و افرادی که وارد مناطق درمانی ویژه می شوند (مانند بیماران، بازدیدکنندگان بیمارستان، افراد وارد شده به مناطق آلوده و غیره)، اشاره دارد. لباس محافظ پزشکی از نفوذپذیری و بازدارندگی خوبی در برابر رطوبت برخوردار است، در برابر نفوذ الکل، خون، مایعات بدن، ذرات گرد و غبار هوا و ویروس باکتریائی دارای مقاومت است و به صورت مؤثر از ایمنی شخص محافظت می کند و محیط را تمیز نگه می دارد.

1-2 لباس محافظ پزشکی چه ساختار و دسته های متداولی دارد؟

لباس محافظ پزشکی ترکیبی از کلاه، تاپ و شلوار است. دو نوع لباس محافظ پزشکی وجود دارد: روپوش عایق (isolation gown) و لباس محافظ. تفاوت عمده بین لباس محافظ پزشکی و روپوش عایق این است که لباس محافظ پزشکی نسبت به روپوش عایق، بادوام تر، درجه محافظت بالاتر و عملکرد محافظ بهتری دارد. همچنین هدف و اصول محافظ آنها نیز متفاوت است.

روپوش عایق	لباس محافظ پزشکی	تفاوت
روپوش عایق به لباس های پوشیده شده در مکانی که کارکنان درمانی و اعضای خانواده با بیماران دیدار می کنند، اشاره دارد.	لباس محافظ به لباس پوشیده شده توسط پرسنل در مناطق ویژه ای مانند فوریت های پزشکی، مناطق آلوده به بیماری و ناحیه تشعشع الکترومغناطیسی اشاره دارد.	کاربردهای متفاوت
عایق دو طرفه است، یعنی هم کارکنان درمانی و هم بیمار را در برابر آلودگی محافظت می نماید.	عمدتا جهت جلوگیری از سرایت آلودگی به پرسنل پزشکی به کار می رود که فقط یک نفر را عایق می کند.	هدف متفاوت از استفاده

2- تولید لباس محافظ پزشکی

2-1 مواد اولیه متداول کدامند و عملکرد لباس محافظ پزشکی به چه صورت است؟

از مواد متداول استفاده شده در لباس محافظ پزشکی یکبار مصرف می توان به پارچه چسبناک منسوج پلی پرو پیلن، الیاف پلی استری جدید، پارچه پوشش داده شده با پلیمر، بی بافت های SMS و لایه قابل تنفس پلی اتیلن/ کامپوزیت بدون بافت اشاره کرد. در حاضر برای تولید بیشتر لباس های محافظ پزشکی از ماده پلی تترا فلوئورو اتیلن (polytetrafluoroethylene) یا PTFE استفاده می شود. این ماده نوعی پلیمر با عملکرد بالاست که فقط نمی تواند در برابر فشار آب مقاومت کند، اما بخار آب را از طریق منافذ ریز تخلیه می کند. خواص مرتبط با این مواد در ادامه ذکر شده است:

