آیا مد می تواند باعث توقف تغییرات آب و هوایی شود؟

بزرگترین تهدیدی که بشریت را تهدید می کند، تغییرات اقلیمی است. به همین دلیل صنعت مد بایستی مسئولیتی برای نقش ما در گرمایش کره زمین برعهده گیرد. در این مطلب سعی داریم تا نگاهی به این مسئله بیندازیم و بررسی کنیم که صنعت مد برای اصلاح عملکرد خود چه قدم هایی می تواند بردارد.
آیا مد کلمه کثیفی است؟ اگر چه صنعت مد در زمینه گرمایش زمین به اندازه صنعت نفت مشهور نیست، اما سهم قابل توجهی در گرمایش کره زمین دارد. براساس گزارش نبض صنعت مد (Pulse of the Fashion Industry Report )، صنعت مد در سال 2015 مسئول تولید 1.7 میلیارد تن دی اکسید کربن بوده است (اگر همه چیز را در نظر بگیریم، این مقدار تنها اندکی کمتر از تولید دی اکسید کربن توسط صنایع روسیه است).
صنعت مد تقریباً مسئول انتشار 5% دی اکسید کربن انسانی در سال 2015 بوده است، یعنی سهمی بیشتر از ترکیب صنعت هوانوردی و حمل و نقل. (طبق تحقیقات منتشر شده این میزان در سال 2018 به 8% رسیده است).
به نظر می رسد زمان آن رسیده که ما مسئولیت اقدامات خود را قبول کنیم: معاهده تاریخی پاریس (Paris Agreement committed) در سال 2015 تقریباً تمام کشورها را متعهد کرده که با هدف جلوگیری از افزایش دمای کره زمین به بیش از 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از سطح دوران ماقبل صنعتی، در جهت محدود کردن تغییرات آب و هوایی تلاش کنند. تقریباً سه سال بعد، گزارش ویژه انجام گرفته توسط هیئت بین دولتی تغییر اقلیم (IPCC)، راه های ممکن برای دستیابی به این هدف جاه طلبانه را مشخص کرد. یافته های آنها کاملاً مشخص است: برای اینکه افزایش دمای کره زمین به بیش از 1.5 درجه سانتیگراد محدود شود باید انتشار گازهای گلخانه ای تا سال 2030، 45% کاهش یابد و تا سال 2050 به صفر برسد.

انتشار کربن توسط صنعت مد

دستیابی به هدف صفر رساندن انتشار گازهای گلخانه ای، نیاز به ایجاد تغییرات گسترده ای در فعالیت های انسانی دارد و اگر از دیدگاه صنعت مد به این مقوله نگاه کنیم، باید روش تولید لباس و نحوه مصرف آن تغییر کند.
40% از کل کربن منتشر شده توسط صنعت مد در سال 2014 ناشی از تولید پلی استر بوده است. تخمین زده می شود که حدود دو سوم از تاثیرات مضر آب و هوایی چرخه حیات یک لباس مربوط به مرحله تولید مواد اولیه آن باشد که الیاف مصنوعی (با سهم 65% از کل تولید پارچه که عمدتاً شامل پلی استر است) یا پنبه (با سهم 21% از کل تولید پارچه) بیشترین نقش را در این زمینه دارند.
پلی استر پلاستیکی است که از نفت ساخته می شود، و استخراج و فرآوری مواد اولیه برای تولید آن به شدت هزینه بر است. 46.1 میلیون تن پلی استر در سال 2014 تولید شده که باعث آزاد شدن 655 میلیون تن دی اکسید کربن در جو شده است ( یعنی سهم حدوداً 40% از انتشار گازی دی اکسید کربن توسط کل صنعت مد).
پنبه از آنجاییکه یک محصول کشاورزی است، بنابراین میزان انتشار کربن آن کمتر از پلی استر است؛ اما کودهای شیمیایی که برای کشت آن مورد استفاده قرار می گیرند اکسید نیتروژن از خود متصاعد می کنند (اکسید نیتروژن گازی گلخانه ای است که 300 برابر بیشتر از دی اکسید کربن باعث گرمایش زمین می شود).

