پارچه لینن

پارچه لینن چه نوع پارچه ای است؟

لینن (linen) نوعی منسوج است که از گیاه کتان (flax) به دست می آید و عمدتا برای کاربردهای وسایل خانگی مورد استفاده قرار می گیرد. هر چند که لینن به پنبه شبیه است، اما به جای اینکه از طریق غلاف هایی که در اطراف دانه های پنبه رشد می کنند، تولید شود، از طریق الیاف استخراج شده از طریق ساقه های گیاه کتان ساخته می گردند. پوشاک تولید شده لینن برای اقلیم های گرم و مرطوب مناسب است. برخلاف پنبه که مدت زمان زیادی می تواند رطوبت را حفظ کند، لینن به سرعت خشک می شود که به کاهش نگهداشت گرما در شرایط بیش از حد گرم کمک می کند.
با این وجود تولید کننده لینن مجبور است که زمان و منابع بیشتری را نسبت به تولید پنبه صرف نماید که این مسئله از زمان اختراع ماشین پنبه پاک کنی منجر به کاهش پایداری محبوبیت این پارچه شده است. با این حال ویژگی های مطلوب و منحصر به فرد لینن از کاهش کلی تولید جهانی این منسوج جلوگیری کرده است و کشورهای خاصی مانند چین به تولید لینن در مقادیر نسبتا معقولی ادامه می دهند.
قبل از اینکه به ادامه بحث در مورد این پارچه پرداخته شود، لازم است تا تفاوت بین دو عبارت لینن و لنین (linen) مشخص گردد. هر چند که لینن به الیاف مبتنی بر کتان که معمولا در وسایل خانگی و انواع خاصی از پوشاک مورد استفاده قرار می گیرند، اشاره دارد، اما لنین عبارتی است که مردم برای اشاره به انواع خاصی از وسایل خانگی و پوشاک به کار می برند که ممکن است این محصولات از طریق الیافی به غیر از الیاف کتان نیز تولید شوند. سابقه استفاده از عبارت لنین به زمانی بر می گردد که اغلب لباس های زیر، ملافه های خواب و حوله ها از طریق لینن ساخته می شدند، اما این روزها این عبارت قدیمی می تواند گاهی اوقات گیج کننده باشد.

تاریخچه لینن

هر چند که از دوران ماقبل تاریخ، شواهد کمی در دسترس است، اما به نظر می رسد که مردمان زمان نوسنگی (Neolithic) از لینن برای ساخت منسوجات بیش از 36 هزار سال پیش استفاده می کرده اند. بنابراین لینن یکی از قدیمی ترین منسوجات تولید شده به شمار می آید که سابقه آن حتی ممکن است به بیش از شواهدی که باستان شناسی مدرن آن را کشف نکرده است، برسد. پازل بعدی شواهد تاریخی استفاده از لینن به خانه های باستانی که بر روی رودخانه های کشور سوئیس در حدود 10 هزار سال پیش ساخته شده است، مربوط می گردد. براساس اظهار نظر باستان شناسان، لینن برای اولین بار در بین النهرین مورد استفاده قرار گرفته است. هر چند که استفاده از لینن برای تولید پوشاک در بین النهرین عمدتا برای افراد مرفه جامعه به کار می رفت، اما به کار بردن لینن در مصر باستان بسیار گسترده و شایع بود.
به دلیل آب و هوای مصر به طراحی لباسی نیاز بود تا بتواند در برابر نور خورشید مقاومت کند و سریع به خنک شدن عرق اجازه دهد. چون لینن به طور طبیعی سفید است، توانست به انتخاب معقولی برای انجام این وظایف تبدیل گردد. قابلیت تنفس عالی و عدم جذب سریع رطوبت باعث شد تا لینن به منسوج محبوب و باارزشی در مصر مبدل گردد. در حقیقت مصریان باستان گاهی اوقات از لینن به عنوان نوعی گرو نیز استفاده می کردند. این پارچه جهت ساخت کفن های مخصوص خاکسپاری برای مومیایی ها نیز به کار می رفت.
یونانی های باستان از لینن برای تولید پوشاک و وسایل خانگی استفاده می کردند و بعدها اهالی کشور فینیقیه (Phoenicians)، تولید لینن را به اروپای غربی معرفی نمودند. با این حال سوابق تاریخی نشان می دهد که از سوی قدرت های اروپایی برای آموزش تولید کتان در میان جوامع کشاورزی تا قرن 12 میلادی هیچ تلاش خاصی صورت نگرفته است. اما در ادامه ایسلند به مرکز تولید لینن اروپا تبدیل شد و تا قرن هجدهم میلادی، شهر بلفاست (Belfast) به واسطه تجارت پر رونق لینن در آن به لینن پولیس (Linenopolis) مشهور بود. لینن در سراسر عصر استعمار محبوب باقی ماند، اما چون تولید پنبه ارزان تر و آسانتر بود، باعث شد تا نقش اصلی که لینن در صنعت نساجی اروپا بر عهده گرفته بود، کم کم به فراموشی سپرده شد.