لباس محافظ پزشکی	عملکرد مرتبط
پارچه پلی پرو پیلن	این ماده می تواند درمان ضد باکتریائی و آنتی استاتیکی را تحمل کند، اما مقاومت فشار هیدرواستاتیکی نسبتا پایینی دارد و به صورت ضعیف در برابر ذرات ویروس ایستادگی می کند. فقط می تواند به عنوان لباس استریل جراحی، پارچه کیسه ضدعفونی و دیگر محصولات محافظتی عمومی به کار رود.
الیاف پلی استری جدید	مشابه با منسوجات رایج است که می توانند به عنوان آنتی استاتیک، ضد باکتری و موارد دیگر به عمل آوری شوند، اما مقاومت فشار هیدرواستاتیکی نسبتا پایینی دارد و به صورت ضعیف در برابر ذرات ویروس ایستادگی می کند.
پارچه پوشش داده شده با پلیمر	انواع زیادی از پوشش ها برای پارچه های محافظ، مانند PVC، پلی اتیلن و موارد دیگر وجود دارد. مقاومت در برابر آب و حائل بودن در مقابل باکتری این نوع از لباس محافظ بسیار خوب است و می تواند دوباره مورد استفاده قرار گیرد، اما نفوذپذیری رطوبت آن ضعیف بوده و راحتی مناسبی هم ندارد. پارچه چند لایه ارزشمند و درجه یک، PTFE است که در برابر آب به صورت عالی مقاومت می کند و پارچه کامپوزیتی نفوذپذیر رطوبت است.
بدون بافت های SMS	قطر این الیاف، ریز است، بنابراین پارچه حالتی پر مانند، نرم و مثل پارچه پشمی دارد، فیلتر مقاومت آن کوچک است، اما به صورت مؤثر عمل می کند. مقاومت فشار هیدرواستاتیکی آن خوب است، اما استحکام این بافت پایین بوده و در برابر مقاومت سایشی نیز ضعیف عمل می کند.
لایه قابل تنفس پلی اتیلن	کامپوزیت های بدون بافت در برابر بازدارندگی نفوذ باکتری و مایع تأثیر خوبی دارند، از استحکام کششی و نفوذپذیری هوای مناسبی برخوردار هستند و پوشیدن آنها نیز بسیار راحت است.

2-2 تولید لباس محافظ پزشکی

لباس محافظ پزشکی رایج معمولا شامل کلاه، تاپ و شلوار است. ما از طریق برش و کوک زدن، محکم نمودن، استفاده از نوار فشاری چسبی و دیگر تکنولوژی های تولیدی می توانیم لباس محافظ پزشکی واجد شرایط را تولید کنیم. در کل فرآیند، از دستگاه هایی مانند چرخ خیاطی و ماشین پرس چسبی استفاده می شود.

3- الزامات کیفی برای لباس محافظ پزشکی

در پاسخ به نیاز تعداد زیادی از کارکنان درمانی که در طول فرآیند درمان بیماران در معرض آلودگی قرار می گیرند، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) ایالات متحده پیشنهاد کرده اند که تجهیزات محافظتی مناسب باید برای کنترل گسترش ویروس به شدت واگیردار انتخاب گردد. لباس محافظ پزشکی باید قادر باشد تا مانع عبور میکرو ارگانیسم ها، مواد ریز و مایعات شود و همچنین در برابر درمان ضد عفونی کنندگی باید مقاوم باشد. ویژگی هایی مانند دوام بالا، مقاومت در برابر سایش، مقاومت در برابر پارگی، ضد سوراخ شدن، بدون تغییر شکل دهندگی الیاف، نداشتن عناصر سمی، مخملی نبودن، به صرفه بودن از نظر اقتصادی، راحتی و ایمنی باید با الزامات اداره ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) مطابقت داشته باشد.

