اسکچینگ

اسکچینگ یا حلاجی الیاف (Scutching)، یک مرحله در فرآوری پنبه یا لعاب گیری کتان یا کنف است که در خلال آن اینگونه الیاف برای ریسندگی آماده می شوند. در فرآیند اسکچینگ، ناخالصی ها از مواد اولیه خارج می شوند؛ به عنوان مثال دانه ها از پنبه خام یا کاه و ساقه های چوبی خشک از الیاف کتان جدا می گردند. اسکچینگ را می توان با دست یا با کمک دستگاهی که اسکچر (Scutcher) نام دارد، انجام داد. اسکچینگ دستی الیاف کتان با یک چاقوی اسکچینگ چوبی و یک اسکریپر (Scraper) کوچک آهنی انجام می گیرد. محصولات نهایی اسکچینگ کتان، الیاف کتان بلند ظریف تری به نام نخ کتانی (Line)، الیاف کوتاه زبرتری به نام تو (Tow) و خرده های مواد چوبی زائد به اسم لرزها (Shives) هستند.

در اوایل شکل گیری صنعت پنبه، مواد اولیه پس از قرارگیری بر روی توری با یک تکه چوب به صورت دستی کوبیده می شدند. این فرآیند که به نام به پنبه پاک کنی (Willowing) یا پنبه حلاجی شده (Batting) معروف بود؛ بعدها با توسعه ماشین آلات این کار توسط دستگاهی به نام ماشین پنبه پاک کنی (Willowers) انجام می گرفت. ماشین های اسکچینگ در اوایل قرن نوزدهم به بازار عرضه شدند؛ این دستگاه ها مواد اولیه را به صورت یک ورقه پیوسته از پنبه های بسته بندی شده به نام لپ (Lap) فرآوری می کردند.

اسکچینگ پنبه

قبل از اینکه پنبه فرآوری شود، باید دانه ها و دیگر ناخالصی ها از آن جدا شوند؛ این کار در همان روزهای اولیه رسیدن عدل های پنبه خام به کارخانه، با پهن کردن آنها بر روی یک توری و کوبیدن آنها با چوب، طی فرآیندی که به آن پنبه پاک کنی یا پنبه حلاجی شده گفته می شود، انجام می گیرد. ماشین اسکچینگ پنبه (معروف به اسکچر) در سال 1797 اختراع شد؛ اما زیاد در آن زمان مورد توجه قرار نگرفت تا اینکه در سال های 1808 یا 1809 در کارخانه های ریسندگی و بافندگی پنبه در منچستر بسیار کاربردی شدند. این ماشین ها در سال 1816 توانستند به مقبولیت بسیار زیادی دست پیدا کنند.

ماشین اسکچینگ، پنبه را از میان یک جفت غلتک عبور داده و سپس با میله های آهنی یا استیل معروف به غلتک زننده (Beater)، به آنها ضربه می زند. این نوع ماشین های حلاجی که به سرعت در حال چرخش هستند، با ضربه های سخت باعث بیرون آمدن دانه ها و بذرهای پنبه از میان الیاف پنبه می شوند. این فرآیند توسط یک سری میله های زننده که به موازات یکدیگر قرار گرفته اند انجام می گیرد؛ از این رو دانه های پنبه به راحتی از الیاف جدا شده و پایین می افتند. در عین حال هوایی که از میان میله ها دمیده می شود؛ الیاف پنبه را به محفظه پنبه انتقال می دهد. در نهایت یک ورقه به هم پیوسته از پنبه بسته بندی شده به وجود می آید که به آن لپ گفته می شود؛ حال الیاف پنبه برای مرحله بعدی فرآیند تولید به نام کاردینگ آماده هستند. 

اسکچینگ الیاف کتان

به صورت دستی

در اسکچینگ گیاه کتان به صورت دستی، چاقوی اسکچینگ با وارد کردن ضربه هایی شدید به گیاه که به صورت عمودی آویزان شده اند، آن را به سمت پایین می خراشد. در این حالت لبه چاقو در امتداد ساقه گیاه کتان قرار گرفته و آنها را می خراشد تا بخش های مختلف ساقه از قسمت لیفی گیاه جدا شوند. این کار آنقدر تکرار می شود تا قسمت های مختلف ساقه از قسمت لیفی گیاه کتان جدا شده و تنها الیاف کتان صاف و ابریشمی باقی بمانند. زمانیکه اسکچینگ الیاف کتان با دست انجام می شد؛ هر فرد نهایتاً می توانست روزانه تا 15 پوند (6.8 کیلوگرم) گیاه کتان را اسکچینگ کند؛ البته حجم کار یک نفر کاملاً بستگی به کیفیت الیاف کتان داشت، چرا که الیاف کتانی که زبرتر، محکم تر و ضعیف تر بودند به زمان بیشتری برای اسکچینگ نیاز داشتند. خیساندن الیاف کتان باعث حل شدن پکتین هایی می شود که الیاف کتان را به ساقه و به یکدیگر متصل می کنند؛ از این رو الیاف کتان خیس خورده، سخت تر از ساقه جدا می شوند و غالباً در طی فرآیند اسکچینگ آسیب می بینند. خیساندن بیش از حد کتان، باعث خراب شدن و شکسته شدن الیاف می شود. به این الیاف شکسته شده، کودیلا (Codilla) گفته می شود که به همراه الیاف شانه شده برای ساخت نخ مورد استفاده قرار می گیرند.

در فرآیند اسکچینگ مقداری از الیاف نیز به همراه ساقه اسکچینگ می شوند؛ امری که بخشی طبیعی از این روند محسوب می شود.

توسط ماشین

اسکچینگ به طرق مختلفی توسط ماشین ها انجام می شود. کارخانه های اسکچینگ ابتداً در ایرلند آغاز به کار کردند و تا سال 1850 از آنها استفاده می شد؛ این در حالی است که هنوز اسکچینگ دستی در قاره اروپا رایج بود. اسکچینگ ماشینی اگر چه سریع تر و ارزان تر است؛ اما ضایعات تولید شده در این روش بیش از روش اسکچینگ دستی است. در یکی از روش های اسکچینگ ماشینی، ساقه ها بین دو غلتک فلزی خرد می شوند و باعث می گردد تا بخش هایی از ساقه به راحتی از الیاف جدا شوند.

یک دستگاه مدرن اسکچینگ می تواند تا 500 کیلوگرم (1100 پوند) گیاه کتان را در هر ساعت فرآوری کند، و حدود 70 کیلوگرم (150 پوند) الیاف کتان و 30 کیلوگرم (66 پوند) الیاف تو تولید نماید. ماشین های قدیمی ضایعات بیشتری تولید می کردند.