لینن امروزی

امروزه لینن در اصل به یک محصول خاص پسند تبدیل شده است که برای ساخت تعداد محدودی از محصولات نساجی به کار برده می شود. علیرغم سابقه غنی که لینن دارد، به دلیل فرآیندهای سخت و وقتگیری که برای تولید این پارچه صرف می شود، دیگر ارزش و اهمیت سابق خود را از دست داده است. جالب اینجاست که دشواری های تولید لینن از هزاران سال پیش تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است! هر چند که چالش های مواجه شده با تولید لینن در عصر حاضر با دوران باستان تفاوت زیادی دارد، اما این پارچه هنوز دیرپسند و گران از نظر تولید باقی مانده است.

پارچه لینن چگونه تولید می شود؟

ماده سازنده پارچه لینن، الیاف سلولزی یافت شده در ساقه های گیاه لینن است. همانند ساقه های بسیاری از گیاهان مشابه، ساقه های لینن نیز از یک قسمت چوبی (مقطع میانی نیزار مانند) و الیافی (مقطع خارجی سخت) تشکیل شده اند. تولید کنندگان این الیاف با جداسازی الیاف کتان از بخش میانه چوبی ساقه های کتان، فرآیند آماده سازی تولید لینن را آغاز می نمایند. معمولا این مرحله با خیساندن ساقه های کتان خام کامل می شود، اما این روزها تولید کنندگان ممکن است از مواد شیمیایی برای دستیابی به تأثیر مشابه نیز استفاده نمایند. قبل از اینکه الیاف کتان به نخ ریسیده شوند، این مواد شیمیایی با شسته شدن از بین می روند، اما مواد سمی باقی مانده ممکن است بر روی الیاف کتان جدا شده به صورت شیمیایی باقی بمانند. فرآیند تولید لینن شامل بخش های زیر است:

کاشتن کتان

گیاه کتان بعد از گذشت حدود 100 روز از رشد برای برداشت کردن آماده است. چون گیاه کتان نمی تواند گرما را تحمل کند، باید جهت از بین نرفتن محصول در بخش خنک سال کاشته شود.

رشد کردن

این روزها معمولا دانه های کتان با دستگاه های مخصوص کاشته می شوند. چون گیاهان کتان به طور مؤثر در برابر هجوم علف های هرز مقاومت نمی کنند، لذا برای جلوگیری از کاهش تولید این محصولات زراعی معمولا از علف کش ها و شخم زنی استفاده می گردد.

برداشت کردن

وقتی ساقه های کتان و دانه هایش به ترتیب به رنگ زرد و قهوه ای در می آیند، این گیاهان برای برداشت آماده هستند. اگرچه برداشت کتان را می توان با دست نیز انجام داد، اما معمولا این فرآیند با ماشین آلات مخصوص انجام می گیرد.

جداسازی الیاف

وقتی ساقه های کتان برداشت شدند، از طریق ماشین آلاتی که برگ ها و دانه ها را حذف می کند، فرآوری می گردند. سپس ساقه خارجی الیاف کتان از بخش میانی چوبی و نرم آن به وسیله سازندگان جدا می شود. این فرآیند پوساندن (retting) نام دارد و اگر به درستی انجام نگیرد، ممکن است الیاف ظریف کتان که برای تولید منسوج به کار می رود، آسیب ببیند.

تفکیک کردن الیاف

در ادامه الیاف پوسیده شده از هم تفکیک می شوند، یعنی الیاف خارجی غیر قابل استفاده ساقه های کتان از الیاف داخلی مفید آن جدا می گردند. برای کامل کردن این مرحله، ساقه های کتان از زیر غلتک هایی که آنها را خرد می کنند، عبور داده می شوند و سپس ماشین های پدلی غلتک باعث حذف الیاف خارجی از ساقه ها می گردند.

شانه زدن

اکنون که الیاف داخلی از دیگر الیاف جدا شده اند، می توان آنها را در رشته های نازک شانه کرد. وقتی الیاف شانه زده شدند، برای ریسیدن آماده خواهند گردید.