3-1 استانداردهای کیفی متداول کدامند؟

استاندارد	محتوای آزمایش
EN 14126	لباس محافظ- الزامات عملکرد و روش های آزمایشی برای لباس محافظ در برابر عوامل عفونت زا.
EN 13795	لباس های مخصوص جراحی، روپوش ها و لباس های تمیزکننده هوا که به عنوان وسایل پزشکی برای بیماران، کارکنان درمانی و تجهیزات مورد استفاده قرار می گیرند- الزامات عمومی برای تولید کنندگان، پردازشگرها و سازندگان، روش های آزمایش، الزامات و سطح های عملکردی.
NFPA 1999	استانداردی برای لباس محافظ و مجموعه هایی برای انجام عملیات های فوری پزشکی.
ISO 16603	لباسی برای محافظت در برابر تماس با خون و مایعات بدن- تعیین مقاومت مواد لباس محافظ برای نفوذ توسط خون و مایعات بدن- روش آزمایش با استفاده از خون مصنوعی.
ISO 16604	لباسی برای محافظت در برابر تماس با خون و مایعات بدن- تعیین مقاومت مواد لباس محافظ برای نفوذ توسط خون و مایعات بدن- عوامل بیماری زای منتقل شده از طریق خون- روش آزمایش با استفاده از ویروس حمله کننده به باکتری Phi-X174.
NFPA 1999	توجه کردن به عملکرد محافظتی کلی لباس محافظ، آزمایش کردن عملکرد بازدارندگی در برابر مایع با استفاده از روش بی عیبی و درستی مایع (Liquid Integrity method) در استاندارد ASTM F1359 و نیاز داشتن درز نمونه به یک استحکام مشخص و مقاومت در برابر نفوذ میکروبی.
ISO 16603، ISO 16604	الزامات عملکردی برای مواد لباس محافظ یکبار مصرف مشابه است و روش های تشخیص مشابهی در آزمایش نفوذ مایع مصنوعی و آزمایش نفوذ میکروبی انجام می گیرد.
EN 13795	توجه کردن به آزمایش عملکرد محافظتی لباس جراحی یکبار مصرف تحت هم شرایط خشک و هم مرطوب.

3-2 موارد آزمایشی چه چیزی هستند؟

لباس محافظ پزشکی نوعی تجهیزات محافظتی ایمن است که از سطح بسیار بالا و سخت گیرانه ای از کیفیت بازرسی برخوردار است و به آزمایش موارد زیادی نیازمند می باشد. برآورده کردن فقط یکی از استانداردها به آزمایش عملکردهای چندگانه نیاز دارد. به دلیل ویژگی هایی که محیط این تجهیزات دارد، موارد آزمایشی رایجی برای لباس محافظ پزشکی مانند مقدار مجاز اسپری (spray rating)، عملکرد استریل کردن، الزامات ضد عفونی نمودن، قدرت پاره شدن، ازدیاد طول تا پارگی، کارآیی فیلتر شدن، مقاومت به شعله و موارد دیگر وجود دارد که می توانند به سه جنبه تقسیم شوند.

3-2-1 آزمایش عملکرد نفوذ ناپذیری

نفوذ ناپذیری جزء مهمترین عملکرد لباس محافظ است که شامل سه جنبه عملکرد نفوذ ناپذیری مایع، عملکرد نفوذ ناپذیری میکروبی و عملکرد فیلتراسیون می شود.
نفوذ ناپذیری مایع به نوعی لباس محافظ پزشکی اشاره دارد که باید توانایی پیشگیری از نفوذ آب، خون، الکل و سایر مایعات را داشته باشد و برای جلوگیری از منتقل شدن ویروس توسط خون بیمار، مایعات بدن و دیگر ترشحاتی که کارکنان درمانی را بیمار می کند، باید قدرت آبگریزی (hydrophobicity) آن از 4 سطح بیشتر باشد. اگر لباس محافظ در برابر باکتری و ویروس مقاوم باشد، دارای نفوذ ناپذیری میکروبی است که این لباس عمدتا از ارتباط بین کارکنان درمانی، بیماران و عفونت متقاطع جلوگیری می کند. عملکرد فیلتراسیون به جلوگیری از انتقال ویروس از طریق هوا در حالتی از آئروسول که به سطح پوست متصل شده یا به داخل آن کشیده می شوند و در نتیجه سبب عفونت می کنند، جلوگیری می نماید.
استانداردها و الزامات آزمایشی متداول به شرح زیر هستند:

پروژه آزمایش	NFPA 1999	ISO 16603، ISO 16604	EN 13795
عملیات نفوذ ناپذیری مایع	ASTM F135، روش بی عیبی و درستی مایع	–	EN 20811، آزمایش هیدرواستاتیکی
نفوذ خون مصنوعی	ASTM F1359، روش بی عیبی و درستی مایع	ISO 16603	–
فیلتراسیون میکروبی	ASTM F1671، Phi-x-174	ISO 16604، Phi-x-174	EN ISO 22612،EN ISO 22610