مد، مد سریع (فست فشن) و محیط زیست

تنها مرحله تولید مواد خام اولیه نیست که در انتشار گازهای مضر و گلخانه ای نقش دارد، بلکه انرژی مورد استفاده در مراحل تولید، حمل و نقل، بسته بندی و فروش پوشاک نیز در انتشار گازهای آلاینده سهیم هستند. اما تاثیرات اقلیمی یک لباس در فروشگاه تمام نمی شود، چون آنچه که در طول استفاده از لباس و حتی بعد از پایان عمر آن رخ می دهد، نیز در انتشار گازهای آلاینده سهیم است.
در حال حاضر کمتر از 1% لباس ها برای ساخت لباس های جدید مورد استفاده قرار می گیرند. در کل فقط 20% پارچه ها بازیافت می شوند و بقیه به محل های دفن زباله برده می شوند یا سوزانده می گردند. این مسئله به واسطه روند فست فشن در سال های اخیر تشدید شده است. ما بیشتر از هر زمان دیگری لباس می خریم، تعداد کمتری از آنها را می پوشیم، آنها را کمتر تعمیر می کنیم و زودتر دور می اندازیم.

منشوری برای مهار آلودگی صنعت مد

حال صنعت مد چه کاری می تواند انجام دهد تا اقدامات زیان بار خود را معکوس کند و چه کسی رهبری این مسئله را برعهده دارد؟ در دسامبر سال 2018، گروهی از برندهای معتبر مد و سازمان های غیر دولتی، منشور صنعت مد (Fashion Industry Charter) را به منظور انجام اقدامات اقلیمی تحت نظر سازمان ملل راه اندازی کردند.
این منشور اهمیت دستیابی به اهداف توافق پاریس را به رسمیت می شناسد و مجموعه ای است از تعهدات درباره تغییرات آب و هوایی که از مواردی مانند کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به میزان 30% تا سال 2030، گزارش عمومی میزان انتشار گازهای گلخانه ای و تدوین یک استراتژی پیام رسانی عمومی به منظور برقراری ارتباط در صنعت مد در راستای اهمیت اقدامات اقلیمی تشکیل شده است. بنیانگذاران امضا کننده این منشور شامل برندهای مد اچ اند ام (H&M)، آدیداس (Adidas)، پوما (Puma)، باربری (Burberry) و استلا مک کارتنی (Stella McCartney)، و همچنین شرکت حمل و نقل مرسک (Maersk) هستند.

چهار روشی که برندهای مد می توانند با استناد به آنها تاثیرات منفی صنعت مد را کاهش دهند

1- جایگزینی: تعویض مواد اولیه

با توجه به اینکه قسمت اعظم تاثیرات منفی اقلیمی یک لباس ناشی از مواد اولیه آن است، لذا تلاش برای کاهش تاثیرات آب و هوایی آن باید در این مرحله متمرکز شود. تعویض پارچه می تواند بسیار کمک کننده باشد. اگر به جای استفاده از پلی استر از مواد بازیافتی (که در اثر تجزیه بطری های نوشیدنی پلاستیکی به واسطه فرآیندهای مکانیکی و شیمیایی تولید می شوند) استفاده گردد، میزان انتشار کربن توسط پلی استر تا 40% کاهش پیدا می کند.
برند لباس های بیرونی پاتاگونیا (Patagonia) مدت هاست به دلیل استفاده از پلی استر بازیافتی مشهور گردیده است، اما دیگر بازیگران بزرگ نیز در حال فعالیت در این عرصه هستند. برندهایی مثل نایک (Nike)، اچ اند ام (H&M) و تارگت (Target) همگی در میان لیست 10 کاربر برتر مصنوعات پایدار قرار دارند.
استفاده از پنبه ارگانیک به جای پنبه معمولی نیز می تواند انتشار گازهای مضر را تا 46% کاهش دهد، زیرا ماده زائد ازت از کودها حذف می شود. منابع فعلی پنبه ارگانیک برای تامین تقاضای پارچه کافی نیستند (کمتر از 1% تولید پنبه ارگانیک است)، اما بدون شک استفاده از پارچه های پایدار نقش مهمی در کاهش تاثیرات آب و هوایی صنعت مد در آینده خواهند داشت. البته این روند به ایجاد فن آوری هایی مثل ساخت الیاف مصنوعی از زباله های کشاورزی که اکنون در مراحل ابتدایی کار خود هستند، می تواند متکی باشد.