ریسیدن

ریسیدن نخ کتان با چرخ های مخصوص تولید کتان که با نیروی پا قدرت می گیرند، به انجام می رسید، اما این روزها تولید کنندگان کتان از ماشین های صنعتی برای این فرآیند استفاده می کنند. برای ریسیدن الیاف کتان، الیاف کوتاه شانه زده شده از طریق وسیله ای به نام اسپریدر به هم متصل می گردند و سپس رشته های حاصل به نام نیمتاب (roving) جهت ریسیده شدن آماده می شوند.

نخ پیچی

بعد از اینکه نخ بر روی دستگاه نخ ریسی، ریسیده شد، نخ حاصل بر روی یک بوبین (bobbin) پیچیده می شود. برای اطمینان از اینکه نخ کتان از هم جدا نمی شود، لازم است که این فرآیند نخ پیچی در شرایط مرطوب و خشک انجام گیرد و نخ ریسیده شده برای اطمینان بیشتر از چسبندگی نخ باید از طریق حمام آب داغ مورد پردازش و بررسی قرار گیرد.

خشک کردن

در نهایت سازندگان کتان، نخ حاصل شده را خشک می کنند و آن را بر روی بوبین می پیچانند. سپس نخ خشک شده برای به عمل آوری و ساخت پوشاک، وسایل خانگی و دیگر انواع محصولات نساجی آماده می شود.

پارچه لینن چه کاربردی دارد؟

لینن از نظر تاریخی یکی از محبوب ترین محصولات نساجی جهان محسوب می شود. از مصر باستان گرفته تا دوران رنسانس ایرلند، بسیاری از فرهنگ ها از لنین به عنوان منبع غالب الیاف پوشاک و وسایل خانگی استفاده نموده اند. لینن این روزها برای بسیاری از اهداف مشابهی که سابقا به کار می رفت، باز هم مورد استفاده قرار می گیرد، اما این الیاف امروزه درصد بسیار کمتری از بازار نساجی جهان را به خود اختصاص داده اند. علاوه بر این، بسیاری از کاربردهای اصلی لینن، مانند تولید پیراهن و شلوار به طور گسترده با پنبه جایگزین شده است.
با این حال در اقلیم های گرم هنوز هم برای تولید هر لباسی در مقادیر زیاد از لینن استفاده می شود. مردمی که در نزدیکی نواحی استوایی زندگی می کنند، می توانند از مزایای مقاومت در برابر رطوبت لینن بهره ببرند، اما خاصیت جذب رطوبت کم و رنگ طبیعی سفید این پارچه ذاتا نور خورشید حاوی گرما را منعکس می کند.

تولید کنندگان برای تولید هر چیزیکه معمولا از طریق پنبه یا ابریشم ساخته می شود، می توانند از لینن استفاده کنند. مثلا این پارچه می تواند برای تولید پیراهن، شلوار، لباس مجلسی زنانه، دامن، ژاکت، ژاکت مخصوص ورزش، جلیقه و طیف متنوعی از لباس های غیررسمی و رسمی به کار گرفته شود. علاوه بر این، لینن هنوز هم محبوب ترین ماده برای تولید لباس زیر به حساب می آید و معمولا برای تولید لباس خواب و رقص نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
به غیر از کاربردی که لینن برای تولید پوشاک دارد، به عنوان ماده ساخت وسایل خانگی نیز از محبوبیت زیادی برخوردار است. پیدا کردن دستمال سفره و پارچه های رومیزی تولید شده از لینن بسیار متداول است. هر چند که این روزها پنبه برای تولید حوله ها بسیار محبوب است، اما پیدا نمودن حوله های دستی، حوله های آشپزخانه و حوله های حمام تولید شده از طریق لینن نیز امکان پذیر می باشد.
وسایل مربوط به خوب دیگر حوزه ای است که پنبه همه کاربردهای لینن را از بین برده است، اما هنوز هم پیدا کردن روبالشی و ملاقه ساخته شده از لینن امکان پذیر است. یکی از مزایای لینن برای استفاده در رختخواب به دوام پذیری این منسوج مربوط می شود؛ دستیابی به تراکم های نخ بالا بدون مواجه شدن با مسائل مربوط به دوام در لینن نسبت به پنبه ممکن است. تنها کاربرد صنعتی لینن، تولید بوم نقاشی است.
در مجموع کاربردهای پارچه لینن را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

• برای تولید پوشاک: استفاده شده در پیراهن، شلوار، لباس مجلسی زنانه، دامن، ژاکت، ژاکت مخصوص ورزش، جلیقه، لباس زیر، لباس های خواب و رقص؛
• برای تولید وسایل خانگی: استفاده شده در تولید دستمال سفره، پارچه رومیزی، حوله های دستی، آشپزخانه و حمام؛
• برای ساخت وسایل مربوط به رختخواب: استفاده شده در روبالشی و ملافه؛
• برای کاربردهای صنعتی: استفاده شده در بوم نقاشی.