3-2-2 استحکام فیزیکی و ماندگاری

این آزمایش جهت اطمینان از اینکه ماده برای مقاومت در برابر آسیب فیزیکی از جمله غوطه وری، ضربه، سوراخ و پارگی، استحکام کافی را دارد، طراحی شده است. آزمایش NFPA 1999 یک نمونه از این نوع آزمایش است. شاخص های عملکردی در این آزمایش به صورت زیر عمل می کنند:

پروژه آزمایشی	مقاومت گسیختگی	استحکام ترکیدگی	نیروی ضد پاره شدن	استحکام پارگی	مقاومت گسیختگی در درزها
NFPA 1999	≥133.5N	≥345KPa	≥24.5N	≥35.6N	≥66.7N

همانطور که در آزمایش NFPA 1999 مشاهده می کنید، اساسی ترین آزمایش مربوط به مقاومت گسیختگی است که مرتبط با استاندارد ASTM D5034 است و ابزاری آزمایشی برای دستگاه آزمایش تنسل منسوج به شمار می آید.

3-2-3 عملکرد راحتی

لباس محافظ از ماده عایق ساخته شده است، بنابراین گرما به راحتی از آن خارج نمی شود. اگر حرارت بیش از حد افزایش پیدا کند، فرد دچار ناراحتی خواهد شد که این مسئله بر کارآیی و کیفیت کاری وی تأثیر خواهد گذاشت. نفوذ پذیری هوا، مقاومت در برابر بخار آب، خاصیت ریخت پارچه، وزن، ضخامت سطح، خواص الکترواستاتیکی، بازتاب پذیری، بو و حساسیت به پوست جزء مسائلی هستند که بر روی راحتی تأثیر می گذارند که از میان آنها نفوذ پذیری هوا و بخار آب جزء مهمترین ها هستند.
مثلا برای قابلیت نفوذ هوا، کشورهای اروپایی و آمریکایی اغلب از مواد تکنولوژی پیشرفته (مانند غشای ریز تخلخل PTFE) جهت بهبود نفوذ پذیری هوای لباس محافظ پزشکی استفاده می کنند. آزمایش NFPA 1999 از اتلاف حرارت کلی (THL) جهت تشخیص عملکرد اتلاف حرارتی لباس محافظ بهره می گیرد که به THL بزرگتر از 450 W/m² نیاز دارد. استاندارد آزمایش مرجع و ابزار آزمایش به ترتیب ASTM F1868 و Swatting Guarded Hotplate هستند.

علاوه بر عملکردهای پیشین، لباس محافظ پزشکی به قدرت تحمل در برابر عفونت نیز نیاز دارد. استحکام رنگ خوب در هنگام شستشو، نداشتن خاصیت اشتعال پذیری، جلوگیری از چروک شدن، سمی نبودن و سوزش نداشتن، و آسیب نرساندن به پوست جزء دیگر الزامات لباس محافظ پزشکی محسوب می شوند. از آنجا که موارد زیادی برای آزمایش وجود دارد، استانداردها و ابزارهای آزمایشی متناظر در این مطلب لیست نشده است و علاقمندان می توانند آنها را در مراجع دیگر مطالعه نمایند.

4- نحوه استفاده صحیح از لباس محافظ به چه صورت است؟

استفاده از لباس محافظ به شدت به سبک زندگی و بهداشت ما مربوط می شود، بنابراین ضروری است تا لباس محافظی را انتخاب کنیم که الزامات کیفی را پوشش می دهد. در حال حاضر، شرکت دوپونت (Dupont) ایالات متحده، لیک لند (Lakeland)، تری ام (3M)، Sperian و شرکت های دیگر جزء برندهای شناخته شده این لباس ها هستند. بعد از خریداری کردن لباس محافظ، استفاده صحیح از آنها بسیار مهم خواهد بود.

