چگونه بیوتکنولوژی شیوه تولید پوشاک را تغییر می دهد؟
صنعت مُد شاهد آغاز انقلاب بیوتکنولوژیکال است که در آن از موجودات زنده برای تولید پوشاک استفاده می شود، امری که منجر به مواد ارتقاء یافته و پایدارتر شده است. پیش از این بیوتکنولوژی نقش مهمی را در صنعت نساجی ایفا می کرد. به طور معمول از آنزیم ها برای شستشو و سفید کنندگی منسوجات، ایجاد نمای زیبا برای شلوارهای لی یا پیشگیری از انقباض پشم استفاده می شود. موج جدیدی از تکنولوژی می تواند این مرحله را یک گام به جلوتر ببرد. در آینده ای نه چندان دور، پوشاک ما براساس میکروب های زنده، تولید و رنگ می شوند، موضوعی که باعث کنار رفتن فرآیندهای شیمیایی می گردد که باعث شده تا صنعت مُد به یکی از آلاینده ترین صنایع جهان تبدیل شود.
بسیاری از بازیگران سراسر جهان از طریق فرآوری زیستی، باعث ایجاد گسستگی در صنعت مُد شده اند. با چهار شرکت اروپایی که پیشرو در انقلاب بیولوژیکی (زیستی) بوده اند، در این زمینه صحبت کردم تا متوجه شوم که چگونه تکنولوژی مورد استفاده آنها در حال تغییر نحوه تولید پوشاکی است که ما بر تن می کنیم.
رشد ابریشم عنکبوت حاوی باکتری
ابریشم عنکبوت یکی از مواد قدرتمند، انعطاف پذیر و سبک است، اما نمی توان در مقیاس صنعتی این مواد را از عنکبوت به دست آورد. در آلمان، شرکت AMSilk از باکتری مهندسی شده ژنتیکی برای حل این مسئله استفاده می کند. در داخل بیوراکتورهای تخمیر، باکتری سبب تولید پروتئین ابریشم عنکبوت می شود که سپس الیاف ریسیده سبب ایجاد یک ماده با برند جدید حاوی ویژگی های منحصر بفرد می گردد.
جنس کلین مدیر عامل این شرکت به من گفت: “در نساجی، دهه هاست که مواد واقعاً جدیدی را نمی بینیم”. شرکت AMSilk به خاطر راه اندازی اولین محصول با این ابریشم عنکبوت، یعنی تولید بند ساعت بسیار لوکس، می خواهد جشن بگیرد. این شرکت با استفاده از الیاف ابریشم عنکبوت به دنبال ساخت و تولید محصولات دیگری هم است که از آن جمله می توان به کفش های ورزشی تخریب پذیر برای آدیداس اشاره کرد.
از نظر طراحی، می توانید ویژگی های مواد را از سطح مولکولی تنظیم نموده که به شما کنترل قابل توجهی نسبت به محصول نهایی در قیاس با فعالیت و کار با مواد سنتی می دهد. از نظر پایداری، این مواد نیازی به هیچگونه مواد ورودی سوختی یا حیوانی ندارند.
کلین توضیح داد: “صنعت مُد همانند بسیاری از صنایع دیگر، در تلاش است تا نیازهای مختلف از نظر عملکرد و پایداری را برآورده کند. از یک سوء، مشتریان به دنبال محصولات با ویژگی های عملکردی بهتر هستند و از سوی دیگر خواستار روش های تولید و مواد پایدارتری می باشند. مواد سنتی قادر به پاسخگویی به این نیازها و تقاضاها نیستند، اما ظرفیت مواد زیست فرآوری شده در این مقوله بالاست.
تغذیه بدن با جلبک
صنعت مُد مسئول 20 درصد از آلودگی های آبی سراسر جهان است. مواد شیمیایی به کار رفته برای ساخت و رنگ آمیزی پارچه ها اغلب سمی و آسیب زا بوده و منجر به کشته شدن هزاران کارگر شده است. این مواد همچنین می توانند به پوست فرد پوشنده نفوذ کنند.