پارچه لینن در چه کشورهایی تولید می شود؟

چین همانند بیشتر منسوجات، در حال حاضر بزرگترین تولید کننده لینن نیز محسوب می شود. با این حال، تولید کردن لینن با کیفیت بالا هنوز هم بخش مهمی از فرهنگ بیشتر کشورهای اروپایی باقی مانده است و کشورهایی مانند ایرلند، ایتالیا و بلژیک هنوز هم تولید کنندگان اصلی لینن هستند. لینن استفاده شده برای وسایل خانگی عمدتا در ایالات متحده در مقادیر نسبتا وسیعی تولید می گردد.

قیمت پارچه لینن به چه صورت است؟

اطلاعاتی در مورد قیمت نخ لینن فرآوری نشده برحسب پوند در دسترس نیست، اما قیمت پارچه لینن بافته شده بین 5 تا 12 دلار برای هر یارد متغیر است. در این قیمت ها، لینن یکی از گران ترین الیاف طبیعی در جهان محسوب می شود، اما تردیدی در این مسئله وجود ندارد که لینن هنوز هم برای کاربردهای خاص پسند ویژه بسیار مورد تقاضاست.

چه تفاوتی بین انواع مختلف لینن وجود دارد؟

هر چند که همه انواع پارچه لینن از طریق الیاف کتان فرآوری شده و ریسیده به دست می آیند، اما چهار نوع عمده در تکنیک های بافتن وجود دارد که انواع مختلفی از پارچه لینن را حاصل می کنند:

لینن داماسک (Damask linen)

این نوع از لینن، پرنقش و ظریف است و برای تولید محصول نهایی که مشابه با گلدوزی است از طریق ماشین بافندگی ژاکارد به وجود می آید. لینن داماسک برای کاربردهای روزانه طراحی نمی شود و بیشتر برای وسایل تزئینی کاربرد دارد.

لینن ساده بافت (Plain-woven linen)

لینن بافت ساده معمولا برای تولید حوله های ظرفشویی، حوله های پنبه ای و حوله های دست مورد استفاده قرار می گیرد. چون این نوع لینن نسبتا به صورت شل بافته می شود، لذا دوام بالایی دارد و از کاهش قابل توجه دوام رنج نمی برد.

لینن شل بافت (Loosely-woven linen)

لینن شل بافت دارای قابلیت جذب بالایی است، اما کم دوام ترین نوع پارچه لینن محسوب می شود. معمولا برای تولید پوشاک هایی با قابلیت استفاده مجدد و نوار بهداشتی از آن استفاده می شود.

لینن پوششی (Sheeting linen)

پوشاک لینن به دلیل نداشتن بافت، سطح نرم و بافت ریز لینن پوششی معمولا از طریق آن ساخته می شود. این نوع از لینن معمولا تراکم نخ بالاتری نسبت به دیگر شکل های پارچه لینن دارد.

پارچه لینن چه تأثیری بر روی محیط زیست دارد؟

نگرانی زیست محیطی اصلی در مورد تولید لینن به آزاد شدن مواد شیمیایی استفاده شده در فرآیند خیساندن به اکوسیستم اطراف مربوط می شود. معمولا برای جداسازی الیاف کتان از بخش درونی چوبی ساقه های کتان از مواد قلیایی یا اسید اکسالیک (oxalic acid) استفاده می گردد. هر چند که پوساندن شیمیایی کتان بدون شک باعث سریعتر و کارآمدتر شدن فرآیند تولید می شود، اما هم مواد قلیایی و هم اسید اکسالیک در غلظت های نسبتا پایین هم سمی هستند.
بنابراین پوساندن ساقه های کتان در آب به دلیل مسائل زیست محیطی ترجیح داده می شود. اگر بخواهیم این محصول به عنوان ارگانیک مورد تأیید قرار گیرد، معمولا به پوساندن الیاف کتان در آب نیاز خواهیم داشت. با این حال چون کتان یک نوع الیاف گران به حساب می آید، لذا پوساندن در آب اجزای سازنده این محصول مانع از افزایش هزینه می شود و باعث می گردد تا کتان ارگانیک برای بیشتر مصرف کنندگان با هزینه کمتری در دسترس باشد.
علاوه بر نگرانی های کلی در مورد آزاد شدن مواد شیمیایی سمی به محیط زیست، مشکلاتی در زمینه استفاده از زمین برای تولید کتان نیز وجود دارد. مخصوصا بیشتر فرآیندهای کاشت استفاده شده برای رشد کتان موجب فروسایش خاک می شوند که می توانند عاملی برای فرسایش خاک و گسترش زمین های کشاورزی به مناطق بیابانی اطراف باشند.
علاوه بر این، بیشتر تولیدات نساجی در سراسر جهان از طریق روش های غیر انسانی تولید می گردد. عمده کارگران صنعت نساجی اساسا نوعی برده هستند که مجبورند تا شرایط کاری ناگواری را برای به دست آوردن یک دستمزد ناعادلانه تحمل نمایند. در نتیجه توانایی کارگران حوزه تولید لینن برای مشارکت در اقتصاد محلی به شدت کاهش پیدا می کند.

