انواع ماسک های صورت محافظتی و نحوه اثربخشی هر کدام

نهادهایی مانند مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های ایالات متحده (CDC)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مسئولان بهداشت عمومی، استفاده از انوع ماسک را برای کنترل شیوع ویروس کرونای جدید که منجر به بیماری کووید – 19 می شود، توصیه می کنند. مردم در حال حاضر از ماسک های مختلفی بهره می برند که ماسک های دستمال سر، دست دوز و ماسک های یکبار مصرف پزشکی تنها بخشی از آنها هستند. انتخاب ماسک در بسیاری از موارد به در دسترس بودن آن بستگی دارد. اما حال این سوال پیش می آید که هر کدام از این ماسک ها تا چه اندازه موثر هستند؟ در این مطلب در مورد انواع مختلف ماسک ها و تاثیر آنها بر مهار قطرات ناشی از عطسه، سرفه و صحبت کردن بیشتر اطلاعات ارائه خواهد گردید؛ پس با ما همراه باشید.

1- دستمال سر (Bandana)

در اصل یک پارچه مثلثی یا مربعی است که معمولاً برای پوشاندن سر و گردن مورد استفاده قرار می گیرد. بستن دستمال سر بر روی دهان و بینی، یکی از روش های قدیمی برای جلوگیری از ورود گرد و غبار و سایر ذرات به سیستم تنفسی است. (به همین دلیل است که کابوی ها در هنگام جمع آوری حیوانات از آنها استفاده می کنند).

باندانا تا اندازه ای در برابر قطرات تنفسی ناشی از سرفه یا عطسه از فرد محافظت می کند. براساس تحقیقاتی که در دانشگاه آتلانتیک فلوریدا صورت گرفته، معلوم شده که چنانچه دهان فرد با هیچگونه چیزی پوشیده نشده باشد، می تواند قطرات تنفسی را تا 8 فوت پرت کند؛ در حالیکه با وجود دستمال سر این فاصله به 4 فوت کاهش می یابد.

2- ماسک پارچه ای خانگی (Homemade cloth mask)

مقاله ای که در مجله Family Practice منتشر شده، اعلام کرده که ماسک های تک لایه تنها می توانند 1% ذرات را فیلتر کنند. ماسک پنبه ای دو لایه می تواند حدود 35% از ذرات ریز را فیلتر نماید؛ بنابراین تا حدی از شخص محافظت می کند. ماسک های پنبه ای می توانند برد قطرات تنفسی را از 8 فوت به 2 و یک دوم اینچ کاهش دهند؛ از این رو می توانند تا حد زیادی میزان ذرات تنفسی حاوی ویروس ناشی از صحبت کردن یا عطسه و سرفه فرد را در هوا پایین آورند (البته در صورت وجود عفونت و عدم اطلاع فرد از آن).

اثربخشی ماسک های پارچه ای خانگی تا حد زیادی به نحوه ساخت آنها بستگی دارد. به گفته دانشکده پزشکی جان هاپکینز؛ پارچه های نخی متراکم بافته شده، بهترین نوع پارچه برای ساخت ماسک های پارچه ای هستند. کارآیی ماسک های یک لایه کمتر از ماسک های دو لایه است و احتمالاً کارآیی این ماسک ها هم کمتر از ماسک های سه لایه باشد.

3- ماسک تی شرتی (T-shirt mask)

در فیلم های آموزشی آنلاین متعددی، نحوه ساخت ماسک با استفاده از یک تی شرت کهنه نشان داده شده است. هر چند ماسک های تی شرتی آسان ساخته می شوند و مقرون به صرفه هستند؛ اما موثرترین نوع محسوب نمی شوند. براساس مطالعه ای که سال 2013 در مجله Disaster Medicine and Public Health Preparedness منتشر شده، مشخص گردیده که اثربخشی ماسک های تی شرتی حدود یک سوم ماسک های جراحی یک بار مصرف است.

یکی از جنبه های مثبت ماسک های تی شرتی، راحت بودن آنهاست؛ زیرا از آنجاییکه آنها از تی شرت ساخته می شوند و تی شرت ها مقداری کش می آیند، لذا به خوبی با شکل صورت فرد مطابقت پیدا می کنند. در ضمن با افزایش تعداد لایه های ماسک می توان تاثیر ماسک تی شرتی را افزایش داد.