جلبک دریایی می تواند یک راه حل مناسب در این زمینه باشد. شرکت آلمانی Algalife، در حال استفاده از جلبک دریایی برای تولید الیاف و رنگ آمیزی آن ها است. رنا کربس مدیر عامل این شرکت می گوید: “ما از سیستم حلقه بسته با پسماند صفر استفاده می کنیم، نیازی نیست چیزی در کنار آب و نور خورشید رشد کند.” بعد از 15 سال فعالیت در صنعت مُد، کربس به این تصمیم رسید که حالا زمانش رسیده تا برای ایجاد تغییر ضروری پیشگام باشد. پوشاک تولید شده در شرکت Algalife، نه تنها از نظر آلایندگی، خشکی، آب و مصرف انرژی پایدارتر هستند، بلکه طراحی آنها به گونه ای است که عناصر طبیعی تولید شده از جلبک دریایی به پوست فرد پوشنده لباس نفوذ می کند. کربس به من گفت: “واقعاً محصول سلامتی در اختیار دارید که بدون آلرژی، بدون مواد شیمیایی و بدون مواد سمی بوده و پوست تان را تغذیه می کند.”
هدف این شرکت رسیدن به تولید انبوه در سال جاری است، طوری که اولین محصولات بر روی پوشاک ورزشی و خانگی متمرکز هستند. کربس امیدوار است در آینده بتواند عناصر اختصاصی تولید شده توسط جلبک دریایی از جمله پروتئین یا ویتامین را به صورت سفارشی سازی شده در تولید پوشاک به کار گیرد. “این یک راه حل برد- برد برای تمام ذینفعان از جمله تولید کنندگان، کارگران و مشتریان خواهد بود”.
رشد پوشاک از طریق قارچ
آنیلا هویتینک، موسس شرکت دانمارکی NEFFA می گوید: “کارخانه ها به سبب مشکلات محیطی در حال بسته شدن هستند، آلودگی پلاستیکی به مشکل بزرگی تبدیل شده و زمین های زیادی هستند که می توانیم از آنها به جای رشد غذا، برای تولید نخ استفاده کنیم. صنعت مُد نیاز به تغییر دارد و در جستجوی نوآوری های جدید است”.
هویتینیک، پارچه ای ساخته که برگرفته از مسیلیا (mycelia)- ریشه های قارچ است. قارچ به صورت پولک رشد می کند و سپس به هم پیوند زده می شوند تا بدون شکاف، پوشاک مرسوم را تولید کند. هویتینیک به من گفت: “وقتی مراحل نخ ریسی، دوخت لباس، برش الگو و دوخت پوشاک را کنار بگذاریم، نه تنها پسماند را در مرحله تولید کاهش داده، بلکه منابعی از جمله آب، زمین کشاورزی و حمل و نقل را نیز ذخیره کرده ایم”. او افزود: “همچنین این مواد، پسماندی از خود برجای نمی گذارند. پس از عمر مفید پوشیدن لباس، وقتی آن را در زمین دفن کنید، تجزیه خواهد شد”.
اخیراً NEDDA چندین نمونه اولیه از لباس، کت و کیف پول با استفاده از این روش تولید کرده است. هویتینک گفت: “تکنولوژی های لازم برای ساخت و تولید منسوجات نیاز به بروزرسانی بزرگی دارند. باید بدانیم که یک درخت هر ساله برگ های جدیدی را می رویاند. طبیعت رفتار مصرف گرایی خود را دارد و با این حال طوری خود را مدیریت می کند تا کره ای سالم داشته باشیم. چه چیزی از این روند طبیعت می آموزیم؟ بیومیمیکری (الهام گرفته یا تقلید از طبیعت) و بیولوژی نقش بزرگ تری را در آینده ایفاء خواهند کرد.
رنگ زدن لباس ها با باکتری
صنعت رنگ زنی، تأثیر محیطی عظیمی از نظر مصرف آب و آلودگی آب دارد. در بریتانیا، شرکت Faber Futures در حال توسعه روش جایگزین رنگ زنی از طریق تخمیر با استفاده از باکتری، مثل Streptomyces coelicolor می باشد.