با این حال در کل لینن یکی از کم تأثیرترین منسوجات مخرب محیط زیست شناخته می شود. برخلاف منسوجات مصنوعی، پارچه هایی مانند لینن، زیست تجزیه پذیر هستند، یعنی مولکول های سازنده آنها به جای چند قرن بعد از گذشت چند سال دوباره در محیط زیست اطراف تجزیه می گردند. الیاف طبیعی در بحران آلودگی میکرو الیاف در هیدروسفر مشارکتی ندارند و تهدیدی برای زندگی انسان و آبزیان به شمار نمی آیند.
اگر لینن مطابق با نظارت مناسب زمین کاشته شود، از نظر زیست محیطی مخرب نیست. با این وجود، اکثر تولید کنندگان لینن برای مواجه با نیاز جهانی تولیدات لینن بدون متحمل شدن هزینه های زیاد، استفاده از روش های ارزان که ممکن است باعث تخریب محیط زیست شود را انتخاب می نمایند.

گواهینامه های موجود برای پارچه لینن

گواهینامه های متنوعی برای پارچه لینن وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که الیاف لینن با روش های پایدار و مسئولیت پذیر تولید می گردند. مثلا لینن واجد شرایط دریافت گواهینامه ارگانیک هم از سوی اداره کشاورزی ایالات متحده و هم از طرف برنامه گواهینامه ارگانیک اتحادیه اروپا است. تا زمانیکه تولید کننده، استانداردهایی که برای کشاورزی ارگانیک از سوی این سازمان ها وضع شده است را رعایت نماید، این گواهینامه ها معتبر خواهند بود.
با این حال بسیاری از مصرف کنندگان به گواهینامه های تأیید شده توسط استاندارد جهانی منسوج ارگانیک (GOTS) بیشتر اعتماد می کنند. این سازمان غیر دولتی (NGO) به خصوص بر روی تولیدات نساجی متمرکز می شود، یعنی قوانین سخت گیرانه تری را در مورد منسوجات ارگانیک به ویژه بر روی مشخصات تولید نساجی وضع می نماید.
یکی دیگر از سازمان های مستقل که ایمنی لینن را برای استفاده در کاربردهای متنوع مصرفی تأیید می کند، OEKO-TEX است. با این حال OEKO-TEX برخلاف GOTS، گواهینامه ارگاینک ارائه نمی دهد، به جای آن صرفا تأیید می کند که مواد غیر سمی در تولیدات لینن مورد نظر برای مصرف کننده نهایی وجود ندارد.

نام پارچه	لینن
نام دوم شناخته شده پارچه	پارچه کتان
ترکیبات پارچه	الیاف ریسیده شده از طریق ساقه های گیاه کتان
تغییرات ممکن تراکم نخ در پارچه	200 الی 2 هزار
قابلیت تنفس پارچه	بالا
قابلیت مقاومت در برابر رطوبت	بالا
قابلیت حفظ گرما	کم
قابلیت ارائه کشش	کم
حساس به کرکی شدن یا قل زدن	کم
اولین کشور سازنده این نوع پارچه	اروپای ماقبل تاریخ
بزرگترین صادر کننده/ کشور برتر تولید کننده	چین
دمای توصیه شده برای شستشو	سرد، گرم یا داغ
کاربرد در	ملافه های خواب، روبالشی، پتو، حوله های ظرفشویی، حوله های حمام، کاغذ دیواری، پارچه رومبلی، دامن، پیراهن، لباس مجلسی زنانه، کیف، رومیزی، پوشاک، دستمال سفره و پیش بند