4- ماسک پارچه ای آماده (Store-bought cloth mask)

اثربخشی ماسک های پارچه ای آماده به نحوه ساخت آنها بستگی دارد. براساس توصیه های دانشگاه جان هاپکینز باید به دنبال ماسکی با حداقل سه لایه پارچه ای باشید؛ در حالت ایده آل باید ماسکی را انتخاب کنید که از پارچه 100% پنبه ای با بافت متراکم ساخته شده باشد.

استفن ایکنبری (Steffen Eikenberry) که محقق پسا دکتری دانشگاه ایالتی آریزونا است و درباره اثربخشی ماسک ها مطالعه کرده، می گوید یک ماسک معمولی پارچه ای «حداقل 50%» خاصیت محافظ دارد؛ در عوض ماسک های با کیفیت بالا حاوی 80 تا 95% خاصیت حفاظتی هستند ولی ماسک های بی کیفیت ساخته شده از مواد بسیار نازک تنها 10 تا 20% خاصیت محافظ برای افراد ایجاد می کنند.

5- ماسک پارچه ای فیلتردار (Cloth masks with filter)

برخی از ماسک های پارچه ای آماده دارای شکافی برای تعبیه فیلتر هستند؛ در اصل شما می توانید ماسک های پارچه ای که شکاف مختص فیلتر دارند را تهیه کنید. ضمناً می توانید از دستمال کاغذی های تا شده به عنوان فیلتر استفاده کنید؛ توجه داشته باشید که فیلتر این ماسک ها را باید هر روزه عوض نمایید.

می چو (May Chu)، اپیدمیولوژیست دانشکده بهداشت عمومی کلرادو در گزاشی که از NPR پخش شده، توصیه می کند از فیلترهای ساخته شده از مواد پلی ‌پروپیلنی استفاده کنید؛ آنها معمولاً پارچه های مصنوعی بادوامی هستند که برای ساخت اثاثیه منزل مورد استفاده قرار می گیرند و می توانند بارهای الکتریکی را نگهدارند (این ویژگی باعث به دام انداختن ذرات کوچک می شود). افزودن یک فیلتر پلی ‌پروپیلنی به یک ماسک پارچه ای دو لایه، راندمان فیلتراسیون آن را از 35 تا 70% افزایش می دهد.

اخطار در مورد ماسک های منفذدار: ماسک هایی که دارای دریچه های بازدم یا دریچه های هوا هستند، نباید مورد استفاده قرار بگیرند؛ زیرا چنانچه فرد ناقل کووید – 19 باشد، این ماسک ها نمی توانند مانع خروج هوای آلوده و ابتلای سایرین به این بیماری شوند. در واقع این دریچه ها باعث می شوند تا هوای بدون فیلتر از ماسک خارج گردد.

6- پوشش های گردن و کلاه های نقابی (Neck gaiters and balaclavas)

علاقه مندان به طبیعت گردی معمولاً دارای پوشش های گردنی هستند (این پوشش ها در اصل پارچه های لوله ای شکلی هستند که دور گردن فرد را می پوشانند و در صورت نیاز به محافظت از صورت و گردن می توان آنها را بالا کشید) و یا اینکه دارای کلاه های نقابی (پوشش های تنگی که سر و گردن فرد را می پوشانند) می باشند. هر کدام از این ابزارها می توانند به عنوان پوشش دهان و بینی مورد استفاده قرار بگیرند؛ به همین دلیل ممکن است تا حدی از شیوع کرونا جلوگیری کنند.

نکته: بسیاری از پوشش های گردن از پارچه های مصنوعی ساخته می شوند و پارچه های مصنوعی به اندازه پارچه های الیاف طبیعی در جلوگیری از گسترش ذرات کوچک موثر نیستند. به علاوه اخیراً یک مطالعه نشان داده که دستمال گردن های ساخته شده از پشم مصنوعی بیش از آنکه مفید باشند ضرر دارند؛ زیرا قطرات تنفسی فرد را اسپری می کنند.