ناتسای آئودری کیزا، مؤسس و مدیر شرکت فابر فیوچر می گوید: “آب به شکل عظیمی کاهش یافته و چون رنگ مستقیماً در نساجی استفاده می شود، نیازی به استفاده از هرگونه مواد شیمیایی نداریم”. در آزمایش های اولیه، تکنولوژی او 500 برابر آب کمتری در قیاس با رنگ زنی مرسوم استفاده می کند. این جنبه در رنگ زنی نساجی یک انقلاب محسوب می شود. فابر فیوچر، رنگ های کالر فست (دارای رنگ ثابت) را توسعه می دهد که به مرور زمان یا در اثر شستن از بین نمی رود. در آینده بیولوژی می تواند دریچه های جدیدی را به روی رنگ زنی، نظیر رنگ های تطبیقی، باز کند. کیزا به من گفت: “فراتر از پایداری، درباره قابلیت ها و ویژگی های جدیدی صحبت می کنیم که فراتر از شیوه تک بعدی تفکر ما نسبت به رنگ زنی است”.
کیزا با چندین برند کار می کند تا به صورت مشترک بهترین استراتژی را برای تلفیق این تکنولوژی رنگ زنی در نیازهای مختلف توسعه دهد. او انتظار دارد تا اولین محصولات خود را با شیوه ای نوین در چند سال آتی راه اندازی نماید. کیزا می گوید: “به دنبال روش های مختلفی برای تخمیر و استخراج رنگدانه هستیم تا به محصولات نهایی متنوعی دست یابیم. ما به دنبال روشی سیستماتیک و جامع برای بررسی چگونگی طراحی به کمک فرآوری زیستی هستیم.
آینده صنعت مُد
فعالیت های زیادی باید صورت گیرد تا تولید بیولوژیکی به جریان اصلی صنعت مُد تبدیل شده و جایگزین روش های سنتی در تولید و رنگ زنی پارچه گردد. یکی از بزرگترین چالش ها، تبدیل فرآیندهای بیولوژیکی نمونه اولیه به تولید در مقیاس صنعتی است که کلید فراوانی و مقرون به صرفه بودن این محصولات قلمداد می شود.
با هرگونه مواد بنیادی جدید، در آغاز قیمت بالاتر از موارد رایج خواهد بود که تاثیر نوآوری و توجه به ارزش مواد را نشان می دهد (به گفته کلید). وقتی مقیاس این صنعت رشد می کند و می بینید که شرکت ها در حال تولید مواد تولید شده زیستی در مقیاس تجاری هستند، خواهیم دید که این محصولات در بازارهای وسیع تری راه پیدا خواهند کرد.
چالش دیگر می تواند تأثیر واقعی این فرآیندهای جدید بر محیط زیست باشد. کیزا گفت: “چه نیازی به اندازه گیری چیزهایی که کسی قبلا انجام نداده است، وجود دارد؟ چون مقیاس وسیع همچنان در حال پیشرفت است و یک چرخه کامل حیات پیش رو می باشد، باید این کار را انجام دهیم. باید به خاطر بیاوریم که تخمیر به کربن گره خورده است که اخیراً از قند می آید. باید از نظر موارد ورودی به پایداری توجه کنیم.
با پیشرفت تولید زیستی و وسعت یافتن مقیاس تولید، صنعت مُد نیز باید تغییرات گسترده ای داشته باشد. مُد باید با چرخه های تحقیق و توسعه و شاید تا حدودی مصرف کمتر، سازگارتر شود. صنعت مُد بسیار قدرتمند است که توان تولید و حذف دارد و می تواند به راحتی مدل ها را کنار بگذارد. (کیزا)
کربس گفت: “ما صنعت مُدی پاکیزه، سالم و پایدار را برای کارکنان و کاربران نهایی می خواهیم. ما موتوری سبز برای انقلاب مُد هستیم.
این کار قطعاً به زمان نیاز دارد و دهه ها طول می کشد. همانطور که نایلون در دهه 1930 تولید شد و تا امروز فراگیر شده است. اما آینده مُد همین جاست و بیولوژی نیز آینده است.