4-1 ترتیب پوشیدن لباس محافظ پزشکی

4-1-1 مطابق با مکان استفاده، ارتفاع پرسنل و دور قفسه سینه باید مناسب ترین مدل و اندازه لباس محافظ انتخاب گردد.

4-1-2 قبل از پوشیدن لباس، باید دستورالعمل ها و نکات آن مطالعه شود و دستورالعمل ها برای مشاهده مجدد بایستی نگه داری و حفظ گردند.

4-1-3 لباس محافظ در مناطق ایمن طراحی شده پوشیده شود.

4-1-4 از کفش ایمن استفاده شود. لباس محافظ باید مچ پا و قسمت بالایی کفش ایمن را پوشش دهد.

4-1-5 تجهیزات محافظ صورت (ماسک های محافظ و عینک های ایمنی) باید به صورت مناسب استفاده شود.

4-1-6 لباس محافظ بایستی به صورت کامل پوشیده شود: کلاه محافظ را بپوشید، زیپ را بکشید و زبانه زیپ را بچسبانید.

4-1-7 دستکش های محافظ مناسب باید مطابق با نیازهای محیط پوشیده شود.

4-1-8 سازگاری و پایداری لباس محافظ بایستی بررسی گردد: قبل از ترک کردن محل ایمن و وارد شدن به محیط کاری خطرناک، پایداری لباس محافظ را با بلند کردن بازوها، خم شدن به سمت پایین، چمباتمه زدن و سایر فعالیت های ساده می توان مورد ارزیابی قرار داد.

4-2 ترتیب در آوردن لباس محافظ پزشکی

در منطقه حائل بین محیط آلوده شده و نیمه آلوده شده باید به صورت زیر عمل کرد:

• در آوردن پوشش بیرونی کفش
• در آوردن روپوش عایق یکبار مصرف و قرار دادن آن در سطح آشغال
• در آوردن دستکش
• در آوردن عینک ایمنی

با وارد شدن به منطقه حائل بین محیط نیمه آلوده شده و محیط تمیز باید کارهای زیر را انجام داد:

• در آوردن پوشش کفش
• در آوردن لباس محافظ
• در آوردن دستکش ها
• در آوردن ماسک و مراقبت از عدم تماس به سطح بیرونی ماسک
• در آوردن سرپوش عایق یکبار مصرف، عوض کردن کفش راحتی و ضد عفونی کردن دستان.

می توان بعد از شستن و عوض کردن لباس به محیط زندگی ایمن بازگشت.

4-3 اقدامات احتیاطی در زمینه لباس محافظ پزشکی

آموزش، استفاده و نگهداری مناسب از لباس محافظ برای ایمنی بسیار مهم است. لطفا در هر حالتی اطمینان حاصل کنید که محصول کامل است، آن را در مکان استفاده به صورت صحیح بپوشید، هر زمان در معرض آلودگی قرار گرفتید، آن را بر تن نمایید و در صورت نیاز نسبت به تعویض کردن لباس اقدام کنید.
اگر قبل از استفاده از لباس به پوشیدن دیگر تجهیزات محافظ ایمنی (ماسک، عینک ایمنی و غیره) نیاز دارید، باید دستورالعمل های محصول را با دقت مطالعه نمایید تا مطمئن شوید که تجهیزات محافظ به صورت مناسب با هم منطبق شده اند.
بعد از استفاده از لباس محافظ، در فرآیند در آوردن آن باید دست ها شسته شود یا در همه جنبه های فرآیند جهت جلوگیری از آلودگی بایستی دست ها ضد عفونی گردند. محصولات محافظتی فوق، به غیر از لوازم جزئی که برای استرلیزه شدن به کار می روند، باید برای فرآوری متمرکز در یک سطل زباله تعیین شده قرار گیرند.