7- ماسک جراحی یکبار مصرف (Disposable surgical mask)

این ماسک های مسطح، نازک و کاغذ مانند معمولاً دارای رنگ های سفید و آبی روشن هستند. مطالعه ای که در سال 2013 در مجله Aerosol Science and Technology منتشر شده، عنوان نموده که ماسک های جراحی می توانند 60% ذرات کوچک و استنشاق شده را فیلتر کنند. در اصل هدف از استفاده از آنها مسدود کردن قطرات و ترشحات تنفسی پاششی است؛ مطالعات نشان داده اند که استفاده مداوم از ماسک های جراحی در فضای عمومی، گسترش عفونت های تنفسی را به میزان قابل توجهی کاهش می دهند. در اصل ماسک های جراحی به گونه ای طراحی نشده اند که بیش از یک بار مورد استفاده قرار بگیرند. در حالت ایده آل ماسک های جراحی را باید بعد از استفاده دور انداخت.

8- ماسک مخروطی (Cone-style masks)

ماسک هایی که به صورت مخروطی ساخته می شوند؛ در اصل ماسک های قالب گیری شده ای هستند که روی دهان و بینی فرد را می پوشانند. معمولاً در قسمت فوقانی این ماسک ها یک نوار فلزی تعبیه شده است؛ از این رو فرد می تواند با استفاده از آن، ماسک را روی بینی خود محکم کند. براساس مطالعه محققان دانشگاه ایالتی آریزونا، ماسک های مخروطی در مقایسه با ماسک های پارچه ای ساخته شده از پارچه پنبه ای لحافی، کمتر می توانند قطرات تنفسی را نگهداری کنند. اما ماسک های مخروطی موثرتر از دستمال سرها هستند.

9- ماسک N95، KN95 و سایر ماسک های تنفسی (N95, KN95 and other respirators)

ماسک های N95 بیشترین محافظت را در برابر ویروس کرونای جدید و سایر بیماری های تنفسی ارائه می دهند. ماسک های N95 به خوبی از فرد محافظت می کنند؛ زیرا می توانند 95% ذرات هوای تنفس شده را فیلتر کنند. هر کدام از ماسک هایی که در این لیست به آنها پرداختیم از شما و اطرافیانتان در برابر قطرات و ترشحات تنفسی محافظت می کنند؛ اما CDC اعلام کرده که ماسک های پارچه ای و یک بار مصرف می توانند ذرات را با نسبت های مختلفی فیلتر کنند، از این رو در واقع آنها یک نوع محافظت شخصی هم ارائه می دهند.

باید توجه داشت که تولید ماسک های N95 زیاد نیست و باید فقط پرسنل بخش های مراقبت های بهداشتی از آنها استفاده کنند. CDC استفاده از ماسک های N95 را به عموم مردم توصیه نمی کند. در اصل بهتر است که اگر ماسک تنفسی N95 دارید؛ آن را به بیمارستان محلی خود اهدا کنید تا کسانیکه در خط مقدم مبارزه با کرونا هستند، از آنها استفاده نمایند.

تفاوت ماسک KN95 و ماسک N95

ماسک های KN95 براساس مشخصات و استانداردهای چین و ماسک های N95 براساس استانداردهای طراحی ایالات متحده ساخته می شوند. هر دوی این ماسک ها قادرند تا 95% ذرات بسیار ریز را فیلتر کنند. از این رو باید توجه داشته باشید ماسک های KN95 که خریداری می کنید؛ مطابق با معیارهای موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH) باشند. به گفته CDC حدود 60% از ماسک های KN95 تولید شده در ایالات متحده جعلی بوده و الزامات NIOSH را برآورده نمی کنند.

برخی از انواع ماسک ها حتی از ماسک های N95 هم موثرترند، این ماسک ها عبارتند از: ماسک های N99 (با 99% خاصیت فیلتراسیون)، ماسک های N100 (با 99.97% خاصیت فیلتراسیون)، ماسک های R95 (با 95% خاصیت فیلتراسیون و مقاومت در برابر مواد روغنی) و ماسک های P95، P99 و P100 (به ترتیب با 95%، 99% و 99.97% خاصیت فیلتراسیون و مقاومت زیاد در برابر مواد روغنی). برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ماسک های تنفسی، بهتر است به وب سایت CDC مراجعه نمایید.

شما همچنین می توانید برای اشنایی بیشتر با ماسک های تنفسی و محافظتی تاریخچه ماسک های پزشکی و پارچه ای را مطالعه کنید.