2- کاهش: صرفه جویی در مصرف انرژی در طول زنجیره ارزشی

شرکت ها علاوه بر مرحله تولید می توانند مصرف انرژی را در انبارها، فروشگاه ها و دفاتر خود نیز کاهش دهند. شرکت ایسوس (ASOS) با تعویض لامپ های یکی از انبارهای خود با لامپ های کم مصرف، مصرف انرژی را 76% کاهش داده است. استفاده از سنسورهایی که در اتاق های خالی سبب خاموش کردن چراغ ها می شوند، نیز بسیار در این زمینه مفید است.
بالا بردن بهره وری در مراحل حمل و نقل و تدارکات نیز می تواند به شرکت ها کمک کند تا به اهداف زیست محیطی خود دست پیدا کنند. زمانی که شرکت هوگو باس (Hugo Boss) میزان انتشار کربن در عملیات حمل و نقل را مورد بررسی قرار داد، متوجه شد که تغییر روش حمل و نقل از هوایی به ریلی می تواند میزان انتشار کربن را تا 95% کاهش دهد.
پیشرفت هایی از این دست همگی با کمک فن آوری های موجود امکان پذیر هستند و می توانند از محل صرفه جویی در انرژی، هزینه های خود را در یک بازه زمانی کوتاه جبران کنند.

3- بازیافت: سرمایه گذاری در سیستم هایی که به جای دور انداختن لباس، مجدداً از آنها استفاده می کنند

برندها در زمینه آموزش به مصرف کنندگان در زمینه های تعمیر و بازیافت لباس های خود، نقش مهمی دارند. برخی از برندها در حال حاضر خدمات تعمیراتی هم انجام می دهند. برند نود جینز (Nudie Jeans) در سال 2016 بیش از 44000 عدد شلوار جین را تعمیر کرد. برندهای مختلف برای لباس های کهنه یک مجموعه خاص در نظر می گیرند که می توان یا آنها را بازیافت نمود و یا برای اهداف خیریه فروخت.
ضایعات مرحله تولید نیز باید جدی گرفته شوند. برند مد کامبوجی تونلی (Tonlé) در سال 2014 با فرآوری پسماندهای قبل از مصرف خود از ورود 70 تن گاز دی اکسید کربن به جو جلوگیری نمود. در آینده ممکن است فرآیندهای اتوماتیک مانند جداسازی فیبر نوری، بازیافت لباس های ما را آسان تر کنند (ما نمی توانیم سالانه میلیون ها تن لباس را به محل دفن زباله ببریم).

4- بازاندیشی: تغییر فرهنگ فست فشن یک بار مصرف

در نهایت برای اینکه صنعت مد بتواند تاثیر مثبتی بر آب و هوا بگذارد، به تغییر فرهنگ مد نیاز دارد. همان طور که مدیر عامل بنیاد مشترک تاسمین لژون (Common Objective Tamsin Lejeune) اشاره می کند، اساساً مد سریع برای محیط زیست پایدار نیست.
کاهش انتشار گازهای گلخانه ای امکان پذیر نخواهد شد، مگر اینکه کمتر بخریم و در پایان عمر لباس ها بهتر عمل کنیم. دیگر نباید به لباس ها به عنوان گزینه های یکبار مصرف نگاه کنیم و باید به دنبال اتخاذ اصول مد چرخشی که چرخه حیات یک لباس را به عنوان یک حلقه بسته در نظر می گیرد، باشیم.
تشکیل اکوسیستمی که در راستای سرمایه گذاری در شیوه های جدید تفکر و ارتقای آنها عمل کند، باید جزئی از این صنعت در راستای مقابله با تغییرات آب و هوایی باشد. شاید تا سال 2050 صنعت مد مشکل پسماندهای عظیم را مرتفع کرده باشد و قسمت اعظم لباس های ما هرگز کهنه نشوند.
ممکن است آینده صنعت مد شامل خدماتی باشد که اجاره سریع مد براساس تقاضا از یک مجموعه جهانی بی حد و حصر از لباس ها را جایگزین مالکیت آن کرده باشد. این کار می تواند زمین را به جای بهتری برای زندگی تبدیل کند؛ در این صورت مد دیگر یک واژه کثیف نیست.

جمع بندی

• محدود کردن ضرر و زیان ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای نیازمند کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و رساندن آن به صفر تا سال 2050 است، و هر صنعت در این زمینه سهمی دارد.
• صنعت مد مسئولیت انتشار حدود 5% از کل گازهای گلخانه ای تولید شده توسط انسان را بر عهده دارد و قرار است این درصد بیشتر شود.
• قسمت اعظم انتشار گازهای آلاینده ناشی از تولید مواد اولیه است، بنابراین اصلاح روش های تولید پنبه و پلی استر می تواند تاثیر زیادی داشته باشد.
• به چالش کشیدن اخلاق مد سریع که فعلاً در صنعت مد جا افتاده است، برای مبارزه با گرمایش زمین ضروری است.